Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2025 απονέμήθηκε, από την Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, στον Ούγγρο συγγραφέα Λάσλο Κρασναχορκάι (László Krasznahorkai), «για το καθηλωτικό και οραματικό του έργο που, εν μέσω αποκαλυπτικού τρόμου, επαναβεβαιώνει τη δύναμη της τέχνης».
Η Ζωή και το Έργο του
Ο Λάσλο Κρασναχορκάι γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1954, στην πόλη Gyula της Ουγγαρίας. Σπούδασε νομικά και φιλολογία στα Πανεπιστήμια του Σέγκεντ και της Βουδαπέστης. Μετά τις σπουδές του, εργάστηκε ως επιμελητής πριν αφοσιωθεί στη συγγραφή ως ανεξάρτητος συγγραφέας. Η περίοδος πριν την αναγνώρισή του χαρακτηρίστηκε από μια περιπλανώμενη ζωή και περιστασιακές δουλειές, εμπειρίες που διαμόρφωσαν το υλικό του πρώτου του μυθιστορήματος.
Η εμφάνισή του στην ουγγρική λογοτεχνική σκηνή το 1985 με το μυθιστόρημα “Sátántangó” (Το Τανγκό του Σατανά) ήταν καταλυτική. Το έργο, ένα δυστοπικό και αλληγορικό πορτρέτο ενός απομονωμένου, παρακμιακού αγροτικού οικισμού στην Ουγγαρία κατά το τέλος της σοσιαλιστικής εποχής, τον έφερε αμέσως στο προσκήνιο. Το “Sátántangó”, μαζί με το “Η Μελαγχολία της Αντίστασης”, αποτέλεσε τη βάση της μακροχρόνιας συνεργασίας του με τον Ούγγρο σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ, ο οποίος μετέφερε τα έργα του στη μεγάλη οθόνη, ενισχύοντας τη φήμη τους παγκοσμίως.
Άλλα σημαντικά έργα του περιλαμβάνουν το “Πόλεμος και Πόλεμος”, μια ιστορία για έναν ταπεινό γραφιά που ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη για να εκδώσει ένα χειρόγραφο που πιστεύει ότι περιέχει την απόλυτη αλήθεια, και το “Η Σέιομπο Πέρασε από Εκεί Κάτω”, μια συλλογή αφηγήσεων και στοχασμών γύρω από την Τέχνη και το ωραίο.
Ο Κρασναχορκάι, πέρα από την Ουγγαρία, έχει ζήσει σε διάφορες χώρες, όπως το Βερολίνο, η Μογγολία, η Κίνα και η Ιαπωνία, ταξίδια που επηρέασαν τις αισθητικές και υφολογικές του αναζητήσεις. Έχει τιμηθεί με πολλά εθνικά και διεθνή βραβεία, επιβεβαιώνοντας τη θέση του ως ένας από τους σπουδαιότερους λογοτέχνες της εποχής μας. Η Σούζαν Σόνταγκ τον χαρακτήρισε ως τον «σύγχρονο Ούγγρο μετρ της αποκάλυψης», ενώ ο W. G. Sebald σχολίασε ότι η πρόζα του «ξεπερνά κατά πολύ όλες τις ήσσονος σημασίας ανησυχίες της σύγχρονης γραφής»
Η «Μουσική» της Πρόζας: Οι Ατελείωτες Προτάσεις
Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της γραφής του είναι οι ατελείωτες, καταρρακτώδεις προτάσεις που συχνά καταλαμβάνουν ολόκληρες παραγράφους, ή ακόμα και κεφάλαια. Αυτές οι “φιδίσιες” προτάσεις, όπως έχουν χαρακτηριστεί, έχουν έναν εσωτερικό ρυθμό και μουσικότητα, δημιουργώντας μια αίσθηση ασφυκτικής ροής και αδιάκοπης παρατήρησης. Μέσα σε αυτές τις μακροσκελείς δομές, ο συγγραφέας παράγει στρώματα ψυχολογικής διορατικότητας και μεταφυσικής αποκάλυψης.
Τα έργα του είναι συνήθως δυστοπικά, μελαγχολικά και συχνά αναφέρονται στην αποσύνθεση (κοινωνική, πολιτική, φυσική) και την απώλεια της ελπίδας. Η αφήγηση βυθίζεται στην απεικόνιση της παρακμής και της αποκάλυψης, παρουσιάζοντας μια κοινότητα από “ιδιόρρυθμους και αθώα μισοπάλαβους” χαρακτήρες που μάχονται απεγνωσμένα ενάντια στο πέρασμα του χρόνου. Ο ίδιος δηλώνει πως είναι μελαγχολικός και αυτό διαπερνά το έργο του.
Συχνά, η αφηγηματική φωνή και η εστίαση μετατοπίζονται χωρίς προειδοποίηση, ακόμα και στη μέση μιας πρότασης, μεταπηδώντας από το ένα πρόσωπο στο άλλο. Αυτή η τεχνική προσθέτει πολυπλοκότητα και ρευστότητα στην αφήγηση. Ο Κρασναχορκάι εξετάζει την πραγματικότητα «μέχρι του σημείου της τρέλας», παίζοντας συνεχώς με το όριο ανάμεσα στη λογική και τη παράνοια.
Υπερρεαλισμός και Μαύρο Χιούμορ
Αν και φλερτάρει με τον σουρεαλισμό και το υπαρξιακό γκροτέσκο, η γραφή του παραμένει βαθιά ριζωμένη σε έναν «ρεαλισμό με λάθος ετικέτα», σύμφωνα με κάποιους κριτικούς. Ο μαύρος κωμικός τόνος και το καυστικό χιούμορ είναι συχνά παρόντα, προσφέροντας στιγμές ανακούφισης μέσα στο ζοφερό του όραμα. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, «Ενδιαφέρομαι όχι να πιστέψω σε κάτι, αλλά να καταλάβω τους ανθρώπους που πιστεύουν».
Εν κατακλείδι, το έργο του Λάσλο Κρασναχορκάι είναι μια τελετουργική πράξη γραφής, ένας «ποιητής της αποσύνθεσης», ο οποίος με τη «μεγαλειώδη» του πρόζα και τις καινοτόμες φόρμες του, έχει επιβεβαιωθεί ως ο αναμφισβήτητος κορυφαίος της ταραγμένης, ευάλωτης εποχής μας.
Πηγή: Αθήνα 9,84
