Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Σε μια εξέλιξη που αναδεικνύει για άλλη μία φορά τα κενά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, η Λιβύη, καθοδηγούμενη από την Τουρκία, κατέθεσε πρόσφατα Ρηματική Διακοίνωση στον ΟΗΕ, μέσω της οποίας επιδιώκει να κατοχυρώσει και επίσημα τις διατάξεις του αμφιλεγόμενου Τουρκολυβικού Μνημονίου. Το γεγονός αυτό, πέρα από την πολιτική και διπλωματική του σημασία, εκθέτει την Ελλάδα, η οποία εμφανίζεται αιφνιδιασμένη και χωρίς συγκροτημένο σχέδιο αντίδρασης.
Το Τουρκολυβικό Μνημόνιο, που υπογράφηκε το 2019 ανάμεσα στην Άγκυρα και στην κυβέρνηση της Τρίπολης, αγνοεί προκλητικά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και ειδικότερα την επήρεια νησιών όπως η Κρήτη, η Ρόδος και το Καστελλόριζο. Αν και έχει ήδη απορριφθεί από μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας, η Τουρκία επιμένει να το επαναφέρει με κάθε τρόπο, αξιοποιώντας τη ρευστή πολιτική κατάσταση στη Λιβύη και την επιρροή που ασκεί στην εκεί κυβέρνηση.
Η Ρηματική Διακοίνωση που κατατέθηκε από τη Λιβύη στον ΟΗΕ έρχεται να επαναβεβαιώσει –με τις ευλογίες της Άγκυρας– ότι οι δύο χώρες θεωρούν την μεταξύ τους «οριοθέτηση» ΑΟΖ ως νομικά και πολιτικά ισχύουσα, παρά τις αντίθετες απόψεις του Διεθνούς Δικαίου και των Ηνωμένων Εθνών. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη κίνηση τακτικής, με στόχο τη διεθνοποίηση των τουρκικών επιδιώξεων και τη δημιουργία τετελεσμένων σε βάρος της Ελλάδας.
Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι η απουσία αποτελεσματικής και άμεσης αντίδρασης από την ελληνική πλευρά. Το Υπουργείο Εξωτερικών εμφανίστηκε ξανά απροετοίμαστο, ενώ δεν υπήρξε καμία προληπτική διπλωματική κίνηση για να αποτραπεί η κατάθεση της Διακοίνωσης. Η αδυναμία πρόβλεψης των τουρκικών κινήσεων –που εδώ και καιρό ήταν σαφές ότι επεξεργάζονταν τέτοιο σενάριο– αποδεικνύει την έλλειψη μιας σοβαρής στρατηγικής στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι εξαγγελίες για τα θαλάσσια πάρκα ήταν η Ελληνική απάντηση . Οι γνωριζοντες μειδιούν ειρωνικά και ανησυχούν .
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα δείχνει να βασίζεται αποκλειστικά στη στήριξη των εταίρων της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε διεθνή φόρα, χωρίς όμως να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ή να διαμορφώνει ενεργητική πολιτική στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ενώ η Άγκυρα «τρέχει» ένα σχέδιο επέκτασης επιρροής μέσω της Λιβύης και άλλων χωρών, η Αθήνα παραμένει αμυντική, αδρανής και κυρίως χωρίς ενιαίο αφήγημα.
Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, διότι εφόσον η συγκεκριμένη Ρηματική Διακοίνωση δεν απαντηθεί επαρκώς και ουσιαστικά και με διεθνή διπλωματική ενημέρωση , ενδέχεται να καταγραφεί ως «αφωνία» της Ελλάδας στον ΟΗΕ – κάτι που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η ανάγκη για αναπροσανατολισμό της ελληνικής διπλωματικής στρατηγικής είναι επιτακτική. Η χώρα οφείλει να κινηθεί άμεσα, να ενεργοποιήσει τα διεθνή της ερείσματα, να ενισχύσει τις τριμερείς συμμαχίες της (όπως με Αίγυπτο και Κύπρο) και να σταματήσει να αιφνιδιάζεται από μια Τουρκία που λειτουργεί μεθοδικά και μακροπρόθεσμα.
Σε μια περιοχή που καθορίζεται πλέον από γεωστρατηγικές ισορροπίες και διεθνή συμφέροντα, η Ελλάδα δεν έχει το περιθώριο να παρακολουθεί τις εξελίξεις παθητικά. Αντιθέτως, χρειάζεται τόλμη, σχέδιο και αποφασιστικότητα.
