ΠΑ.ΣΟ.Κ: 50 Χρόνια ζωής για το Κίνημα που άλλαξε την Ελλάδα
Του Γιάννη Σγουρού
Συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1974 λίγες εβδομάδες μετά την επιστροφή του από το εξωτερικό, άλλαξε την Ελλάδα. Η ιδρυτική του διακήρυξη μιλά για μία πολιτική δράση με άξονες την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, τη κοινωνική απελευθέρωση και τον εκδημοκρατισμό μίας χώρας που ταλανιζόταν για δεκαετίες από πράξεις και φαινόμενα επιβολής, αυταρχισμού και ταξικού διαχωρισμού.
Οι αξίες που πρέσβευε το ΠΑ.ΣΟ.Κ και που αποτέλεσαν τη βάση της ιδρυτικής του διακήρυξης, δεν ήταν λέξεις και φράσεις σε ένα χαρτί, Δεν ήταν λόγια κενά περιεχομένου. Ήταν η αλήθεια και μετουσιώθηκε σε πράξεις με την ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑ.ΣΟ.Κ και την κυβέρνηση που σχημάτισε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Για να παραθέσει κανείς το μέγεθος των μεταρρυθμίσεων και τομών σε κομβικούς πυλώνες της Δημοκρατίας, που έκανε πράξη το Κίνημα ως κυβέρνηση, δεν φθάνει ένα άρθρο ή δελτίο τύπου, αλλά χρειάζονται τόμοι ολόκληροι.
Οι βασικοί άξονες της «Αλλαγής»
Αξίζει, όμως, να σταθεί κανείς σε ορισμένες από αυτές:
- Στην Υγεία το Εθνικό Σύστημα (ΕΣΥ) έκανε για πρώτη φορά πράξη τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας για τον ελληνικό λαό και ειδικά δωρεάν περίθαλψη σε όλους τους αγρότες. Η ίδρυση Κέντρων Υγείας σε όλη την Περιφέρεια ουσιαστικά έφερε στη ζωή των Ελλήνων την έννοια της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Συστήνεται ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων.
- Στο συνταξιοδοτικό οι παρεμβάσεις άλλαξαν τη ζωή των συνταξιούχων και έδωσαν νέα πνοή στο κοινωνικό κράτος. Δόθηκε αυτοτελής σύνταξη στην Ελληνίδα αγρότισσα. Έγινε επέκταση του Ι.Κ.Α σε όλη τη χώρα, δημιουργήθηκαν τα ΚΑΠΗ και υπήρξε άμεση αύξηση των κατώτατων συντάξεων.
- Στα εργασιακά η Ελλάδα έπαψε να θυμίζει υποανάπτυκτο κράτος. Κατοχυρώθηκε το δικαίωμα στην απεργία, το 40ωρο και το 5θήμερο στην εργασία όπως και η άδεια τεσσάρων εβδομάδων. Εξυγιάνθηκε η Δημόσια Διοίκηση, καταργήθηκε η πολυθεσία και οι λεγόμενοι «φάκελοι» που περιλάμβαναν τα φρονήματα των πολιτών και ουσιαστικά απέκλειαν ανθρώπους από το δικαίωμα στην εργασία και τις ίσες ευκαιρίες. Αναγνωρίζεται και αποζημιώνεται το εργατικό ατύχημα.
- Σε κοινωνικό επίπεδο πραγματοποιήθηκαν αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο, κατοχυρώθηκε ο πολιτικός γάμος και τα δικαιώματα των παιδιών εκτός γάμου. Καταργείται ο θεσμός της προίκας και θεσπίζεται το συναινετικό διαζύγιο. Κατοχυρώθηκε με νόμο η ισότητα των δύο φύλων, η ψήφος στα 18, η οργάνωση Δημόσιων Βρεφονηπιακών Σταθμών, η δυνατότητα διακοπών για παιδιά οικογενειών με χαμηλό εισόδημα και τα προγράμματα κοινωνικού τουρισμού.
- Στην εκπαίδευση εισάγεται το μονοτονικό σύστημα και καταργείται η σχολική ενδυμασία. Με το Νόμο Πλαίσιο που έφερε και αφορούσε τη λειτουργία των ΑΕΙ κατήργησε το θεσμό της έδρας διευρύνοντας τους ορίζοντες των νέων επιστημόνων που ήθελαν να ακολουθήσουν επιστημονική καριέρα είτε ως καθηγητές, είτε ως ερευνητές. Επίσης έδωσε λόγο και φωνή για το πως θα διοικούνται τα πανεπιστημιακά ιδρύματα στους φοιτητές. Άνοιξε το δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ μαθητών και καθηγητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με τη θέσπιση των πενταμελών και δεκαπενταμελών συμβουλίων. Το ίδιο επιχείρησε και για το διάλογο συνολικά στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας με τη συμμετοχή και των γονέων σε αντίστοιχες επιτροπές. Επίσης κατοχυρώνεται νομοθετικά το πανεπιστημιακό άσυλο.
- Ο μεγάλος αγώνας δόθηκε, όπως ήταν φυσικό με βάση τι παρέλαβε το ΠΑ.ΣΟ.Κ το 1981 όταν και ανέβηκε στην εξουσία, στον εκδημοκρατισμό της χώρας. Οι Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας βρέθηκαν στο επίκεντρο. Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και της γενοκτονίας των Ποντίων, ο επαναπατρισμός των πολιτικών προσφύγων, οι δημοκρατικές διαδικασίες πλέον και στους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς είναι μόνο μερικά από αυτά.
Η εξωτερική πολιτική ενός περήφανου λαού
Η ηγεσία της πατρίδας μας υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑ.ΣΟ.Κ έβαλε την Ελλάδα σε πρωταγωνιστικό ρόλο στον παγκόσμιο χάρτη της διπλωματίας και την κατέστησε ισότιμο εταίρο στις συζητήσεις και τις αποφάσεις που λαμβάνονταν για την περιοχή των Βαλκανίων και τη λεκάνη της Μεσογείου. Ποιος μπορεί να αγνοήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε η Ελλάδα με τον αραβικό κόσμο και τους επιχειρηματικούς δρόμους που ανοίχτηκαν προς αυτή την κατεύθυνση. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το 1985 την περίφημη «Συμφωνία της Ελούντας», όταν χάρη στη μεσολάβηση της χώρας μας σταμάτησε η διένεξη μεταξύ Γαλλίας και Λιβύης. Στον ηγέτη και ιδρυτή του ΠΑ.ΣΟ.Κ ανήκει και η πρωτοβουλία της κίνησης υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης και αφοπλισμού των υπερδυνάμεων, με την ιστορική «πρωτοβουλία των έξι».
Μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες της εξωτερικής πολιτικής του ΠΑ.ΣΟ.Κ ήταν η καθιέρωση, μετά από πρόταση της Ελλάδας, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των «Μεσογειακών Προγραμμάτων» που στόχευαν στη βελτίωση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών στις χώρες του Νότου που ήταν τότε και οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της ευρωπαϊκής κοινότητας. Μην λησμονούμε επίσης ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν και ο πρώτος Έλληνας Πρωθυπουργός που επισκέφτηκε την Κύπρο.
Στη λεγόμενη σύγχρονη εποχή το ΠΑ.ΣΟ.Κ ήταν η κυβέρνηση που υπέγραψε την είσοδο της πατρίδας μας στην Ο.Ν.Ε και φυσικά στην εποχή της κρίσης ο Γιώργος Παπανδρέου σε ένα απόλυτα εχθρικό για την χώρα μας τοπίο ήταν αυτός και η κυβέρνηση του που θέσπισαν τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης για τις πιο αδύναμες χώρες. Ενέργεια που έσωσε την πατρίδα μας από την ολική χρεωκοπία και την οριστική αποπομπή από την νομισματική ένωση.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι το κίνημα της Αυτοδιοίκησης
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ ταυτίστηκε με τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Συνέβαλε τα μέγιστα στο να γίνει ο πρώτος και ο δεύτερος βαθμός της το πιο ζωντανό κύτταρο της Δημοκρατίας. Βοήθησε αποφασιστικά με την αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και τη μεταφορά κονδυλίων, να γίνουν οι Δήμοι, οι Νομαρχίες και αργότερα οι Περιφέρειες η πρώτη επαφή του πολίτη με τον κρατικό μηχανισμό.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου και η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ ήταν αυτοί που το 1994 τερμάτισαν τους διορισμένους Νομάρχες και προχώρησαν στην άμεση εκλογή τους από το λαό. Το 1997 η μεταρρύθμιση με το σχέδιο «Καποδίστριας» ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία του θεσμού από την εποχή του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη προέβη στη διαίρεση της χώρας σε 13 περιφέρειες, 51 νομούς, 910 δήμους και 124 κοινότητες, όλοι αιρετοί πλην των Περιφερειαρχών που ήταν διορισμένοι. Η επόμενη μεγάλη μεταρρύθμιση έχει και αυτή τη σφραγίδα του ΠΑ.ΣΟ.Κ το 2010 με Πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου, όπου με το σχέδιο «Καλλικράτης» έφερε τις 7 αποκεντρωμένες διοικήσεις, τις 13 περιφέρειες και τους 352 δήμους, όλοι αιρετοί πλην των επικεφαλής των αποκεντρωμένων διοικήσεων που είναι διορισμένοι.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ πάντα αντλούσε στελέχη από τον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για σημαντικές θέσεις της κεντρικής κυβέρνησης, γνωρίζοντας ότι είναι πολιτικοί που προέρχονται από την κοινωνία, είναι άνθρωποι ζυμωμένοι στις ανάγκες της καθημερινότητας και τις επιταγές της αγοράς. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια το ΠΑ.ΣΟ.Κ μοιάζει να έχει ξεχάσει τον ηγεμονικό του ρόλο στο θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με αποτέλεσμα να έχει απωλέσει και την επαφή του με τον πολίτη.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ σήμερα μπροστά στις προκλήσεις του αύριο
Σήμερα, λίγες μόνο εβδομάδες πριν από ακόμα μία εσωκομματική «μάχη» εξουσίας, ως ΠΑ.ΣΟ.Κ βρισκόμαστε σε ένα τέλμα. Αδυνατούμε να αφουγκραστούμε το σφυγμό της κοινωνίας, μοιάζει να είμαστε αποκομμένοι από τις αρχές και τα πιστεύω μας. Αναλωνόμαστε σε διαδικασίες εσωστρέφειας, σε καταστάσεις και ζητήματα, που νομίζουμε ότι ενδιαφέρουν και απασχολούν τον κόσμο, αλλά επί της ουσίας δεν του αλλάζουν τη ζωή και το μέλλον.
Οι πολίτες περιμένουν από το ΠΑ.ΣΟ.Κ , από το Κίνημα που άλλαξε το βιοτικό επίπεδο του μέσου Έλληνα, που έκανε πράξη τη δημιουργία και την ανάπτυξη της μεσαίας τάξης, που ανέδειξε κάθε γωνιά της πατρίδας μας, να ξαναγίνει κόμμα εξουσίας. Αυτό δεν γίνεται με φληναφήματα και κορόνες επικοινωνιακού εντυπωσιασμού. Για να επανέλθει σε τροχιά εξουσίας επιβάλλεται να γυρίσει στις ρίζες του. Είναι τραγικό να απαρνιέται το παρελθόν του, τις δικές του καταβολές και αξίες και να τις θυμάται μόνο σε εορτασμούς και αφιερώματα.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ λοιδορήθηκε και πήρε πάνω του το σύνολο των λαθών της μεταπολίτευσης, όταν είναι ξεκάθαρο ακόμα και στους πολιτικούς του αντιπάλους ότι δεν έγινε ποτέ ο πραγματικός καταμερισμός των ευθυνών. Ακόμα και στο θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων που έχει σχηματιστεί η εντύπωση σε πολύ κόσμο ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ έκανε υπερκοστολογημένους αγώνες, όταν και παρέδωσε στην επόμενη κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή μία τεράστια παρακαταθήκη από υποδομές σε αθλητικό και κοινωνικό επίπεδο. Αλήθεια τα έργα που άλλαξαν το τοπίο στην Αττική και σε αρκετές περιφέρειες της Ελλάδας, όπως το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», το ΜΕΤΡΟ, η γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου κ. α, θα γινόντουσαν ποτέ αν δεν είχαμε αναλάβει τις συμβατικές υποχρεώσεις της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων;
Η μη αξιοποίηση των πολλών καινούριων σε όλη την Ελλάδα, όχι μόνο στην Αθήνα, αθλητικών εγκαταστάσεων γιατί θα πρέπει να βαρύνει την πολιτική ιστορία αυτού που τις παρέδωσε και όχι αυτού που δεν έκανε τίποτα για τις καταστήσει λειτουργικές και χρήσιμες για την κοινωνία και την αθλητική κοινότητα στην κρίσιμη πρώτη πενταετία 2004 – 2009;
Για το πριν, το μετά και το πάντα….
Η πορεία των πενήντα αυτών ετών δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα, ούτε χωρίς λάθη και παραλείψεις. Είναι άλλωστε δεδομένο πως όποιος παράγει έργο θα κάνει και επιλογές που δεν θα δικαιωθούν από την ιστορία, που θα οδηγήσουν σε μονοπάτια μακριά από τους στόχους που έχει θέσει. Η ζωή και η πολιτική είναι γεμάτη εκπλήξεις, ανατροπές και αλλαγές.
Χρόνια πολλά λοιπόν στο ΠΑ.ΣΟ.Κ, που άλλαξε την Ελλάδα και που το έχει ανάγκη η χώρα να ξαναγίνει ισχυρό πολιτικό αντίβαρο στην αυθαιρεσία και την αλαζονεία της εξουσίας.
Χρόνια πολλά στο ΠΑ.ΣΟ.Κ που είναι η ηγέτιδα δύναμη του χώρου της κεντροαριστεράς και που πρέπει να αρχίσει να συμπεριφέρεται ως τέτοια. Χρόνια πολλά στο ΠΑ.ΣΟ.Κ που αγάπησε και έδωσε βάρος και οντότητα στο θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πραγματοποιώντας τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις της σύγχρονης ιστορίας.
Χρόνια πολλά στο ΠΑ.ΣΟ.Κ που είχε πάντα ως κέντρο της πολιτικής του την ευημερία του ανθρώπου, των πολιτών και όχι των αριθμών.
