Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η Ελλάδα, μια χώρα με πλούσια ιστορική κληρονομιά και στρατηγική γεωπολιτική θέση, έχει διαχρονικά βρεθεί στο σταυροδρόμι εξελίξεων που διαμορφώνουν την παγκόσμια ιστορία. Στη σημερινή εποχή, όπου η διεθνής πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, μεταβαλλόμενες συμμαχίες και την ανάδυση νέων παγκόσμιων δυνάμεων, η χώρα μας βρίσκεται μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις και προκλήσεις. Οι χαμένες ευκαιρίες του παρελθόντος και οι απειλές του παρόντος συνθέτουν ένα σκηνικό που απαιτεί εγρήγορση, στρατηγικό σχεδιασμό και εθνική ενότητα.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια, η Ελλάδα είχε τη δυνατότητα να μετατραπεί σε πυλώνα ανάπτυξης, καινοτομίας και περιφερειακής σταθερότητας. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η είσοδος στην Ευρωζώνη, αλλά και οι σημαντικοί πόροι από ευρωπαϊκά προγράμματα, αποτέλεσαν μοναδικές ευκαιρίες για μετασχηματισμό της χώρας. Ωστόσο, συχνά αυτές οι δυνατότητες σπαταλήθηκαν λόγω εσωτερικών παθογενειών: γραφειοκρατία, πελατειακές σχέσεις, αδύναμο εκπαιδευτικό και παραγωγικό σύστημα, καθώς και η απουσία μακροχρόνιου εθνικού στρατηγικού σχεδίου.
Η οικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010, αν και τραυματική, αποτέλεσε και μια ευκαιρία αναθεώρησης. Παρά τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν, πολλά ζητήματα παραμένουν άλυτα, όπως η φοροδιαφυγή, η χαμηλή παραγωγικότητα, η διαρροή εγκεφάλων και η αδυναμία προσέλκυσης μεγάλων επενδύσεων υψηλής τεχνολογίας. Το «παράθυρο ευκαιρίας» για μετάβαση σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο κινδυνεύει να κλείσει οριστικά αν δεν υπάρξουν τολμηρές αποφάσεις.
Η νέα «παγκόσμια τάξη» δεν είναι πλέον αποτέλεσμα της μονοπολικής κυριαρχίας της Δύσης. Η άνοδος της Κίνας, η ρευστότητα στις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης, οι περιφερειακές συγκρούσεις, η ενεργειακή κρίση, η τεχνολογική επανάσταση και η κλιματική αλλαγή συνθέτουν έναν κόσμο πιο ασταθή, πιο ανταγωνιστικό και συχνά απρόβλεπτο.
Για την Ελλάδα, η γεωγραφική εγγύτητα με περιοχές έντασης (Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Βαλκάνια) αυξάνει την πιθανότητα εμπλοκής σε κρίσεις, είτε αυτές αφορούν μεταναστευτικά ρεύματα, είτε ενεργειακές συγκρούσεις, είτε ευρύτερες γεωπολιτικές εντάσεις. Η Τουρκική αναθεωρητική πολιτική, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος της Άγκυρας, παραμένει μια διαρκής απειλή για την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας.
Ταυτόχρονα, η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί έναν νέο τύπο ανταγωνισμού: κυβερνοεπιθέσεις, πόλεμος πληροφορίας και τεχνητή νοημοσύνη συνιστούν νέες διαστάσεις απειλών που απαιτούν ψηφιακή στρατηγική και εθνική ανθεκτικότητα.
Μέσα σε αυτό το ρευστό παγκόσμιο περιβάλλον, η Ελλάδα καλείται να ξαναβρεί τον ρόλο της. Η πράσινη μετάβαση, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η επένδυση στην εκπαίδευση και την έρευνα, η ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας και η ενίσχυση της εξωστρέφειας μπορούν να μετατρέψουν τις απειλές σε ευκαιρίες.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υπέρβαση του πολιτικού κομματισμού και η διαμόρφωση ενός εθνικού οράματος με διάρκεια και συνέπεια. Η Ελλάδα χρειάζεται ηγέτες που να βλέπουν μπροστά, θεσμούς που να λειτουργούν με αξιοπιστία, και πολίτες ενημερωμένους και ενεργούς.
Η χωρα βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή. Οι χαμένες ευκαιρίες του παρελθόντος δεν επιτρέπουν νέες αστοχίες. Οι απειλές της νέας παγκόσμιας πραγματικότητας δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Το ερώτημα είναι αν θα επιλέξουμε τον δρόμο της πρόβλεψης, της προετοιμασίας και της δράσης, ή αν θα παραμείνουμε θεατές σε εξελίξεις που θα καθορίσουν το μέλλον μας και μάλιστα με μια κυβέρνηση κατώτερη των περιστάσεων .
