Η Ευρωπαϊκή Ένωση πήρε πρόσφατα μια ιστορική απόφαση με μακροπρόθεσμες γεωπολιτικές και ενεργειακές επιπτώσεις: από την 1η Ιανουαρίου 2026, απαγορεύονται τα νέα συμβόλαια εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου, ενώ έως τις αρχές του 2028 θα διακοπούν σταδιακά και τα υφιστάμενα. Με αυτή την κίνηση, η Ευρώπη επιχειρεί έναν σαφή ενεργειακό απογαλακτισμό από τη Μόσχα, ενισχύοντας την ενεργειακή της ανεξαρτησία και μειώνοντας την εξάρτησή της από έναν ασταθή και συχνά εκβιαστικό προμηθευτή.
Όμως, η απόφαση αυτή —όσο στρατηγικά ορθή κι αν είναι σε επίπεδο Ένωσης— φέρνει συγκεκριμένες συνέπειες για τις εθνικές οικονομίες και ιδιαίτερα για την Ελλάδα.
Η Ρωσία υπήρξε για δεκαετίες βασικός ενεργειακός εταίρος της Ευρώπης. Προμήθευε πάνω από το 40% των αναγκών της Ένωσης σε φυσικό αέριο, με χώρες όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Αυστρία να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές ροές. Η Ελλάδα, αν και σε μικρότερο βαθμό, λάμβανε σημαντικές ποσότητες ρωσικού αερίου κυρίως μέσω των αγωγών που διασχίζουν την Τουρκία και τη Βουλγαρία.
Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 άλλαξε ριζικά την εικόνα. Η Μόσχα χρησιμοποίησε το φυσικό αέριο ως πολιτικό εργαλείο, μειώνοντας ή διακόπτοντας τις ροές προς αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό λειτούργησε σαν «καμπανάκι αφύπνισης» για τις Βρυξέλλες, που ξεκίνησαν συστηματικά να σχεδιάζουν τη σταδιακή απεξάρτηση της ηπείρου από τα ρωσικά ενεργειακά αποθέματα.
Η πρόσφατη συμφωνία των ηγετών της ΕΕ ορίζει ότι:
-Από την 1η Ιανουαρίου 2026, απαγορεύεται η σύναψη νέων συμβολαίων για ρωσικό φυσικό αέριο (είτε μέσω αγωγών είτε σε υγροποιημένη μορφή – LNG).
-Έως τις 17 Ιουνίου 2026, θα λήξουν όλα τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια.
-Μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2028, θα διακοπούν και τα μακροπρόθεσμα, κλείνοντας έτσι οριστικά την ενεργειακή “στρόφιγγα” από τη Ρωσία.
Ουσιαστικά, η ΕΕ επιλέγει να θυσιάσει τη βραχυπρόθεσμη οικονομική ευκολία (φθηνό ρωσικό αέριο) υπέρ της μακροπρόθεσμης γεωπολιτικής ασφάλειας.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα;
Η απόφαση αυτή θα έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις για την Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο αγοράς φυσικού αερίου όσο και στο σύνολο της ενεργειακής αλυσίδας — από τη θέρμανση έως την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
- Πιθανές αυξήσεις στις τιμές φυσικού αερίου
Το ρωσικό αέριο ήταν για χρόνια μια από τις φθηνότερες διαθέσιμες πηγές. Η αντικατάστασή του με LNG (από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Αλγερία ή την Αίγυπτο) σημαίνει ότι η Ελλάδα θα πληρώνει πλέον περισσότερο για να καλύψει τις ίδιες ενεργειακές ανάγκες. Οι τιμές του LNG διαμορφώνονται σε παγκόσμια χρηματιστήρια και είναι πιο ευμετάβλητες, συχνά επηρεαζόμενες από διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις, καιρικά φαινόμενα και επίπεδα ζήτησης στην Ασία.
Αν δεν ενισχυθεί σημαντικά η υποδομή εισαγωγής, αποθήκευσης και διανομής, το κόστος αυτό θα μετακυλιστεί στον τελικό καταναλωτή. Είναι πιθανό, λοιπόν, από το 2026 και έπειτα, να δούμε αυξήσεις στο κόστος του φυσικού αερίου που θα φτάνουν ή και θα ξεπερνούν το 20–30%, ανάλογα με τις διεθνείς συνθήκες.
- Έμμεση αύξηση στο κόστος του ρεύματος
Η Ελλάδα βασίζεται σημαντικά στο φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Περίπου το 40% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα προέρχεται από μονάδες φυσικού αερίου. Όταν αυξηθεί η τιμή του καυσίμου, αυτόματα αυξάνεται και η τιμή του ρεύματος στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, το οποίο καθορίζει την τελική τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές.
Άρα, ακόμα κι αν κάποιος δεν χρησιμοποιεί φυσικό αέριο για θέρμανση, μπορεί να δει αυξήσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος εξαιτίας της έμμεσης επίδρασης.
- Πιέσεις στη βιομηχανία και τον τουρισμό
Οι ελληνικές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο (βιομηχανία τροφίμων, τουριστικά συγκροτήματα κ.ά.) θα αντιμετωπίσουν αύξηση κόστους παραγωγής. Αυτό θα μπορούσε να μειώσει την ανταγωνιστικότητά τους ή να οδηγήσει σε αύξηση τιμών για τον καταναλωτή.
Στον χωρο της ενέργειας , τα ελληνικά terminals και οι υποδομές, όπως η Ρεβυθούσα και η Αλεξανδρούπολη, καθώς και η πληθώρα αγωγών, του υπό ανάπτυξη Κάθετου Διαδρόμου θα κληθούν να αντικαταστήσουν με άλλες πηγές (κυρίως αμερικανικές), έναν τεράστιο όγκο της τάξης των 15 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm).
Τα νούμερα που συνεπάγεται αυτή η κολοσσιαία αλλαγή είναι τεράστια , το ίδιο και τα συμβόλαια δισεκατομμυρίων που θα συναφθούν, γεγονός που εξηγεί το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα.
Πολλοί στον χώρο της ενέργειας προβληματίζονται για το τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα .
Η απάντηση βρίσκεται σε μια λέξη: Διαφοροποίηση. Η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει γρήγορα και αποφασιστικά σε:
-Επέκταση των υποδομών LNG: Νέοι τερματικοί σταθμοί (π.χ. στην Αλεξανδρούπολη) θα βοηθήσουν στην ασφαλέστερη και φθηνότερη εισαγωγή υγροποιημένου αερίου.
-Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ): Η μείωση της εξάρτησης από το φυσικό αέριο περνά και από την αύξηση της παραγωγής ρεύματος από ήλιο, άνεμο και υδροηλεκτρικά.
-Ενεργειακή αποθήκευση και έξυπνα δίκτυα: Για να μπορούν οι ΑΠΕ να αντικαταστήσουν σταθερά καύσιμα όπως το αέριο, απαιτείται επένδυση σε αποθήκες ενέργειας και ψηφιοποίηση των δικτύων.
-Κοινωνική πολιτική: Στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, ώστε οι αυξήσεις να μην οδηγήσουν σε ενεργειακή φτώχεια.
Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σταματήσει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι ιστορική, απαραίτητη και με σημαντική γεωπολιτική βαρύτητα. Όμως, για χώρες όπως η Ελλάδα, σηματοδοτεί μια δύσκολη μεταβατική περίοδο, κατά την οποία οι τιμές πιθανόν να αυξηθούν και η ανάγκη για στρατηγικές ενεργειακές επιλογές θα γίνει πιο επιτακτική από ποτέ. Μακροπρόθεσμα όμως τα οφέλη θα είναι τεράστια .
