Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η περίπτωση των ΕΛΤΑ που έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων καταδεικνύει ανάγλυφα ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη φαίνεται να παραμένει πιστή σε ένα συγκεκριμένο δόγμα: τη σταδιακή απόσυρση του κράτους από την καθημερινότητα της ελληνικής περιφέρειας. Από τις δημόσιες υπηρεσίες έως την υγεία, την παιδεία και τις μεταφορές, η παρουσία του κράτους συρρικνώνεται, με τη ρητορική της «εξυγίανσης», της «αποτελεσματικότητας» και της «ορθολογικής διαχείρισης» να επιστρατεύεται ως δικαιολογία για κάθε περικοπή και ιδιωτικοποίηση.
Το αφήγημα είναι γνωστό: το κράτος θεωρείται δυσκίνητο, αναποτελεσματικό και κοστοβόρο. Η λύση, σύμφωνα με το κυβερνητικό επιτελείο, είναι η ενίσχυση των ιδιωτικών πρωτοβουλιών, η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η «απελευθέρωση» της αγοράς. Όμως, πίσω από αυτή τη φαινομενικά τεχνοκρατική προσέγγιση, κρύβεται μια πολιτική επιλογή που αφήνει πίσω της, χιλιάδες πολίτες — κυρίως εκείνους που ζουν μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Στην ελληνική περιφέρεια, το αποτύπωμα αυτής της πολιτικής είναι εμφανές. Νοσοκομεία υποστελεχωμένα, σχολεία που συγχωνεύονται ή κλείνουν, ΚΕΠ και ΕΛΤΑ που περιορίζουν τη λειτουργία τους, αγροτικοί γιατροί που μετακινούνται διαρκώς, συγκοινωνίες που αραιώνουν ή καταργούνται. Η καθημερινότητα γίνεται όλο και πιο δύσκολη για τους κατοίκους των νησιών, των ορεινών περιοχών και των απομακρυσμένων χωριών. Το κράτος, αντί να στηρίζει, απομακρύνεται· και στη θέση του δεν έρχεται κάποια «αγορά» ικανή να καλύψει το κενό.
Κάποιοι στην κυβέρνηση, μετρώντας τα πάντα σε αριθμούς και δημοσιονομικά ισοζύγια, παρουσιάζουν αυτή τη διαδικασία ως πρόοδο. Οι δείκτες στα χαρτιά μπορεί να βελτιώνονται, οι δαπάνες να μειώνονται και τα πλεονάσματα αυξάνονται. Όμως η πραγματικότητα για τους ανθρώπους της περιφέρειας χειροτερεύει. Οι αριθμοί, όσο ευνοϊκοί κι αν φαίνονται, δεν αντικατοπτρίζουν την κοινωνική αποσύνδεση και την αίσθηση εγκατάλειψης που βιώνουν οι πολίτες.
Το δόγμα της «εξυγίανσης» έχει, στην πράξη, μετατραπεί σε δόγμα αποπολιτικοποίησης της κοινωνικής ευθύνης του κράτους. Η δημόσια διοίκηση δεν λογίζεται πλέον ως εργαλείο συνοχής, αλλά ως βάρος που πρέπει να περιοριστεί. Η πολιτική της κυβέρνησης προβάλλει την αποδοτικότητα και την οικονομία ως υπέρτατες αξίες, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τον άνθρωπο — τον πολίτη, τον αγρότη, τον μαθητή, τον ηλικιωμένο, τον εργαζόμενο της περιφέρειας.
Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, έχει τίμημα. Ένα κράτος που αποσύρεται από την περιφέρεια, αποσύρεται σταδιακά και από τον ρόλο του ως εγγυητή της ισότητας και της κοινωνικής συνοχής. Οι αριθμοί μπορεί να «ευημερούν», αλλά η κοινωνία φτωχαίνει — όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ηθικά.
Αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιθυμεί πραγματικά να οικοδομήσει ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό κράτος, οφείλει να θυμηθεί ότι το κράτος δεν υπάρχει μόνο για να ισοσκελίζει προϋπολογισμούς, αλλά για να στηρίζει ανθρώπους. Και η ελληνική περιφέρεια, που σήμερα νιώθει όλο και πιο αόρατη, είναι εκεί για να το θυμίζει.
