Τι συμβολίζει η “Κραυγή” του Μουνκ

Της Χάρις Βωβού*

Ο πίνακας του Νορβηγού ζωγράφου Έντβαρτ Μουνκ από το 1893, ήρθε ξανά στο προσκήνιο μετά τη δημοσίευση της φωτογραφίας μιας πυρόπληκτης κατοίκου στη βόρεια Εύβοια από τον φακό του φωτογράφου Κωνσταντίνου Τσακαλίδη.

Η συγκεκριμένη φωτογραφία αποτυπώνει την απόγνωση, την απελπισία, την αβοηθησία και τον φόβο της εγκατάλειψης στις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές του νησιού στις 8 Αυγούστου 2021. Μάλιστα αποτυπώθηκε και σε σκίτσο από τον Χρήστο Παπανίκο, παρομοιάζοντας την με τον πίνακα του Μουνκ, 128 χρόνια μετά τη δημιουργία του.

Ανήσυχα έργα 

Ωστόσο, τι αντικατοπτρίζει το τρομαγμένο πρόσωπο στον καμβά του Νορβηγού καλλιτέχνη; Θεωρείται ότι συμβολίζει το ανθρώπινο άγχος μιας ανεξέλεγκτης κατάστασης. “Δεν θα μπορούσα να αποβάλω την αρρώστια μου, γιατί ένα μεγάλο μέρος της τέχνης μου το οφείλω σε αυτήν”, είχε δηλώσει ο Μουνκ.  Ο ίδιος έπασχε από μανιοκατάθλιψη, ενώ συχνά φοβόταν να φύγει από το σπίτι του. Όπως είχε πει “κληρονόμησα δύο από τους πιο φοβερούς εχθρούς της ανθρωπότητας, την κληρονομιά της φυματίωσης και της παραφροσύνης. Η ασθένεια, η τρέλα και ο θάνατος ήταν οι μαύροι άγγελοι που στάθηκαν στο λίκνο μου”.

Η έμπνευση 

Στα 30 του χρόνια ο Μουνκ γράφει στο ημερολόγιό του: “Ένα βράδυ περπατούσα σε ένα μονοπάτι με δύο φίλους. Ένιωσα εξαντλημένος και στηρίχτηκα στον φράχτη. Ο ήλιος έδυε. Ξαφνικά τα σύννεφα έγιναν κόκκινα σαν αίμα. Γλώσσες φωτιάς έπεφταν πάνω από την πόλη (Όσλο). Οι φίλοι μου προχώρησαν. Εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία. Ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση. Μου φάνηκε ότι άκουσα την κραυγή. Ζωγράφισα αυτή την εικόνα, ζωγράφισα τα σύννεφα σαν πραγματικό αίμα. Το χρώμα στρίγγλισε. Αυτό έγινε: Η Κραυγή”.

Ψυχική ένταση

Ο Μουνκ σε μικρή ηλικία έχασε τη μητέρα του και τη μεγαλύτερη αδερφή του από φυματίωση. Μεγάλωσε σ’ ένα πατριαρχικό καταπιεστικό οικογενειακό περιβάλλον, ενώ η μικρότερη αδερφή του έπασχε από σχιζοφρένεια και νοσηλεύτηκε σε ίδρυμα. Οι δυστυχίες και η θλίψη του τον μετέτρεψαν σε έναν διάσημο καλλιτέχνη, καθώς αποτύπωνε δημιουργικά τις υπαρξιακές του σκέψεις σε έργα τέχνης. Άραγε η ζωή μιμείται την τέχνη ή η τέχνη τη ζωή; Και τελικά ποιος είναι ο ρόλος της φαντασίας στη δημιουργική αποτύπωση των σκέψεών μας; Σε επιγραφή στον πίνακα, ο οποίος βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας, αναγράφεται: “Θα μπορούσε να έχει ζωγραφιστεί μόνο από έναν τρελό”.