Σε ανάλυση της αιτίας που έφερε πιο κοντά τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι ώστε να ετοιμάζονται να συνάψουν συμφωνία για τα πολύτιμα ορυκτά και τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας προχώρησε η εφημερίδα Guardian.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό Πρόεδρο η συμφωνία που αποκαλύφθηκε χθες, θα μπορούσε να υπογραφεί ακόμα και την Παρασκευή.
Η βρετανική εφημερίδα αποτύπωσε σε γράφημα τις περιοχές που βρίσκονται ο ορυκτός πλούτος και οι σπάνιες γαίες που διεκδικεί ο Τραμπ για λογαριασμό των ΗΠΑ.
Τι είναι τα κρίσιμα ορυκτά;
Τα κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα όπλα.
Η επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει φρενίτιδα για τα ορυκτά της ενεργειακής μετάβασης, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι χρήσιμα για την ηλεκτροδότηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.
Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά αυξάνεται. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτίμησε ότι η αγορά ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση είχε φθάσει τα 320 δισ. λίρες το 2022, αξία διπλάσια σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα. Και αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, αναφέρει ο οργανισμός.
Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα;
Ο όρος κρίσιμα ορυκτά δεν είναι τόσο επιστημονικός όσο πολιτικός όρος και οι διάφορες χώρες έχουν διαφορετικούς καταλόγους κρίσιμων ορυκτών ανάλογα με τους εγχώριους και γεωπολιτικούς τους στόχους.
Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε έναν κατάλογο 50 ορυκτών, από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούσε ότι «διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, την οικονομία, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις υποδομές».
Στη λίστα αυτή συναντά κανείς ορυκτά όπως το αρσενικό για ημιαγωγούς, το βηρύλλιο που χρησιμοποιείται ως κράμα στις αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες, το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών, το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να γίνονται touch, και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ ο κατάλογος πρέπει να επικαιροποιείται κάθε τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι φέτος θα πρέπει να αναθεωρηθεί.
Τι είναι οι σπάνιες γαίες;
Οι σπάνιες γαίες είναι ένα υποσύνολο 17 ορυκτών που είναι απαραίτητα για τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρικά οχήματα, τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες ηλεκτρονικές, βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.
Παρά τον τίτλο αυτό, οι σπάνιες γαίες δεν είναι και πολύ… σπάνιες αλλά η εξόρυξη και η αξιοποίησή τους είναι δύσκολη και περιβαλλοντικά επιβαρυντική, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα μέρη, κυρίως στην Κίνα.
Η λίστα περιλαμβάνει το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται στις ράβδους ελέγχου των πυρηνικών σταθμών, το δυσπρόσιο, το γανδολίνιο και το πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών τηλεφώνων και το γαδολίνιο, το όλμιο και το ύττερβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα λέιζερ.
Samples of rare earth minerals. Donald Trump demanded Ukraine supply the US with rare earth resources – critical elements used in electronics – in exchange for military aid. Photograph: David Becker/Reuters
Ποια κρίσιμα ορυκτά έχει η Ουκρανία;
Σε άρθρο της το 2022 η πρόεδρος του Συνδέσμου Γεωλόγων της Ουκρανίας, Άννα Λιβέντσεβα υποστήριξε ότι η χώρα της περιέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρόλο που καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας του πλανήτη, χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το κέριουμ, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύτριο.
Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παρέχοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διέθετε, επίσης, 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το 1/5 του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το 1/5 του εδάφους της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών Τhink Τanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό κατοχή. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και ένα άλλο στη Ζαπορίζια.
Γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει τόσο πολύ τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας;
Υπάρχει ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο ο Τραμπ επιθυμεί τόσο πολύ να βάλει στα χέρια του τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας: Η Κίνα. Περισσότερο από ποτέ, η ασιατική υπερδύναμη είναι το εργοστάσιο του κόσμου και αυτό σημαίνει ότι, όπου στον κόσμο και αν αποσπώνται από το έδαφος κρίσιμα ορυκτά, παραμένει ένα κρίσιμο σημείο στάσης στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας δυναμικότητας επεξεργασίας κρίσιμων ορυκτών βρίσκεται στην Κίνα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας το μερίδιο της Κίνας στη διύλιση είναι περίπου 35% για το νικέλιο, 50-70% για το λίθιο και το κοβάλτιο και σχεδόν 90% για τις σπάνιες γαιές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS, το 2024 η Κίνα αντιπροσώπευε σχεδόν το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων σπάνιων γαιών.
Με τον Τραμπ να ξεκινά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα μέσω της επιβολής δασμών στα κινεζικά προϊόντα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά ενδεχομένως απειλείται, καταλήγει στην ανάλυσή του ο Guardian.
