Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η αμερικανική διπλωματική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται πως εισέρχεται σε μια νέα, πιο ενεργή φάση, με επίκεντρο την άτυπη διαμεσολάβηση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επιδιώκοντας σταθερότητα σε μια περιοχή που αποτελεί κρίσιμο στρατηγικό χώρο για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ, εμφανίζονται αποφασισμένες να λειτουργήσουν ως γέφυρα συνεργασίας και επίλυσης χρόνιων διαφορών. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι πρόσφατες δηλώσεις του Αμερικανού πρέσβη στην Τουρκία , οι οποίες άνοιξαν ξανά τη συζήτηση για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης έως το 2026.
Η Σχολή της Χάλκης, ιστορικός θεσμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου, παραμένει κλειστή από το 1971, αποτελώντας επί δεκαετίες σημείο έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και σταθερό πεδίο αμερικανικού ενδιαφέροντος, καθώς η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο ως πυλώνα θρησκευτικής ελευθερίας και σταθερότητας. Η αναφορά του πρέσβη σε πιθανή επαναλειτουργία αποτελεί ένδειξη ότι συνεχίζονται παρασκηνιακές διεργασίες που θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν το κλίμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο χώρες.
Στο διπλωματικό επίπεδο, οι ΗΠΑ φαίνεται να αξιοποιούν το θετικό μομέντουμ που έχει δημιουργηθεί ύστερα από τις πρόσφατες προσπάθειες αποκλιμάκωσης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η αμερικανική πολιτική επιδιώκει να κεφαλαιοποιήσει αυτή τη συγκυρία ενθαρρύνοντας την Ελλάδα και την Τουρκία να προχωρήσουν από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης σε έναν πιο δομημένο διάλογο. Η Ουάσιγκτον, γνωρίζοντας πως η σταθερότητα ανάμεσα σε δύο από τα σημαντικότερα μέλη του ΝΑΤΟ είναι απαραίτητη για την ευρύτερη στρατηγική της, δεν επιθυμεί να βλέπει εντάσεις που μπορεί να αποδυναμώνουν την Συμμαχία.
Η επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό συμβολικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα με τη σημασία της για τον Ελληνισμό και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, λειτουργεί και ως δείκτης των προθέσεων της Άγκυρας απέναντι στη διεθνή κοινότητα σε ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας. Για την Τουρκία, μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να ενισχύσει το προφίλ της ως περιφερειακής δύναμης που σέβεται διεθνείς κανόνες, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου επιδιώκει αναθερμανση των σχέσεων με τη Δύση.
Από ελληνικής πλευράς, η συζήτηση για τη Χάλκη συνδέεται με το ευρύτερο πλέγμα θεμάτων που καθορίζουν τις σχέσεις Αθήνας–Άγκυρας, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των μειονοτικών δικαιωμάτων στη Θράκη, της συμπεριφοράς στο Αιγαίο και της προσφυγικής διαχείρισης. Οι ΗΠΑ, όμως, επιλέγουν έναν πιο πρακτικό δρόμο: να ενισχύσουν μικρά αλλά ουσιαστικά βήματα, με στόχο να δημιουργήσουν ένα θετικό κλίμα που θα μπορούσε αργότερα να στηρίξει μεγαλύτερες συμφωνίες.
Αν η πρόβλεψη του Αμερικανού πρέσβη για το 2026 αποδειχθεί ακριβής, τότε η επαναλειτουργία της Σχολής θα μπορούσε να αποτελέσει ορόσημο σε μια νέα εποχή ελληνοτουρκικού διαλόγου, με τις ΗΠΑ σε ρόλο εγγυητή και διαμεσολαβητή. Σε κάθε περίπτωση, η αμερικανική εμπλοκή δείχνει πως η διεθνής διπλωματική σκηνή θεωρεί κρίσιμο να διατηρηθεί η ειρήνη και η συνεργασία στο πιο ευαίσθητο γεωπολιτικό σταυροδρόμι της Ευρώπης και της Ασίας και αυτό από μονο του – παρα τις όποιες Τουρκικές προκλήσεις κάτι δείχνει .
