Προς την υιοθέτηση ενός αμφιλεγόμενου έως και αυταρχικού μέτρου φαίνεται να βαδίζουν οι Βρυξέλλες θέτοντας στο άγρυπνο μάτι του μεγάλου «αδελφού» τις ιδιωτικές επικοινωνίες όλων των Ευρωπαίων και φυσικά και των Ελλήνων: Πρόκειται για τον έλεγχο των γραπτών συνομιλιών (Chatkontrolle), μια τρομακτική ιδέα που υποτίθεται είχε «πεθάνει» εδώ και πολλά χρόνια αλλά κάποιοι στην Ευρώπη θέλουν να την αναστήσουν. Παρακολουθήσεις από το «παράθυρο»;
Ήδη σήμερα Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, οι πρεσβευτές των κρατών μελών της ΕΕ στην καθιερωμένη συνάντησή τους αποφάσισαν να προωθήσουν τον νόμο. Ήδη ο ευρωβουλευτής Μάρτιν Ζόνεμπορν (Die Partei) ήταν σίγουρος ότι θα εγκριθεί «χωρίς συζήτηση».
Τι είναι όμως αυτό Chatkontrolle;
Στην πράξη, αν για παράδειγμα στέλνει σήμερα κάποιος ένα μήνυμα μέσω π.χ. WhatsApp, π.χ. αυτό εφόσον γραφόταν στη συσκευή στη συνέχεια και στη συνέχεια κλειδώνει, κρυπτογραφείται και στέλνεται. Ωστόσο, μόνο ο αποστολέας και ο παραλήπτης μπορούν να το διαβάσουν, ούτε η WhatsApp, ούτε η ΕΕ, ούτε κανένας τρίτος μπορεί να το δει, εάν δεν έχει τη συσκευή σου στα χέρια του). Πρόκειται για την end-to-end κρυπτογράφηση.
Εδώ και αρκετά συζητιόταν ένα σχέδιο που προέβλεπε την υποχρέωση σε εταιρείες, ορισμένες συνθήκες, να σαρώνουν την επικοινωνία των χρηστών τους ώστε να εντοπίζουν υλικό κακοποίησης, δηλαδή να καταργούν κατ’ επιλογή την end-to-end κρυπτογράφηση.
Λόγω τον αντιδράσεων όμως, καθώς παραβιαζόταν η ιδιωτικότητα και τα θεμελιώδη δικαιώματα, το σχέδιο προσαρμοζόταν διαρκώς, επιτρέποντας τουλάχιστον μια «εθελοντική» παρακολούθηση. Αν και αυτή δεν επιτρεπόταν στην ΕΕ από το 2002, αλλά από το 2021 επιτρεπόταν προσωρινά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Εκ του πονηρού;
Έτσι, σήμερα, κάποιοι Ευρωπαίοι πρέσβεις ήρθαν να το καθιερώνουν μόνιμα σε όλους. Αν εγκριθεί λοιπόν από το Συμβούλιο η πρόταση της Κομισιόν τότε θα πάει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τροποποιήσεις και ψήφιση.
Για να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις η Κομισιόν φέρνει το νέο συμβιβαστικό σχέδιο της δανικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ για να αξιολογήσει την «αναγκαιότητα» και «δυνατότητα» μελλοντικής εισαγωγής υποχρεωτικών μέτρων εντοπισμού – λαμβάνοντας υπόψη και τις «τεχνολογικές εξελίξεις». Με άλλα λόγια θα μπορεί να επιβάλονται σε εταιρείες μέτρα ασφαλείας που που να τις αναγκάσουν στην πραγματικότητα να υιοθετούν και «σκανάρισμα μηνυμάτων» για να πιστοποιούν ότι ακολουθούν τον νόμο.
Μιλώντας στη γερμανική Berliner Zeitung ο ειδικός στο ψηφιακό δίκαιο Πάτρικ Μπράιερ προειδοποιεί: «Ακόμη και η σάρωση από την πλευρά του πελάτη (CSS) στα smartphones μας ίσως σύντομα γίνει υποχρεωτική». Αυτό θα σήμαινε το τέλος της ασφαλούς κρυπτογράφησης, καθώς η σάρωση στην ίδια τη συσκευή παρακάμπτει την κρυπτογράφηση και δημιουργεί πιθανά κενά ασφαλείας.
«Αν και η «κρατικά διαταγμένη παρακολούθηση συνομιλιών» έχει επισήμως αποσυρθεί, το νέο σχέδιο θα άνοιγε τον δρόμο για μια σταδιακή διεύρυνση των κρατικών παρεμβάσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε στο παρασκήνιο να λάβει αποφάσεις που θα επιτρέπουν την επανεισαγωγή υποχρεωτικών ελέγχων», όπως αναφέρει και η γερμανική εφημερίδα.
Ο συμβιβασμός
Τελικά όμως οι πρέσβεις σύμφωνα με την ανακοίνωση αποφάσισαν να στείλουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για επεξεργασία/ψήφιση μια συμβιβαστική λύση, καθώς αντέδρασε -ορθά- η Γερμανία. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το Whatsapp, το Signal κ.ά. δεν θα υποχρεωθούν να ελέγχουν τα ιστορικά συνομιλιών για υλικό παιδικής πορνογραφίας.
Αντ’ αυτού, τα κράτη της ΕΕ ποντάρουν σε εθελοντικούς ελέγχους από τις ίδιες τις εφαρμογές και τις πλατφόρμες. Μια μέχρι τώρα χρονικά περιορισμένη εξαίρεση, που επιτρέπει αυτό τον τύπο παρέμβασης παρά τους ευρωπαϊκούς κανόνες προστασίας δεδομένων, πρόκειται, σύμφωνα με την πρόταση νόμου, να κατοχυρωθεί μόνιμα. Ωστόσο, σημειώνεται πως μετά από τρία χρόνια ισχύος, η Κομισιόν θα εξετάσει αν χρειάζεται τελικά να εισαχθεί υποχρέωση για τους παρόχους.
Η θέση της Ελλάδας
Ανάμεσα σε χώρες που διατηρούν επιφυλάξεις είναι οι Πολωνία, Κάτω Χώρες και Γερμανία, ενώ εκείνες που τάσσονται υπέρ είναι Δανία, Γαλλία και Ισπανία.
Σύμφωνα με την οργάνωση Fight Chat Control που βασίζεται σε έγγραφα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, μέχρι σήμερα 12 χώρες είναι υπέρ, 9 κατά ενώ 6 αναποφάσιστες, σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στην τελευταία κατηγορία ανήκει και η Ελλάδα.
Με ερώτησή τους στην Κομισιόν, τον Οκτωβρειο του Κώστας Παπαδάκης (NI), Λευτέρης Νικολάου-Αλαβάνος (NI) τόνιζαν ότι ο κανονισμός «Chat Control» προωθεί τη μαζική παρακολούθηση, τη λογοκρισία και το φακέλωμα με πρόσχημα την προστασία των παιδιών.
«Η ευθύνη για τον εντοπισμό της διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και για την προστασία τους μεταφέρεται στους μεγάλους ομίλους τηλεπικοινωνιών, οι οποίοι για τα κέρδη δεν διστάζουν να φιλοξενούν πορνογραφικό υλικό. Η πρόβλεψη για έλεγχο στη συσκευή θα αξιοποιηθεί για μεγαλύτερη καταστολή. Είναι ενδεικτικό ότι αναρτήσεις με την παλαιστινιακή σημαία αντιμετωπίζονται ως υποστήριξη της «τρομοκρατίας» ή του «αντισημιτισμού»».
Προειδοποιούσαν ότι ο έλεγχος της διάδοσης δήθεν «κακοποιητικού περιεχομένου», μέσω τεχνητής νοημοσύνης, εγείρει ζητήματα «παρερμηνειών».
Πράγματι, η ιστορία το έχει αποδείξει καθώς εφαρμόζεται σε άλλες χώρες. Υπήρχε περίπτωση ενός πατέρα στις ΗΠΑ που είχε φωτογραφήσει τα γεννητικά όργανα του παιδιού τους για ιατρικό λόγο, μετά από σύσταση γιατρού. Οι φωτογραφίες ανέβηκαν σε υπηρεσίες της Google (Photos / chat) και τότε το αμερικανικό σύστημα κατά της παιδικής κακοποίησης τις χαρακτήρισε ως “πιθανό CSAM”. Αυτομάτως, ενημερώθηκε η αστυνομία και η Google του κλείδωσε όλους τους λογαριασμούς. Ωστόσο, οι αρχές κατάλαβαν ότι πρόκειται περί λάθους.
