Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Η τραγωδία των Τεμπών, που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία, παραμένει ζωντανή στη δημόσια σφαίρα όχι μόνο λόγω των ευθυνών που αναζητούνται αλλά και μέσα από τις κινήσεις των οικογενειών που έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα. Πρόσφατα, ιδιαίτερη αίσθηση στο πανελλήνιο προκάλεσε το αίτημα του Πάνου Ρουτσι, πατέρα θύματος, για εκταφή του γιου του. Το αίτημα αυτό δεν είναι μόνο μια προσωπική υπόθεση μνήμης και δικαίωσης, αλλά και μια πράξη με νομικές και κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς φέρνει ξανά στο προσκήνιο ερωτήματα για τις συνθήκες του δυστυχήματος και για την πορεία της δικαστικής διερεύνησης.
Η κίνηση αυτή θυμίζει έντονα μια άλλη, εξίσου δραματική υπόθεση: εκείνη του Κώστα Τσαλικίδη, στελέχους της VODAFONE , που βρέθηκε νεκρός το 2005 υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, λίγο πριν αποκαλυφθεί το σκάνδαλο των υποκλοπών. Τότε, η οικογένεια δεν έπαψε να επιμένει ότι δεν επρόκειτο για αυτοκτονία, αλλά για μια εγκληματική υπόθεση που σχετιζόταν με σοβαρά πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα. Μετά από χρόνια αγώνα, το 2012 έγινε δεκτό το αίτημα εκταφής του, γεγονός που αναζωπύρωσε την υπόθεση και οδήγησε σε νέες πραγματογνωμοσύνες. Η υπόθεση Τσαλικίδη αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς μια εκταφή μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αναζήτηση της αλήθειας.
Η ομοιότητα των δύο περιπτώσεων βρίσκεται στην αμφιβολία, στη δυσπιστία και στο αίσθημα αδικίας που νιώθουν οι οικογένειες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι συγγενείς των θυμάτων δεν αρκούνται στην επίσημη εκδοχή και ζητούν με κάθε τρόπο την πλήρη διαλεύκανση. Η εκταφή γίνεται, έτσι, ένα ισχυρό συμβολικό αλλά και πρακτικό μέσο: αφενός για να τιμήσουν τη μνήμη των δικών τους, αφετέρου για να πιέσουν τη Δικαιοσύνη να εξετάσει πτυχές που ίσως έχουν αγνοηθεί.
Η υπόθεση των Τεμπών έχει ήδη αποκαλύψει σοβαρές ελλείψεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο, στην ασφάλεια και στη λογοδοσία. Το αίτημα Ρουτσι δείχνει ότι η κοινωνία δεν έχει πειστεί για την πληρότητα των ερευνών. Αν, μάλιστα, πραγματοποιηθεί όπως το ζητάει ο πατέρας , μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους στη διερεύνηση, όπως ακριβώς συνέβη με την υπόθεση Τσαλικίδη. Ενδεχόμενα νέα στοιχεία θα μπορούσαν να ενισχύσουν ή να αμφισβητήσουν το υπάρχον πόρισμα, να επιβεβαιώσουν ευθύνες ή να αποκαλύψουν παραλείψεις.
Σε μια χώρα όπου οι μεγάλες υποθέσεις συχνά σκεπάζονται από πολιτικές σκοπιμότητες και καθυστερήσεις, τέτοιες πράξεις από πλευράς οικογενειών θυμάτων λειτουργούν ως υπενθύμιση ότι η αλήθεια δεν είναι ποτέ εύκολο να θαφτεί. Ο αγώνας του Πάνου Ρουτσι και οι παραλληλισμοί με την περίπτωση Τσαλικίδη αναδεικνύουν το ίδιο μήνυμα: πως η κοινωνία διεκδικεί το αυτονόητο – δικαιοσύνη και διαφάνεια.
