Αναμφίβολα η ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού είναι μία κίνηση, έστω και καθυστερημένα, με την οποία η Ελλάδα αποτυπώνει τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας της χώρα μας, οριοθετημένες και δυνητικές. Κι επί της ουσίας της δίνει ένα πλεονέκτημα, καθώς ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Χάρτης μπορεί να αποτελέσει ένα τεράστιο διαπραγματευτικό ατού έναντι της Τουρκίας για την χάραξη της ΑΟΖ. Και αυτό επειδή για τον συγκεκριμένο χάρτη πίεσε η Ευρώπη και μάλιστα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επέβαλλε πρόστιμο για την αργοπορία.
Μάλιστα για να αποφευχθεί ένα μέρος της καταβολής του προστίμου έπρεπε η Ελλάδα έως το τέλος Απριλίου να ανακοινώσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Όπως κι έγινε την Μεγάλη Τετάρτη το πρωί, κατά σύμπτωση την ίδια ημέρα που η εφημερίδα «Μιλιέτ» παρουσίασε τον χάρτη που θα ανακοινώσει η Τουρκία για τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό μέχρι το τέλος του τρέχοντος μηνός. Σε αυτόν χάρτη η Τουρκία-σύμφωνα με την «Μιλιέτ»- θα παρουσιάσει το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» περιλαμβάνοντας το μισό Αιγαίο υπό την δικαιοδοσία της.
Τον Δεκέμβριο του 2021 εστάλη προειδοποιητική επιστολή από την Κομισιόν προς την Ελλάδα για την μη ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, ενώ ακολούθησαν καταδικαστικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, με πιο πρόσφατη στις 27 Φεβρουαρίου. Η καθυστέρηση στη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή Οδηγία δεν είναι βεβαίως ασύνδετη με την ανησυχία για τις πιθανές αντιδράσεις της Τουρκίας. Ο ελληνικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός πλέον γίνεται ο επίσημος χάρτης της Ε.Ε. με την Κομισιόν να μπορεί να τον χρησιμοποιεί για κάθε χρήση με βάση το Δίκαιο των Θαλασσών.
Από το 2011
Με την ανακοίνωση του η ελληνική πλευρά απευθύνει σαφές μήνυμα προς την Άγκυρα ότι υπάρχει ο δρόμος της Χάγης για τον καθορισμό των ζωνών, καθώς αποτυπώνει τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και τις ζώνες κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων στη θάλασσα. Ο χάρτης βασίζεται στον νόμο 4001/2011, που ήταν επί υπουργίας Γιάννη Μανιάτη και κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου και αφορούσε, τόσο τα χωρικά ύδατα, όσο και τις περιοχές υφαλοκρηπίδας και εν δυνάμει Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Σε συνέχεια αυτού του νόμου του 2011, επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά το 2014 η χώρα δημοσίευσε στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, χάρτη ελληνικής ΑΟΖ και μάλιστα με γεωγραφικές συντεταγμένες και ότι επιπλέον, οι οριοθετήσεις ΑΟΖ της χώρας με Ιταλία και Αίγυπτο το 2020 συμπλήρωσαν τις υπόλοιπες περιοχές. Την δημοσίευση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης είχαν αναλάβει ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος και ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Μανιάτης.
Σύμφωνα με τους ειδικούς ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν οριοθετεί επισήμως ΑΟΖ, ούτε μπορεί να το κάνει μονομερώς. Ωστόσο, λειτουργεί ως εργαλείο «de facto οριοθέτησης», αφού αποτυπώνει τις ελληνικές αντιλήψεις για το πού εκτείνονται οι θαλάσσιες ζώνες της χώρας – και μάλιστα σε θεσμικό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η ανατολική γραμμή του ελληνικού χάρτη «κουμπώνει» πάνω στη δυτική κυπριακή ΑΟΖ. Έτσι καλύπτεται ένα κρίσιμο γεωπολιτικό κενό που επιχειρούσε να εκμεταλλευτεί το τουρκολιβυκο μνημόνιο.
Επίσης ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός μπορεί να ενισχύσει θεσμικά την ενεργειακή διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ παρέχοντας πλαίσιο προβλεψιμότητας και ασφάλειας. Η αποτύπωση θαλάσσιων ζωνών προσφέρει νομικά επιχειρήματα για την προστασία κρίσιμων υποδομών από πιθανές παρεμβολές ή αμφισβητήσεις.
Οι υπαινιγμοί και οι αστοχίες Παπαχελά
Τώρα έχοντας στα χέρια αυτό το πολύ σημαντικό όπλο για ποιον λόγο η Ελλάδα να εισέλθει σε απ’ ευθείας διαπραγμάτευση με την Τουρκία, όπως υπαινίχθηκε ο διευθυντής της Καθημερινής και σχολιαστής στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Σκάι, Αλέξης Παπαχελάς; Το διεθνές δίκαιο είναι ξεκάθαρο. Εάν η Τουρκία, που δεν συμφωνεί με τις ελληνικές θέσεις σε ό,τι αφορά τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό έχει ως μόνο δρόμο την προσφυγή στην Χάγη. Και το Διεθνές Δικαστήριο θα αναλάβει να επιλύσει την διαφορά σε ό,τι αφορά τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό των δύο χωρών. Απλά η Χάγη αυτές τις διαφορές τις επιλύει με βάση το δίκαιο των θαλασσών, όπως αυτό αποτυπώθηκε με τον χάρτη της Σεβίλλης το 1997, όπου αναγνωρίζει στην Ελλάδα το δικαίωμα να παρουσιάσει αυτόν Θαλάσσιο Χωτοταξικό Σχεδιασμό.
Όμως τα ερωτηματικά μεγεθύνονται και πολύ λογικά ένας λογικός άνθρωπος θα αναρωτηθεί για ποιον λόγο ο κ. Παπαχελάς έκανε ένα τόσο μεγάλο άλμα και προχωρήσει στην διευθέτηση της ΑΟΖ, ειδικά στο Καστελλόριζο. Μάλιστα είπε χαρακτηριστικά την φράση «όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε και την επιθυμούμε». Με βάση το δίκαιο της θάλασσας η ΑΟΖ του Καστελλόριζου αναγνωρίζεται διεθνώς, εκτός από την Τουρκία. Γι’ αυτό κι εμείς καλούμε τους Τούρκους στην υπογραφή συνυποσχετικού προκειμένου να απευθυνθούμε στην Χάγη για την επίλυση του ζητήματος της ΑΟΖ. Από τη στιγμή που η Χάγη είναι το μοναδικό όργανο επίλυσης διαφορών των χωρών με ποιο σκεπτικό ο κ. Παπαχελάς υπαινίχθηκε επιδιαιτησία των Αμερικανών; Συγκεκριμένα η φράση «το Καστελόριζο με την ΑΟΖ που θα θέλαμε εμείς να έχει» είναι επιεικώς αστοχία γιατί η ΑΟΖ του Καστελόριζου δεν υπόκειται σ επιθυμίας, ώστε να είναι κάτι που θα θέλαμε να έχει, αλλά κάτι που το Καστελόριζο ήδη έχει. Εκτός και εάν γνωρίζει κάτι περισσότερο, οπότε οφείλει να ενημερώσει τους πολίτες. Υπάρχει βέβαια και το άλλο σενάριο. Να είναι σύμφωνος με την συνδιαχείριση του Αιγαίου…
