Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η Ελλάδα, παρά τη μακρά ιστορία και τις σημαντικές δυνατότητές της, εξακολουθεί να ταλανίζεται από μια σειρά διαχρονικών προβλημάτων που εμποδίζουν τη θεσμική, οικονομική και κοινωνική της πρόοδο. Πρόκειται για παθογένειες βαθιά ριζωμένες στον τρόπο λειτουργίας του κράτους και στη σχέση του με τους πολίτες. Αν και συχνά διατυπώνονται υποσχέσεις για ριζικές αλλαγές, οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις καθυστερούν ή δεν υλοποιούνται ποτέ, με αποτέλεσμα η χώρα να παραμένει εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο αναποτελεσματικότητας. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι και η «αγροτική επανάσταση» των τελευταίων ημερών.
Πρώτο και πιο εμφανές ζήτημα αποτελεί η γραφειοκρατία, η οποία συνεχίζει να ταλαιπωρεί πολίτες και επιχειρήσεις. Παρά τις ψηφιακές πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών, η μετάβαση σε ένα πραγματικά απλό και ενιαίο σύστημα παροχής δημόσιων υπηρεσιών δεν έχει ολοκληρωθεί. Πολλές διαδικασίες απαιτούν ακόμη φυσική παρουσία, πολλαπλές υπογραφές και ασαφή βήματα, δημιουργώντας χάσιμο χρόνου και απογοήτευση. Η βελτίωση στον τομέα αυτό, αν και αναγκαία, προχωρά αργά λόγω έλλειψης συντονισμού, πολιτικού θάρρους και τεχνικής προετοιμασίας.
Ένα δεύτερο διαχρονικό πρόβλημα είναι η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Η στελέχωση συχνά δεν γίνεται με αξιοκρατικά κριτήρια, ενώ η επιμόρφωση και η αξιολόγηση των υπαλλήλων παραμένουν ελλιπείς. Αυτό οδηγεί σε χαμηλή παραγωγικότητα, καθυστερήσεις και περιορισμένη ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών. Αν και υπάρχουν συζητήσεις για ένα σύγχρονο, ευέλικτο και αξιοκρατικό μοντέλο διοίκησης, οι αλλαγές καθυστερούν είτε λόγω πολιτικών αντιστάσεων είτε λόγω φόβου για κοινωνικό κόστος.
Σημαντική παθογένεια αποτελεί επίσης η πολυνομία και η κακονομία, που δημιουργούν ένα περίπλοκο και συχνά αντιφατικό νομικό πλαίσιο. Οι νόμοι αλλάζουν συχνά, με αποτέλεσμα την αβεβαιότητα και την έλλειψη σταθερότητας για πολίτες και επιχειρήσεις. Η ανάγκη για κωδικοποίηση, απλοποίηση και σταθερότητα των κανόνων είναι επιτακτική, αλλά συχνά η κάθε κυβέρνηση προτιμά νέες νομοθεσίες αντί για τη βελτίωση των υπαρχουσών.
Αναπόφευκτα, η οικονομία επηρεάζεται από αυτές τις διαρθρωτικές αδυναμίες. Η Ελλάδα δυσκολεύεται να προσελκύσει μεγάλες και ποιοτικές επενδύσεις, όχι λόγω έλλειψης δυναμικού, αλλά λόγω περιορισμένης εμπιστοσύνης στο κράτος. Η φορολογική αστάθεια, οι καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη και το περίπλοκο επιχειρηματικό περιβάλλον διατηρούν τη χώρα χαμηλότερα από το δυναμικό της. Παρότι υπάρχει δημόσια συζήτηση για ένα πιο φιλικό επενδυτικό πλαίσιο, οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις συνεχώς μετατίθενται.
Τέλος, δεν μπορεί να αγνοηθεί η καθυστερημένη απονομή δικαιοσύνης, που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες υπονόμευσης της λειτουργίας της δημοκρατίας και της ανάπτυξης. Οι πολυετείς καθυστερήσεις αποθαρρύνουν επενδυτές και υπονομεύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. Η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης είναι πάγιο αίτημα, ωστόσο προσκρούει σε πολυπλοκότητες και αντιστάσεις.
Η Ελλάδα λοιπόν χρειάζεται μια γενναία, συνεκτική και μακροπρόθεσμη στρατηγική μεταρρυθμίσεων. Η πρόοδος θα απαιτήσει πολιτική βούληση που δεν διαφαίνεται σήμερα , κοινωνική συναίνεση και προσήλωση στη συνέχεια του κράτους, πέρα από κυβερνητικές αλλαγές.
Μόνο τότε οι διαχρονικές παθογένειες θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν ουσιαστικά και η χώρα να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της.
