Ως απώτερο στόχο με τα “πάνω- κάτω” που επιφέρει ο νέος Δικαστικός Χάρτης, όπως αναφέρει η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι η επιτάχυνση της απονομής Δικαιοσύνης, που όπως λέει φτάνουν πλέον σε επίπεδα αρνησιδικίας.
Στο προωθούμενο νομοσχέδιο βασικοί άξονες στη φιλοσοφία των παρεμβάσεων του νέου Δικαστικού Χάρτη είναι 1) η ενοποίηση των Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων, 2) οι παράλληλες επετηρίδες των δικαστών κατά την ενοποίηση των δικαστηρίων του πρώτου βαθμού (Ειρηνοδικεία και Πρωτοδικεία), 3) ο χωροταξικός δικαστικός σχεδιασμός με συγχωνεύσεις και καταργήσεις δικαστηρίων και 4) οι τροποποιήσεις των αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των δικαστίκων σχηματισμών.
Όπως αναφέρει το «Θέμα της Κυριακής» και ο δημοσιογράφος Παναγιώτης Τσιμπούκης στο πλαίσιο αυτό η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης και συγκεκριμένα ο υπουργός Γ. Φλωρίδης και ο υφυπουργός Ι. Μπούγας επικαλούνται συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία που οδηγούν στην αναγκαιότητα των αλλαγών.
Όπως αναφέρεται , στην καλύτερη περίπτωση, για την έκδοση τελεσίδικης ποινικής ή πολιτικής υπόθεσης απαιτούνται 1.400 ημέρες, ενώ την ίδια στιγμή στην Αυστρία απαιτούνται μόλις 397 ημέρες!
Η χώρα μας, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, κατατάσσεται στην 146η θέση διεθνώς στο δείκτη ταχύτητας απονομής της Δικαιοσύνης. Φυσικά δεν γίνεται λόγος για τις καθυστερήσεις στην έκδοση αποφάσεων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, καθώς η αχίλλειος πτέρνα των συμβούλων Επικρατείας, είναι ο τεράστιος αριθμός των ανεξέλεγκτων οίκοθεν αναβολών (αναβολές που δίνουν οι ίδιοι οι δικαστές και δεν τις ζητούν οι διάδικοι) που φτάνουν ανά υπόθεση από 45 έως 70 φορές-αναβολές, με χρόνο έκδοσης των αποφάσεων τουλάχιστον τα 18 έτη.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία έγκυρων φορέων που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και έλαβε υπόψη του το υπουργείο Δικαιοσύνης, η καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης εστιάζεται κατά κύριο λόγο στα Πρωτοδικεία και έπονται τα Εφετεία και ο Άρειος Πάγος.
Η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης για το νομοσχέδιο του νέου Δικαστικού Χάρτη, που θα αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση, έλαβε υπόψη του τη σχετική μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας στην οποία περιλαμβάνονται και μεταρρυθμιστικές προτάσεις, όπως και τις προτάσεις της επιτροπής Μικρούδη για αλλαγές στο χώρο της Θέμιδας.
Τα “πάνω- κάτω” με τον νέο Δικαστικό Χάρτη: Οι βασικές μεταρρυθμίσεις
Σύμφωνα με όσα προβλέπονται το Πρωτοδικείο Αθηνών δεν διασπάται στην περιφέρεια της Αττικής, αλλά χωρίζεται στα δύο, αυξάνεται αισθητά η κατά τόπον αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου Πειραιά (σε νησιά Αργοσαρωνικού, κ.λπ.), συγχωνεύονται Πρωτοδικεία, δεν καταργούνται τα Εφετεία στα νησιά και στις ακριτικές περιοχές, ενοποιούνται Ειρηνοδίκες με Πρωτοδίκες με παράλληλη επετηρίδα, αυτές είναι μερικές από τις διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου Δικαιοσύνης για το νέο δικαστικό χάρτη της χώρας.
Στις προβλέψεις του νέου Δικαστικού Χάρτη αναφορικά με τα 19 Εφετεία που υφίστανται σε πανελλαδικό επίπεδο, σύμφωνα με τις προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Επιτροπής Μικρούδη (αφού προηγούμενα λήφθηκαν υπ’ όψη ορισμένα κριτήρια όπως είναι κτιριακές υποδομές, χιλιομετρικές αποστάσεις κ.λπ.), κρίθηκε αναγκαία η μείωσή τους τουλάχιστον κατά πέντε.
Στην πράξη αυτή σημαίνει πως τα προς κατάργηση Εφετεία είναι κάποια εκ των Εφετείων Αγρινίου, Καλαμάτας και Χαλκίδας και σε δεύτερη φάση της Κέρκυρας και των Χανίων. Αντιθέτως, δεν κρίθηκε απαραίτητη η χωροταξική μεταρρύθμιση των Εφετείων, αλλά κρίθηκε αναγκαία η ανακατανομή των Εφετειακών περιφερειών, μεταξύ των Εφετείων Καλαμάτας, Κυπαρισσίας, Γυθείου, Σπάρτης και Ναυπλίου.
Η μετεξέλιξη των Πρωτοδικείων
Στο κεντρικό σχεδιασμό του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι να υπάρχει ένα Πρωτοδικείο σε κάθε νομό (περιφερειακή ενότητα) και στον κανόνα αυτό δεν θα υπαχθούν, για εθνικούς λόγους, τα νησιά και οι παραμεθόριες περιοχές (συνοριακές πόλεις).
Έτσι, συγχωνεύονται και μετατρέπονται σε περιφερειακά τα Πρωτοδικεία στους νομούς Μεσσηνίας (Κυπαρισσία), Λακωνίας (Γύθειο), Ηλείας (Αμαλιάδα), Αχαΐας (Αίγιο και Καλάβρυτα), Αιτωλοακαρνανίας (Μεσολόγγι), Βοιωτίας (Λιβαδειά) και Πέλλας (Γιαννιτσά ή Έδεσσα).
Αντίθετα, παραμένουν διπλά Πρωτοδικεία στις περιφερειακές ενότητες του Έβρου (Ορεστιάδα και Αλεξανδρούπολη) και Δωδεκανήσου (Κως και Ρόδος).
Οι διατάξεις για τα Πρωτοδικεία Αθηνών και Πειραιά
Παράλληλα, αναφέρεται πως προς το παρόν, το Πρωτοδικείο Αθηνών δεν διασπάται ανά την Αττική, αλλά χωρίζεται σε δυο Τμήματα. Το Ποινικό Τμήμα (με έδρα την πρώην Σχολή Ευελπίδων) και το Πολιτικό Τμήμα (με έδρα το Ειρηνοδικείο επί της οδού Λουκάρεως και το νέο υπό ανέγερση κτήριο πίσω από το Εφετείο Αθηνών) και οριοθετούνται περιφερειακές έδρες, εκεί που οι κτηριακές εγκαταστάσεις το επιτρέψουν, όπως είναι στο Λαύριο (λιμάνι), Μαρούσι, Ίλιον, Κορωπί, κ.λπ.). Προσωρινά, όλες οι ποινικές υποθέσεις θα εξακολουθήσουν να δικάζονται στο Πρωτοδικείο Αθηνών.
Αύξηση της κατά τόπον αρμοδιότητας προβλέπεται για το Πρωτοδικείο Πειραιά, που θα περιλαμβάνει πλέον τις περιφερειακές ενότητες της Δυτικής Αττικής (Ασπρόπυργος, Μέγαρα και Ελευσίνα) και του Νοτίου τομέα, δηλαδή παραλιακό μέτωπο έως την Γλυφάδα, το κέντρο του Πειραιά και τα νησιά Σαλαμίνα, Αίγινα, Πόρος, Σπέτσες και Κύθηρα.
Για την επέκταση των αρμοδιοτήτων του Πρωτοδικείου Πειραιά εκτιμήθηκε και λήφθηκε υπόψη από το υπουργείο Δικαιοσύνης, η κατασκευή του νέου δικαστικού μεγάρου στο πρώτο λιμάνι της χώρας, μαζί με την ταυτόχρονη αύξηση των οργανικών θέσεων των δικαστών του.
Στο σχέδιο του νέου Δικαστικού Χάρτη, θα συσταθούν επίσης περιφερειακά Πρωτοδικεία σε Ελευσίνα, σε νησιά, αλλά και όπου αλλού κριθεί αναγκαίο, ενώ στο πλαίσιο επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης οι δικαστές θα εξειδικεύονται κατά τομέα του δικαίου. Δηλαδή, θα μπορούν πλέον να αιτούνται σε ποιο Τμήμα (Ποινικό, Αστικό, Εργατικό, κ.λπ.) θέλουν να υπηρετήσουν με θητεία δυο ή τεσσάρων ετών.
Η εξειδίκευση αυτή των δικαστών, η οποία εφαρμόζεται στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων, καθώς οι δικαστές δεν αλλάζουν συχνά αντικείμενο της δικαστηριακής τους ύλης, θα έχουν σαφή εικόνα των νομοθετικών και νομολογικών μεταβολών, όπως και των θεωρητικών και τεχνολογικών εξελίξεων της νομικής επιστήμης.
Η δημιουργία παράλληλης επετηρίδας
Στο σχεδιασμό του υπουργείου Δικαιοσύνης προβλέπεται η δημιουργία παράλληλης επετηρίδας, όπου οι Ειρηνοδίκες θα εξελίσσονται έως τον βαθμό του προέδρου Πρωτοδικών και θα συνταξιοδοτούνται με το βαθμό του Εφέτη.
Η επετηρίδα αυτή μπορεί να:
α) είναι απόλυτα στεγανή και να μην επιτρέπει την μεταπήδηση κανενός στην βασική επετηρίδα,
β) επιτρέπει την μεταπήδηση Ειρηνοδικών στο τέλος της βασικής επετηρίδας για ορισμένες μόνο θέσεις και αυτό μετά από θέσπιση συγκεκριμένων κριτήριων, σχετική αξιολόγηση και λήψη απόφασης από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ΑΔΣ),
γ) επιτρέπει την μεταπήδηση Ειρηνοδικών ενδιάμεσα στην βασική επετηρίδα για ορισμένο (μικρό) αριθμό θέσεων, αλλά και πάλι μετά από θέσπιση συγκεκριμένων κριτήριων, αξιολόγηση και σχετική απόφαση του ΑΔΣ.
Όμως, σύμφωνα με πληροφορίες, επικρατέστερη είναι η τελευταία τρίτη περίπτωση η οποία είναι στα πλαίσια των συνταγματικών επιταγών και κατά συνέπεια ξεπερνά τις πιθανές ενστάσεις αντισυνταγματικότητας που μπορεί να προβληθούν.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, οι Ειρηνοδίκες Α΄ τάξεως θα λαμβάνουν πλέον τον βαθμό του προέδρου Πρωτοδικών. Δεν θα έχουν όμως, αρχικά, τα ίδια καθήκοντα με τους προέδρους Πρωτοδικών. Ειδικότερα, οι Ειρηνοδίκες Α΄ τάξεως δεν θα μπορούν να προεδρεύουν σε τριμελή Πλημμελειοδικεία και σε Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια. Παράλληλα, οι Ειρηνοδίκες Β΄, Γ΄ και Δ΄ τάξεως θα λάβουν τον βαθμό του Πρωτοδίκη.
Ανεξάρτητα από αυτά, όλοι θα λαμβάνουν μισθολογικά, τον ίδιο μισθό με τους συναδέλφους τους της βασικής επετηρίδας, ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας του καθενός.
Οι Ειρηνοδίκες, απόφοιτοι της Εθνικής Σχολής Δικαστών Λειτουργών (ΕΣΔιΛ) των δύο τελευταίων ετών (περίπου 35 άτομα), θα μπορούν μετά από αξιολόγηση από το ΑΔΣ, να ενταχθούν στο τέλος της βασικής επετηρίδας.
Την ίδια στιγμή, προβλέπεται η κατάργηση της κατεύθυνσης «Ειρηνοδικών» στην ΕΣΔΙ (από την κατεύθυνση αυτή αποφοιτούν σήμερα οι Ειρηνοδίκες) και στο μέλλον θα προκηρύσσονται εισαγωγικές εξετάσεις στην ΕΣΔιΛ αποκλειστικά και μόνο για παρέδρους Πρωτοδικείου.
Όλοι οι Ειρηνοδίκες θα επιμορφωθούν στην ΕΣΔιΛ, προκειμένου να είναι έτοιμοι για τα νέα καθήκοντα που θα αναλάβουν. Η επιμόρφωση θα επικεντρωθεί ιδίως σε θέματα Ποινικού Δικαίου, τα οποία δεν υπάγονται σήμερα στην αρμοδιότητα των Ειρηνοδικείων και δεν έχουν πλήρη εικόνα του ποινικού νομοθετικού και νομολογιακού πλαισίου.
Ακόμη, προβλέπεται ειδική πρόβλεψη για τις μεταθέσεις των Ειρηνοδικών ανάλογα με τις κενές θέσεις που θα υπάρχουν στην επετηρίδα.
Τι αναφέρει το υπουργείο Δικαιοσύνης για το όφελος της συγχώνευσης Ειρηνοδικείων- Πρωτοδικείων
Όπως εκτιμά η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης, από τη συγχώνευση των Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων, αναμένεται να υπάρξει:
1) Διπλασιασμός των δικαστών πρώτου βαθμού οι οποίοι θα αναλαμβάνουν την διεκπεραίωση των υποθέσεων (εκκρεμών και νεοεισερχομένων). Και αυτό γιατί σήμερα στα Πρωτοδικεία υπηρετούν 1.200 Πρωτοδίκες, ενώ με την συνένωση θα υπηρετούν 2.162, καθώς θα προστεθούν οι 962 Ειρηνοδίκες.
2) Ισοκατανομή της ύλης του πρώτου βαθμού, καθώς θα σταματήσει το φαινόμενο το 50% των δικαστών να αναλαμβάνει το 80% της δικαστικής ύλης,
3) Δημιουργία μεγαλύτερων δικαστικών σχηματισμών, με αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση των δικαστικών λειτουργών (άδειες ανατροφής τέκνων, κωλύματα, εξειδίκευση, κ.λπ.),
4) Δραστική μείωση μετακινήσεων δικαστών, δικηγόρων και πολιτών,
5) Αποφόρτιση των κεντρικών Πρωτοδικείων των μεγάλων αστικών κέντρων,
6) Ρύθμιση της ανακολουθίας να υπάρχουν δύο δικαιοδοσίες στον πρώτο βαθμό (Ειρηνοδικεία και Πρωτοδικεία) και
7) Εξοικονόμηση πόρων στο πλαίσιο πλήρωσης του κριτηρίου 40% του Ταμείου Ανάκαμψης.
