Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Σε νέες προκλητικές δηλώσεις προχώρησε ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην ελληνική πλευρά. Κατά τη διάρκεια ομιλίας του, ο Φιντάν αναφέρθηκε εκτενώς στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, την οποία αποκάλεσε επανειλημμένα ως «τουρκική μειονότητα», κατηγορώντας την Ελλάδα για «καταπίεση και συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων της».
Οι δηλώσεις αυτές δεν αποτελούν κεραυνό εν αιθρία, καθώς εντάσσονται σε μια πάγια στρατηγική της τουρκικής διπλωματίας να εγείρει ζητήματα περί «τουρκικής ταυτότητας» της μουσουλμανικής μειονότητας, παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 — η οποία αποτελεί το θεμέλιο του διεθνούς νομικού καθεστώτος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας — κάνει σαφή αναφορά σε «μουσουλμανική μειονότητα» και όχι σε «τουρκική». Η σύνθεση της μειονότητας της Θράκης είναι πολυπολιτισμική, καθώς περιλαμβάνει Τουρκόφωνους, Πομάκους και Ρομά.
Ο Χακάν Φιντάν, ωστόσο, επέλεξε να αγνοήσει πλήρως αυτή τη νομική και ιστορική πραγματικότητα, μιλώντας για «τουρκική ταυτότητα που καταπιέζεται» και για «παραβίαση των θρησκευτικών, πολιτιστικών και πολιτικών δικαιωμάτων» της μειονότητας. Πέραν των προκλητικών δηλώσεων, εξέφρασε και την πρόθεση της Τουρκίας να «σταθεί ενεργά στο πλευρό της μειονότητας και να την υπερασπιστεί διεθνώς», υπονοώντας πιθανές κινήσεις σε διεθνή fora και οργανισμούς.
Η αντίδραση της Αθήνας υπήρξε άμεση και έντονη. Το Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία υπενθύμισε ότι η Ελλάδα είναι κράτος δικαίου και μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πλήρη σεβασμό στα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα. Τόνισε ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι «συνεχίζουν να διαστρεβλώνουν σκόπιμα την πραγματικότητα», επιχειρώντας να καλλιεργήσουν διχόνοιες στο εσωτερικό της Ελλάδας και να εργαλειοποιήσουν τη μειονότητα για δικούς τους γεωπολιτικούς σκοπούς.
Παράλληλα, διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι οι δηλώσεις Φιντάν εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης τουρκικής στρατηγικής επαναπροσδιορισμού του ρόλου της Τουρκίας στα Βαλκάνια, μέσω της ανάδειξης μειονοτικών ζητημάτων. Αυτή η στάση έρχεται σε μια περίοδο που Ελλάδα και Τουρκία επιχειρούν να επαναπροσεγγίσουν σε επίπεδο διαλόγου, με την Άγκυρα ωστόσο να υπονομεύει κάθε προσπάθεια οικοδόμησης εμπιστοσύνης.
Οι εξελίξεις αυτές πρέπει να «μπαίνουν» συνεχώς επί τάπητος στα Συμβούλια Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, καθώς η ελληνική πλευρά οφείλει να ενημερώνει τους εταίρους της για τις προκλήσεις και να καταγράφει τις αντιδράσεις τους .
Στην Αθήνα επικρατεί προβληματισμός για την τουρκική επιμονή στην «τουρκοποίηση» της μειονότητας, κάτι που θεωρείται ευθεία απειλή για την κοινωνική συνοχή της Θράκης και για την εθνική κυριαρχία γενικότερα. Η Τουρκία έχει δείξει διαχρονικά ότι κινείται βάσει ενός μακροπολιτικου σχεδίου . Ελπίζουμε να έχει αναλύσει στο έπακρο τις κινήσεις της το Ελληνικο υπουργείο Εξωτερικών .
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα από την ελληνική πολιτεία είναι σαφές: η μουσουλμανική μειονότητα απολαμβάνει πλήρη δικαιώματα, ζει ειρηνικά και δεν χρειάζεται ξένες παρεμβάσεις. Οι προκλήσεις από την Άγκυρα δεν πρόκειται να αλλάξουν την εθνική γραμμή της χώρας, που παραμένει πιστή στο διεθνές δίκαιο και στις αρχές της καλής γειτονίας.
