Η Ρωσία επιχειρεί εσπευσμένα να βάλει φρένο στη διογκωμένη παράνομη αγορά διαρροών προσωπικών δεδομένων, ένα σκοτεινό οικοσύστημα που εδώ και χρόνια αξιοποιείται από ερευνητές δημοσιογράφους, την αστυνομία και εγκληματικά δίκτυα.
Για περισσότερο από μία δεκαετία, η λεγόμενη αγορά «probiv» – όρος που προέρχεται από το ρήμα «τρυπώ» ή «εισάγω σε βάση δεδομένων» – λειτουργούσε ως μια παράλληλη οικονομία πληροφορίας. Στηριζόταν σε ένα δίκτυο διεφθαρμένων δημοσίων υπαλλήλων, τροχονόμων, τραπεζικών υπαλλήλων και χαμηλόβαθμων στελεχών ασφαλείας που πουλούσαν πρόσβαση σε κρατικές ή εταιρικές βάσεις δεδομένων.
Αν και διαρροές δεδομένων υπάρχουν παντού, η κλίμακα και η καθημερινή χρήση του probiv είναι σχεδόν αποκλειστικά ρωσικό φαινόμενο. Γεννήθηκε μέσα από ένα βαθιά διεφθαρμένο κρατικό σύστημα και κατέληξε να είναι απαραίτητο τόσο για όσους το εκμεταλλεύονταν όσο και για όσους προσπαθούσαν να το αποκαλύψουν.
Με ένα μικρό αντίτιμο – ακόμη και 10 δολάρια – κάποιος μπορούσε να αποκτήσει αριθμούς διαβατηρίων, διευθύνσεις κατοικίας, ταξιδιωτικό ιστορικό, στοιχεία οχημάτων και εσωτερικά αστυνομικά αρχεία. Σε υψηλότερη «κλίμακα», πωλούνταν πλήρεις φάκελοι ατόμων, ακόμη και μεταδεδομένα τηλεφωνικών κλήσεων και μετακινήσεων.
Το probiv, η χρήση του οποίου παραμένει αμφιλεγόμενη στους δημοσιογραφικούς κύκλους της Ρωσίας, αποτέλεσε τη βάση για μεγάλες αποκαλύψεις, όπως η ταυτοποίηση της μονάδας της FSB που ενεπλάκη στη δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι.
Ταυτόχρονα, όμως, το αξιοποιούσαν και οι ίδιες οι ρωσικές αρχές ασφαλείας, που προσέφευγαν συστηματικά στη μαύρη αγορά για να παρακολουθούν ακτιβιστές, αντιφρονούντες και όποιον θεωρούνταν «ενοχλητικός» για το κράτος.
«Είναι ένα από τα παράδοξα της σύγχρονης Ρωσίας: από τη μία πρόκειται για παράνομες υπηρεσίες που βασίζονται σε διαρροές, από την άλλη είναι πολύ πιο πρακτικές για την καθημερινή αστυνομική δουλειά από το χάος των επίσημων κρατικών βάσεων δεδομένων», σημειώνει ο ερευνητής δημοσιογράφος Αντρέι Ζαχάροφ, ο οποίος πρόσφατα εξέδωσε βιβλίο για το probiv.
Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει στο τέταρτο έτος του, το Κρεμλίνο άρχισε να βλέπει το probiv όχι ως χρήσιμο εργαλείο αλλά ως απειλή.
Τηλεφωνικά κυκλώματα απάτης χρησιμοποιούσαν μαζικά τα διαρρεύσαντα δεδομένα, ενώ οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες έμαθαν να εκμεταλλεύονται το διάτρητο πληροφοριακό περιβάλλον της Ρωσίας για τον εντοπισμό και τη δολοφονία στρατιωτικών αξιωματούχων στο εσωτερικό της χώρας.
Κατά την ετήσια τηλεοπτική του επικοινωνία με τους πολίτες πέρυσι, ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν παραδέχθηκε ότι στενός του φίλος έπεσε θύμα τηλεφωνικής απάτης.
Αυτό, σύμφωνα με τον Ζαχάροφ, ήταν το «σήμα» για να ξεκινήσει η καταστολή της αγοράς probiv. Τον τελευταίο χρόνο, ο Πούτιν υπέγραψε νόμους που αυστηροποιούν δραστικά τις ποινές για διαρροές δεδομένων, προβλέποντας έως και 10 χρόνια φυλάκιση για πρόσβαση ή διακίνηση τέτοιων πληροφοριών.
Παράλληλα, οι υπηρεσίες ασφαλείας ξεκίνησαν εκτεταμένες επιχειρήσεις κατά των μεσαζόντων του probiv, συλλαμβάνοντας brokers και χτυπώντας τις υποδομές τους. Ανάμεσα στις πιο ηχηρές υποθέσεις ήταν η σύλληψη της ομάδας πίσω από την πλατφόρμα Usersbox, μία από τις πιο διαδεδομένες και φθηνές υπηρεσίες.
Ωστόσο, όπως εκτιμά ο Ζαχάροφ, ο «πόλεμος» του Κρεμλίνου κατά του probiv είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Πολλοί από τους βασικούς παίκτες της αγοράς μετέφεραν τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό, όπου δεν δεσμεύονται από άτυπες συμφωνίες με τις ρωσικές αρχές ούτε φοβούνται άμεσες συλλήψεις.
«Παλαιότερα συνεργάζονταν με τις υπηρεσίες ή δίσταζαν να δημοσιεύσουν εξαιρετικά ευαίσθητα στοιχεία. Τώρα όλα τα φρένα έχουν λυθεί», λέει χαρακτηριστικά. «Ρίχνουν στο διαδίκτυο τη μία σοβαρή διαρροή μετά την άλλη».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεράστια βάση δεδομένων της FSB με την ονομασία Kordon-2023, που διέρρευσε πέρυσι και περιλάμβανε στοιχεία όσων πέρασαν τα ρωσικά σύνορα από το 2014 έως το 2023 – μία από τις μεγαλύτερες διαρροές στην ιστορία της χώρας.
Υπηρεσίες όπως η Himera, που στο παρελθόν φέρονταν να συνεργάζονται με τις αρχές, άλλαξαν στάση, ανακοινώνοντας ότι διέκοψαν κάθε πρόσβαση των διωκτικών αρχών και μετέφεραν όλο το προσωπικό τους εκτός Ρωσίας.
Στο «πάρτι» των διαρροών μπήκαν και ουκρανικές ομάδες χάκερ. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, φιλοουκρανικές ομάδες έχουν παραβιάσει επανειλημμένα κρατικά και εμπορικά συστήματα της Ρωσίας, δημοσιεύοντας δεδομένα – συχνά δωρεάν και για ιδεολογικούς λόγους.
Πέρυσι, η ουκρανική ομάδα KibOrg ανήρτησε στο διαδίκτυο βάση δεδομένων πελατών της Alfa Bank, της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της Ρωσίας, η οποία φέρεται να περιείχε προσωπικά στοιχεία περίπου 24 εκατομμυρίων ατόμων και περισσότερων από 13 εκατομμυρίων οργανισμών.
«Συνολικά», καταλήγει ο Ζαχάροφ, «ποτέ δεν ήταν πιο εύκολο να βρει κανείς ιδιωτικά δεδομένα Ρώσων στην αγορά».
Πηγή: theguardian.com
Πηγή: Αθήνα 9,84
