Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Πενήντα δυο χρόνια μετά την Εξέγερση του Πολυτεχνείου, τα συνθήματα και τα ιδανικά που γεννήθηκαν εκείνες τις μέρες παραμένουν επίκαιρα, αν όχι πιο επίκαιρα από ποτέ. Η ιστορική αυτή στιγμή δεν αποτελεί απλώς μια επέτειο που τιμάται κάθε Νοέμβριο, αλλά μια ζωντανή υπενθύμιση ότι η δημοκρατία, η ελευθερία και η κοινωνική δικαιοσύνη δεν είναι δεδομένα αλλά κατακτήσεις που απαιτούν διαρκή επαγρύπνηση και αγώνα.
Το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», που ακούστηκε από τα στόματα των φοιτητών το 1973, εξακολουθεί να συνοψίζει τρεις βασικούς πυλώνες μιας δίκαιης κοινωνίας.
Το «ψωμί» συμβολίζει το δικαίωμα στην εργασία, στην αξιοπρεπή διαβίωση και στην κοινωνική ασφάλεια. Σήμερα, σε μια εποχή οικονομικής αβεβαιότητας, ακρίβειας και επισφαλούς απασχόλησης, το αίτημα αυτό αποκτά ιδιαίτερο βάρος, ιδιαίτερα για τη νέα γενιά που αγωνίζεται να εξασφαλίσει ένα σταθερό μέλλον.
Το αίτημα για «παιδεία» αφορά όχι μόνο την πρόσβαση στην εκπαίδευση αλλά και την ποιότητα της, τη δυνατότητα κριτικής σκέψης, ελεύθερης έκφρασης και πολιτικής συνείδησης. Η εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, η πίεση των εξετάσεων, η υποβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών και η απομάκρυνση των νέων από τη δημόσια συζήτηση καθιστούν το αίτημα αυτό εξίσου κρίσιμο με τότε.
Τέλος, η «ελευθερία» δεν αφορά μόνο το δικαίωμα ψήφου ή την απουσία δικτατορίας, αλλά και την καθημερινή ελευθερία του λόγου, της συνάθροισης, της διαφωνίας, της διεκδίκησης.
Οι κοινωνίες σήμερα αντιμετωπίζουν νέες μορφές καταπίεσης: επιτήρηση, παραβιάσεις ιδιωτικότητας, χειραγώγηση της πληροφορίας, αποκλεισμούς μειονοτήτων. Η ελευθερία δεν είναι αυτονόητη και δεν εξαντλείται στους νόμους – απαιτεί ενεργούς πολίτες.
Παράλληλα, η Εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι και ένα διαχρονικό σύμβολο συλλογικής δράσης. Σε μια εποχή που ενισχύεται η ατομικότητα και η απογοήτευση από τους θεσμούς, το Πολυτεχνείο μας θυμίζει ότι οι κοινωνικές αλλαγές προκύπτουν όταν οι πολίτες οργανώνονται, διεκδικούν και συμμετέχουν. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η επικαιρότητα των μηνυμάτων του Πολυτεχνείου δεν έγκειται μόνο στο περιεχόμενό τους, αλλά και στο πνεύμα με το οποίο διατυπώθηκαν: με αυθορμητισμό, θάρρος, αλληλεγγύη και πίστη στην αλλαγή.
Σήμερα, αυτά τα στοιχεία είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Αν θέλουμε οι νέες γενιές να κατανοήσουν πραγματικά τι σημαίνει Πολυτεχνείο, πρέπει να τους δώσουμε χώρο να εκφραστούν, να αμφισβητήσουν, να αγωνιστούν για τα δικά τους «ψωμί, παιδεία και ελευθερία».
Η επέτειος δεν πρέπει να είναι μια τυπική τελετή ή μια καταναγκαστική αναφορά στο παρελθόν, αλλά μια ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με τις αξίες της δημοκρατίας.
Μόνο έτσι η μνήμη του Πολυτεχνείου θα παραμείνει ζωντανή και τα μηνύματά του ουσιαστικά.
