Ηλίας Μιχαλάς και Μάκης Σεριάτος συζητούν για την ψηφιακή οικονομία!
Ζήτησα την γνώμη του για την δημιουργία ενός νομίσματος για την παραγωγή ελαιολάδου και μου απάντησε. Δεν αναλύω «κρύπτο» και αυτό το ξέρουν όσοι με γνωρίζουν. Γι’ αυτό ζήτησα την… κομβική ανάλυση, που δεν είναι για τα «κρύπτο», αλλά για το BLOCKCHAIN. Η απάντηση έχει νόημα για κάθε παραγωγική διαδικασία!
1. Τι ακριβώς αλλάζει το blockchain
1.1 Για την απλή κατανόηση ας το δούμε σαν ένα λογιστικό βιβλίο “έσοδα έξοδα”.
Το blockchain, ως μια μορφή διανεμημένου λογιστικού συστήματος (Distributed Ledger Technology), επιτρέπει:
- αμεσότητα συναλλαγών χωρίς ανάγκη για κεντρικό διαμεσολαβητή
- αυθεντικοποίηση χωρίς εμπιστοσύνη (trustless verification)
- αυτοματοποίηση μέσω έξυπνων συμβολαίων (smart contracts)
- μη αναστρεψιμότητα / διαφάνεια (ως προς το ιστορικό των συναλλαγών).
Αυτές οι ιδιότητες δίνουν τη δυνατότητα να σχεδιάζεις νομίσματα/νομισματικά εργαλεία που λειτουργούν έξω από το σώμα των παραδοσιακών τραπεζών.
1.2 Από ιδέα σε πράξη: stablecoins, CBDCs, ιδιωτικά / δημόσια blockchains
Το blockchain δεν είναι μονοσήμαντο — υπάρχουν διαφορετικές μορφές:
- Stablecoins — ψηφιακά tokens που συνδέονται με κάποιον σταθερό δείκτη (π.χ. fiat νόμισμα).
- CBDCs (Central Bank Digital Currencies) — ψηφιακές μορφές του επίσημου νομίσματος που εκδίδονται/ελέγχονται από κεντρικές τράπεζες. Cogitatio Press+2IMF+2
- Permissionless / permissioned public blockchains — όπου η συμμετοχή στην επικύρωση συναλλαγών είναι ανοικτή ή περιορισμένη.
- Ιδιωτικά/Enterprise blockchains, όπου κρατικοί ή ιδιωτικοί φορείς μπορούν να ελέγχουν συμμετοχές.
Η πρόκληση: να ισορροπήσουν την καινοτομία με την ασφάλεια, τη ρυθμιστική συμμόρφωση και την εμπιστοσύνη.
2. Η νομισματική διάσταση του blockchain — πιο βαθιά
2.1 Το μονοπώλιο του χρήματος και η νομισματική κυριαρχία
Παραδοσιακά, το κράτος/η κεντρική τράπεζα έχει το μονοπώλιο της έκδοσης νομίσματος.
Το blockchain θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό το μονοπώλιο: αν κάποιο δίκτυο blockchain εξαπλωθεί επαρκώς, θα μπορούσε να λειτουργεί ως παράλληλο χρήμα, ή να αντικαταστήσει εν μέρει το επίσημο χρήμα.
Με άλλα λόγια: αν χρήματα μπορούν να εκδοθούν και να κυκλοφορήσουν “από την πλευρά της κοινότητας”, ο ρόλος του κράτους αλλάζει. (αυτό δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη)
Ωστόσο, το κράτος έχει στη διάθεσή του εργαλεία: φορολογία, ρυθμιστική εξουσία, έλεγχο υποδομών, επιβολή νομικών κυρώσεων.
Η τεχνολογία δυσκολεύει αλλά δεν καταργεί αυτούς τους μηχανισμούς — και το κατά πόσον θα πετύχει ο “αντι-κρατικός” σχεδιασμός εξαρτάται και από τη δύναμη της πολιτικής εξουσίας.
2.2 Η σχέση με τα stablecoins — κίνδυνοι για τη νομισματική σταθερότητα
Τα stablecoins μπορούν να λειτουργήσουν ως “πύλη” ανάμεσα στο επίσημο χρήμα και το αποκεντρωμένο οικονομικό σύστημα.
Αλλά αν αποκτήσουν ευρεία χρήση, ενδέχεται να πιέσουν τη νομισματική κυριαρχία των κρατών — ειδικά αν οι κάτοχοι προτιμούν να κρατούν stablecoins αντί για τραπεζικές καταθέσεις.
Γι’ αυτό ακριβώς πολλοί κεντρικοί τραπεζικοί φορείς προετοιμάζονται να απαντήσουν με CBDCs ή αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο.
3. Γεωπολιτική, παιχνίδια ισχύος και ο νομισματικός πόλεμος
3.1 Η κυριαρχία του δολαρίου & η “weaponization” του χρήματος
Το δολάριο (USD) κατέχει θέση κυρίαρχου διεθνούς αποθεματικού νομίσματος, που επιτρέπει στις ΗΠΑ να ασκούν κυρώσεις, να χρηματοδοτούν μεγάλες δανειακές ανισορροπίες και να επωφελούνται από το “exorbitant privilege” (τον προνομιακό χειρισμό του κόσμου μέσω του νομίσματος).
Αλλά αυτό ακριβώς κράτησε θανάσιμα “εύθραυστη” την εξουσία του: μεγάλες ακραίες χρεωκοπίες, υπερεκτύπωση χρήματος, νομισματικές κρίσεις, και χρήση του δολαρίου ως όπλου — όλα αυτά δημιουργούν πιέσεις αποδολαριοποίησης.
3.2 BRICS, κοινά νομίσματα και “de-dollarization”
Οι χώρες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική και επεκτάσεις) έχουν ήδη εκφράσει την επιθυμία να μειώσουν την εξάρτηση από το δολάριο και να δημιουργήσουν μηχανισμούς πληρωμών μεταξύ τους σε δικές τους νομισματικές μονάδες.
Το πιθανό κοινό “BRICS νόμισμα” συζητείται εδώ και καιρό, αν και υπάρχουν πολλά πρακτικά προβλήματα — ανομοιογένεια οικονομιών, διαφορετικά συμφέροντα, ανάγκη νομισματικής και πολιτικής ολοκλήρωσης.
Ως πρώτο βήμα έχει προωθηθεί το BRICS Pay, ένας ανεξάρτητος μηχανισμός πληρωμών που επιτρέπει συναλλαγές σε εθνικά νομίσματα εντός του δικτύου BRICS, αποφεύγοντας την ανάγκη του δολαρίου.
Παρά τις απειλές (π.χ. από ΗΠΑ ότι θα επιβληθούν κυρώσεις αν οι BRICS κάνουν κοινό νόμισμα), το πιο πιθανό σενάριο είναι ένα “συμβατικό πολλαπλό σύστημα” (multi-currency network) παρά μια μονομερής αντικατάσταση του δολαρίου.
3.3 Ο νομισματικός πόλεμος στην πράξη
Αν ένα blockchain δίκτυο προκαλέσει υποκατάσταση χρήματος σε κάποια χώρα/περιοχή, το κράτος μπορεί να προσπαθήσει να το απαγορεύσει ή να το καταστείλει — ή να δημιουργήσει ανταγωνιστικά ψηφιακά νομίσματα (CBDCs).
Η “σύγκρουση νομισμάτων” μπορεί να λάβει μορφή οικονομικού πολέμου: κυρώσεις, έλεγχοι κεφαλαίων, δασμοί, αποκλεισμοί από διεθνή συστήματα (SWIFT κ.λπ.).
Σε αυτή τη μάχη, το blockchain είναι εργαλείο — όχι πανάκεια. Πρέπει να συνοδεύεται από στρατηγική νομισματικής διπλωματίας, διεθνείς συμμαχίες, τεχνολογική ανθεκτικότητα και θεσμική νομιμοποίηση.
4. Επιπτώσεις — κίνδυνοι, δυνατότητες, αδιέξοδα
4.1 Δυνατότητες (καινοτομία, συμπερίληψη, αποκέντρωση)
Χώρες που δεν ελέγχονται από τα διεθνή κέντρα δύναμης μπορούν να δημιουργήσουν “διεθνή χρήματα της δικής τους επιλογής” για εμπορικούς σκοπούς.
Μειώνονται τα έξοδα διαμεσολαβητών (τραπεζών, escrow, διατραπεζικών συστημάτων).
Προσβασιμότητα: κοινότητες/μειονότητες που αποκλείονταν από το τραπεζικό σύστημα μπορούν να συμμετέχουν σε οικονομία χωρίς τράπεζα.
Διαφάνεια, auditability και αποκεντρωμένη ασφάλεια (όσο το δίκτυο είναι ανθεκτικό).
4.2 Κίνδυνοι & περιορισμοί
Κεντρικές τράπεζες και κράτη δεν θα το αφήσουν ανεξέλεγκτο — θα θεσπίσουν κανονισμούς, περιορισμούς, εξουσίες παρέμβασης.
Τεχνικές προκλήσεις: ασφάλεια, κλιμάκωση, επιθετικές ενέργειες (51 % επιθέσεις, κεντρικοποίηση).
Αυτονομία vs. ευθύνη: ποιος φέρει ευθύνη για οικονομικές κρίσεις αν ένα “ιδιωτικό’ νόμισμα έχει κατάρρευση;
Δικαστικές / νομικές εκκρεμότητες: νομοθεσία, δικαιώματα, φορολόγηση, ποινές.
Διασπορά και έλλειψη δικτύου: αν δεν επιτευχθεί κρίσιμο μέγεθος, δεν θα αναπτυχθεί.
4.3 Σημείο ισορροπίας
Πιθανό σενάριο: coexistence — επίσημα CBDCs + ιδιωτικά stablecoins / crypto — υπό στενό έλεγχο, με πιλοτικά συστήματα και περιορισμούς.
Η μετάβαση σε πλήρως αποκεντρωμένο “αντικρατικό νόμισμα” χωρίς κρατική συμμετοχή μοιάζει με utopia — αλλά δεν είναι απίθανη μεσομακροπρόθεσμα σε περιοχές μεγάλης αστάθειας.
5. Συμπέρασμα — γιατί το blockchain είναι ο πραγματικός “παίκτης”
Δεν είναι τα κρυπτονομίσματα καθεαυτά, αλλά η ιδέα ότι γνωρίζουμε πλέον πώς να εκδίδουμε και να διαχειριζόμαστε χρήμα εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού πλαισίου.
Το blockchain εισάγει την πιθανότητα ενός μονοδιάστατου κόσμου όπου κράτη, κοινότητες ή παγκόσμια δίκτυα αντιπαρατίθενται ως “νομισματικοί εκδότες”.
Όμως το τελικό πεδίο της σύγκρουσης θα καθοριστεί από πολιτική ισχύ, θεσμούς, διεθνείς συμμαχίες και τη δυνατότητα διακυβέρνησης τέτοιων δικτύων.
Σε αυτή τη νέα εποχή — που εγώ τη χαρακτηρίζω «πρώτος ψηφιακός αιώνας» — το blockchain είναι ο τεχνολογικός σπόρος της νομισματικής ανασυγκρότησης.
Αν το “χωράφι” είναι καλό, καλή σοδειά θα βγάλει…
