Την ώρα που το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής δείχνει να χάνει περαιτέρω έδαφος στις δημοσκοπήσεις, ένα κοινό άρθρο δύο προβεβλημένων στελεχών, του δημάρχου Αθηναίων Χάρη Δούκα και του Μανώλη Χριστοδουλάκη για την κλιματική κρίση και το περιβάλλον , έρχεται να ταράξει τα εσωκομματικά νερά και να επαναφέρει στο προσκήνιο ένα κρίσιμο ερώτημα: πού πάει το ΠΑΣΟΚ;
Το άρθρο τους, που δημοσιεύτηκε στα «Νέα», δεν είναι απλώς μια παρέμβαση. Μπορεί να είναι μια γενεσιουργός αιτία εξελίξεων, αφού φέρνει στην επιφάνεια γενικότερα στρατηγικά ερωτήματα για την ταυτότητα, τη στρατηγική και το μέλλον του κόμματος. Επιπλέον, λειτουργεί ως άτυπο «σήμα κινδύνου» προς τη Χαριλάου Τρικούπη, ιδίως προς τον Νίκο Ανδρουλάκη, ο οποίος βλέπει τις τελευταίες μετρήσεις να δείχνουν σταθερή καθοδική πορεία για το κόμμα που ηγείται.
Τα δυο πρόσωπα και κατά το παρελθόν είχαν μιλήσει με έναν λόγο μετρημένο αλλά γεμάτο υπονοούμενα. Χρησιμοποιούν την έννοια της «προοδευτικής διακυβέρνησης», υπερασπίζονται την ανάγκη αυτόνομης πορείας του ΠΑΣΟΚ, αλλά τονίζουν και την επιτακτική ανάγκη να υπάρξει συγκεκριμένο σχέδιο, θέσεις και κοινωνική αναφορά. Δεν επιτίθενται ανοιχτά σε κανέναν, όμως αφήνουν να εννοηθεί πως η πολιτική ασάφεια και η στρατηγική αμηχανία δεν οδηγούν πουθενά.
Ο Νίκος Ανδρουλάκης βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Η εκλογική του επίδοση στις εθνικές εκλογές του 2023 ήταν κατώτερη των προσδοκιών, παρά το ευνοϊκό πλαίσιο της περιόδου. Οι εσωκομματικές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες, και οι δημοσκοπήσεις του 2024 και του 2025 δείχνουν όχι απλώς στασιμότητα, αλλά σημάδια υποχώρησης. Οι διαρροές προς ΣΥΡΙΖΑ, προς ΝΔ, ακόμα και προς την Ελληνική Λύση ή το Πλεύση Ελευθερίας, ανησυχούν στελέχη που βλέπουν τον πυρήνα του κόμματος να αποδυναμώνεται.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αριθμητικό. Είναι κυρίως στρατηγικό και πολιτικό. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επιχειρεί να κινηθεί σε ένα «κεντροαριστερό» πλαίσιο, αλλά η ρητορική του χαρακτηρίζεται συχνά από ασάφεια, και η σχέση του με το εκλογικό κοινό παραμένει ρηχή. Δεν έχει καταφέρει να εκφράσει κοινωνικές ομάδες με σαφήνεια, ούτε να ορίσει ένα αφήγημα που να δίνει στο ΠΑΣΟΚ λόγο ύπαρξης μέσα στο νέο τοπίο.
Εδώ και καιρό, η κριτική που ασκείται στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είναι πως δεν έχει καθορίσει σαφή ταυτότητα. Δεν είναι ούτε καθαρά σοσιαλδημοκρατικό, ούτε αυστηρά κεντρώο, ούτε πραγματικά μεταρρυθμιστικό. Ταυτόχρονα, αρνείται οποιαδήποτε συνεργασία με άλλες πολιτικές δυνάμεις, ακόμα και σε υποθετικό επίπεδο, ενώ δεν παρουσιάζει δικό του ριζοσπαστικό πρόγραμμα διακυβέρνησης.
Το αποτέλεσμα είναι η παράταξη να εμφανίζεται σαν κόμμα διαμαρτυρίας του “μεσαίου χώρου” χωρίς ουσιαστική πολιτική πρόταση. Οι ψηφοφόροι καταλήγουν να επιλέγουν άλλες πολιτικές εκφράσεις που μοιάζουν πιο καθαρές, έστω και αν διαφωνούν με αυτές.
Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε κυρίαρχη δύναμη για δεκαετίες. Η βάση του, αν και συρρικνωμένη, παραμένει ζωντανή και με έντονη πολιτική μνήμη. Το κοινό άρθρο των Δούκα και Χριστοδουλάκη φαίνεται να προσπαθεί να ενεργοποιήσει αυτήν ακριβώς τη βάση – να της θυμίσει πως το ΠΑΣΟΚ δεν είναι μηχανισμός αλλά κίνημα ιδεών και αξιών, που οφείλει να πάρει θέση σε κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα όπως η πράσινη μετάβαση, η κοινωνική ανισότητα, οι εργασιακές σχέσεις, η δικαιοσύνη.
Η ανάγκη για επανίδρυση του κόμματος με νέους όρους μοιάζει επιτακτική. Όχι σε επίπεδο προσώπων, αλλά σε επίπεδο ιδεών. Η στρατηγική ουδετερότητα και η επικοινωνιακή οικονομία μπορεί να εξυπηρετούν την επιβίωση, αλλά δεν δημιουργούν δυναμική αλλαγής.
Η παρέμβαση Δούκα – Χριστοδουλάκη, ακόμη κι αν δεν έχει άμεσο οργανωτικό αντίκτυπο, πυροδοτεί σκέψη και συζητήσεις για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει το κόμμα. Είναι πιθανόν να ακολουθήσουν και άλλες παρεμβάσεις, είτε από τη νέα γενιά είτε από την παλαιά φρουρά.
Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η σημερινή του ηγεσία πιέζεται από την πραγματικότητα των χαμηλών επιδόσεων, αλλά και από μια κομματική βάση που αναζητά απαντήσεις. Αν το ΠΑΣΟΚ δεν απαντήσει ξεκάθαρα στο ερώτημα «πού πάει;», δεν αποκλείεται σύντομα να βρεθεί να απαντά σε ένα άλλο, πολύ πιο δύσκολο: υπάρχει ακόμα λόγος να υπάρχει;
