Γράφει ο Θεόδωρος Νικολοβγένης*
Το θανατηφόρο δυστύχημα που έλαβε χώρα στην Ανατολική Λιβύη κατά τη διάρκεια επιχείρησης ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους πληγέντες από τις πλημμύρες και οδήγησε στον θάνατο τριών (3) στρατιωτικών και δυο (2) συνεργατών του Υπουργείου Εξωτερικών (ΥΠΕΞ), εκτός από θλίψη προκάλεσε και πολλά αναπάντητα ερωτηματικά σχετικά με την σοβαρότητα με την οποία προσεγγίζονται μείζονα ζητήματα στην Πατρίδα μας.
Το συγκεκριμένο, ήταν το έκτο (6ο) περιστατικό ασφαλείας στο οποίο εμπλέκονταν οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) το φετινό καλοκαίρι και το δεύτερο θανατηφόρο. Πτώση Canadair, περιστατικό με τον Διοικητή και τον ΕΜΘ της 2ας ΜΑΛ, εκρήξεις στην Αεροπορική Βάση (ΑΒ) Νέας Αγχιάλου, Στεφανοβίκειο και βύθιση παροπλισμένης πυραυλακάτου είναι η αλυσίδα των εν λόγω περιστατικών με τα οποία επαληθεύεται η στατιστική η οποία λέει πως κάθε δύο παρ’ ολίγον (near misses) υπάρχει ένα μείζον περιστατικό (συνήθως θανατηφόρο).
Τα ερωτήματα και οι παραλείψεις οι οποίες διαπιστώνονται είναι πολλές και κυρίως οι περισσότερες είναι επαναλαμβανόμενες στα εν λόγω περιστατικά που φανερώνει πως δυστυχώς δεν διδασκόμαστε από τα λάθη μας.
Σημείο 1ο: Φορέας ευθύνης της Αποστολής
Η αρχή και το τέλος της ανάλυσης για το προχθεσινό περιστατικό, εδράζεται στο ποιος φορέας είχε το Γενικό Πρόσταγμα της Επιχείρησης, με άλλα λόγια ποιος φορέας είχε την ευθύνη της Σχεδίασης και Υλοποίησης.
α. Εάν η Επιχείρηση ήταν υπό την ευθύνη του ΥΠΕΞ, τότε εξηγούνται πολλές από τις παραλείψεις που παρουσιάστηκαν επί του πεδίου, χωρίς αυτό όμως να δίδει άφεση αμαρτιών στο ΥΠΕΘΑ και ΓΕΕΘΑ, καθώς ειδικά το τελευταίο ως ο Επιχειρησιακός φορέας των εμπλεκομένων, θα έπρεπε να έχει σχεδιάσει το κομμάτι που το αφορά, με βάση το χειρότερο ενδεχόμενο (worst-case scenario) κι όχι να «καταπιεί αμάσητα» τα στοιχεία και τα δεδομένα που ενδεχομένως να έλαβε από το ΥΠΕΞ.
Αυτό που θέλουμε δηλαδή να πούμε, είναι πως οι Στρατιωτικοί ανεξάρτητα από το αν σε κάποια Επιχείρηση έχουν την ευθύνη ή όχι, θα πρέπει να σχεδιάζουν με βάση αυτά που γνωρίζουν – έχουν διδαχθεί για το Mission Planning, το οποίο προβλέπει συγκεκριμένα σημεία. Για παράδειγμα, το πως θα κινούνταν η Δύναμη στο Λιβυκό έδαφος ήταν κάτι το οποίο θα έπρεπε να είχε αλλάξει, ακόμη και αν ήταν ευθύνη του ΥΠΕΞ (μέσω των εκεί προξενικών λειτουργών) να εξασφαλίσει τα μέσα. Έπρεπε το ΓΕΕΘΑ να απαιτήσει όχημα που να πληροί συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά. Διότι πολύ απλά οι διπλωμάτες θα επέλεγαν το καταλληλότερο όχημα με βάση την υποκειμενική τους άποψη η οποία εδράζεται στις δικές τους επιχειρησιακές γνώσεις (!!!) και καλά θα έκαναν.
Οι Στρατιωτικοί στη περίπτωση αυτή δηλαδή, στο κομμάτι της Σχεδίασης θα έπρεπε να λειτουργήσουν ως Σύμβουλοι (consultants) ώστε να εξασφαλίσουν ότι θα εισέλθουν στην Υλοποίηση που ούτως ή άλλως είναι ευθύνη δική τους, υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις.
β. Εάν η Επιχείρηση ήταν υπό την ευθύνη του ΥΠΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ, τότε τα πράγματα είναι ακόμη σοβαρότερα, καθώς η εικόνα που παρουσιάστηκε επί του πεδίου παραπέμπει σε εκπαιδευόμενους της πρώτης εβδομάδας του Σχολείου Καταδρομών
Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι Επιτελείς της ΔΕΠ και εν γένη του ΓΕΕΘΑ, υποεκτίμησαν την επικινδυνότητα της Επιχείρησης, αντιβαίνοντας τον κανόνα που προαναφέρθηκε πως πάντα θα πρέπει να σχεδιάζεις με το worst-case scenario.
Σημείο 2ο: Τα σημαντικότερα Επιχειρησιακά Σφάλματα
1. Αποκάλυψη της Επιχείρησης πριν την επιτρεπόμενη στιγμή
Η Επιχείρηση έγινε γνωστή από τον επίσημο λογαριασμό του ΓΕΕΘΑ στο X (Twitter) το μεσημέρι της Κυριακής (12:04 της 17ης Σεπτεμβρίου) στο οποίο Tweet απεικονίζονταν ξεκάθαρα, η δύναμη και η σύνθεση της Αποστολής, τα Μέσα καθώς και η ποσότητα της βοήθειας.
Τρεις ώρες αργότερα (15:28), από τον επίσημο λογαριασμό του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ δημοσιεύθηκαν φωτογραφίες της Επιχείρησης μέσα από το C-130 στις οποίες διακρίνονταν η σύνθεση της Δύναμης που ελάμβανε μέρος σε αυτήν (ΕΤΑ – ΜΕΕΔ), ενώ ο επίσημος λογαριασμός του ΥΠΕΞ ήταν πιο προσεκτικός (tweet: 15:28)
Από την συνέντευξη του Γιώργου Σαγιάνου (Προέδρου του Ευρωπαϊκού Σχολείου Βεγγάζης) στον ΣΚΑΙ, μαθαίνουμε πως η Αποστολή προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης στις 10:00 π.μ . Προφανώς αναφέρεται στην τοπική ώρα η οποία είναι μία ώρα πίσω, από την ώρα Αθηνών, άρα το C-130 προσγειώθηκε στη Βεγγάζη στις 11:00 ώρα Ελλάδος, μία ώρα και οκτώ λεπτά πριν το 1ο tweet του ΓΕΕΘΑ.
Θα μπορούσε λοιπόν να υποστηρίξει κάποιος πως (αν ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν στον ΣΚΑΙ) η Επιχείρηση ΔΕΝ αποκαλύφθηκε πριν την έναρξή της.
Ωστόσο, αυτό που δεν πρέπει να μας διαφύγει είναι ότι η ΑΠΟΣΤΟΛΗ της Επιχείρησης ήταν η μετάβαση στην πόλη Derna (300 χλμ μακρύτερα) κι όχι απλά η προσγείωση του C130 στη Βεγγάζη. Επομένως, ναι, η Επιχείρηση αποκαλύφθηκε ΠΡΙΝ την επιτρεπόμενη στιγμή και μάλιστα από το ίδιο το ΓΕΕΘΑ .
Πλέον τούτων, την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου και πάλι πριν την άφιξη της Ελληνικής Δύναμης στην Derna, είδαν το φως της δημοσιότητας βίντεο στα οποία παρουσιάζονταν χωρίς θόλωμα, τα πρόσωπα του προσωπικού των Ειδικών Δυνάμεων που λάμβαναν τη στιγμή εκείνη μέρος στην Επιχείρηση.
Η αποκάλυψη των στοιχείων αυτών έθεσε σε άμεσο κίνδυνο το εμπλεκόμενο προσωπικό, καθώς κατέστησε γνωστό τοις πάσι, ποιοι πήγαν στη Λιβύη, τι πήγαν στη Λιβύη, που ακριβώς πήγαν στη Λιβύη, πότε πήγαν στη Λιβύη και γιατί πήγαν στη Λιβύη. Προσφέραμε δηλαδή απλόχερα στον οποιοδήποτε επίδοξο, την απάντηση στα πέντε (5) βασικά ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να απαντάει μια ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Τις, τι, που, πότε και γιατί.
Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε το γεγονός, πως πλέον υπάρχουν τα τεχνολογικά μέσα που μπορούν με την χρήση τεχνητής νοημοσύνης να επιτύχουν πλήγματα σε στόχους, η φωτογραφία των οποίων είναι περασμένη στη μνήμη του περιφερόμενου πυρομαχικού. Τονίζεται πως τέτοιου είδους συστήματα παράγει η Τουρκία και μάλιστα δοκιμάστηκαν εναντίον ανθρώπων στη Λιβύη.
Πάνω: Μη επανδρωμένο σύστημα Kargu-2, που δοκιμάσθηκε σε επιχειρήσεις σμήνωσης και με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Υπήρξαν παράπονα οτι επέφεραν πλήγματα σε αμάχους.
Κάτω: Σκηνή από ταινία του Hollywood με την χρήση περιφερόμενων πυρομαχικών σε συνθήκες σμήνωσης με αναγνώριση στόχου μέσω ΑΙ. Τέτοιες ικανότητες υπάρχουν στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.
https://www.youtube.com/watch?v=aYywnZFPe6g
και πιο κάτω: Το διαφημιστικό της STM για τα Kargu. Παρατηρείστε οτι ο στόχος στέκεται πάνω σε γαλανόλευκο πανί.
Γεννώνται λοιπόν οι εξής απορίες:
- Θα διαταχθεί Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) για τις διαρροές πληροφοριών σχετικά με την Επιχείρηση στη Λιβύη, όπως στην περίπτωση του Στεφανοβικείου (ορθώς), ή όχι όπως στην περίπτωση των φωτογραφιών απορρήτων εγκαταστάσεων κατά την επιθεώρησή τους από τον ΥΦΕΘΑ;
- Θα απαλλαχθεί προσωρινώς από τα καθήκοντά του ο υπεύθυνος για αυτήν την κατάσταση μέχρι να ολοκληρωθεί η ΕΔΕ όπως έγινε στην περίπτωση με τον Διοικητή της Ν. Αγχιάλου (κακώς), ή όχι όπως στην περίπτωση του Στεφανοβικείου;
2. Δεν επιλέχθηκε το σωστότερο δρομολόγιο για την Αποστολή
Με δεδομένο ότι η ΑΠΟΣΤΟΛΗ της Επιχείρησης ήταν η μεταφορά της Δύναμης και του Υγειονομικού Υλικού στην πόλη της Derna, το δρομολόγιο που ακολουθήθηκε ΔΕΝ ήταν το ορθό, αλλά ούτε και το ενδεδειγμένο.
Και αυτό διότι το Αεροδρόμιο (Α/Δ) της Βεγγάζης που προσγειώθηκε το C-130, απείχε περί τα 300χλμ από την πόλη της Derna.
Διαβάσαμε σε ιστοσελίδα του Αμυντικού Τύπου, πως ήταν σχεδιασμένο το αεροσκάφος να προσγειωθεί στο Α/Δ Ελ Μπεϊντά λα Αμπράκ της πόλης Μπαϊντά, αλλά λόγω του ότι είχε υποστεί μεγάλες ζημιές, προσγειώθηκε στο Α/Δ Μπενινά της Βεγγάζης.
Στο σημείο λοιπόν αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε μια Στρατιωτική Επιχείρηση είναι υποχρεωτικό να τηρείται ο κανόνας Κ.Ε.Σ.Α . Θα έπρεπε δηλαδή να υπάρχει ένα Κύριο, ένα Εναλλακτικό, ένα Συμπληρωματικό κι ένα Α/Δ Ανάγκης. Εάν λόγω του γεγονότος ότι η Λιβύη είναι ένα κρατικό μόρφωμα με καθημαγμένες βασικές του υποδομές δεν υπήρχαν τέσσερα (4) Α/Δ (κανόνας Κ.Ε.Σ.Α) πλησίον της Derna, τότε ή θα έπρεπε η Επιχείρηση να μην εκτελεστεί δι’ αέρος, είτε θα έπρεπε να υπάρχει εναλλακτικός τρόπος μετάβασης.
Πάντως, οδική κίνηση σε θερμή ζώνη μήκους 300χλμ με ένα (!!!) τουριστικό λεωφορείο είναι ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΗ.
Υπάρχουν φωνές και μέσα, που υποστηρίζουν πως η Ανατολική Λιβύη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί θερμή ζώνη καθώς εκεί βασιλεύει ο Στρατάρχης Χάφταρ ο οποίος έχει τον απόλυτο έλεγχο. Θα διαφωνήσουμε κάθετα καθώς όπως αναφέρουν και οι αναφορές των Παρατηρητών του ΟΗΕ, στη Λιβύη υπάρχουν φυλές και φατρίες με τους δικούς της «στρατούς», οι φύλαρχοι των οποίων άγονται και φέρονται από όποιον τους προσφέρει τα περισσότερα. Μην ξεχνάμε πως ένας από τους παράγοντες που απέτρεψαν την κατάληψη της Τρίπολης από τις δυνάμεις του Χάφταρ πριν τρία χρόνια ήταν το γεγονός ότι η πλευρά του Σάρατζ προσέγγισε φύλαρχους προσκείμενους στον Χάφταρ και δωροδοκώντας τους κατόρθωσε να τους πείσει να αλλάξουν στρατόπεδο.
Κατά συνέπεια, κανείς δεν μπορεί να χαρακτηρίσει την Λιβύη ως έναν κανονικό κράτος στο οποίο κυριαρχούν οι κανόνες ασφαλείας και ο φιλελληνισμός. Δεν θα πρέπει να βγάζουμε από την εξίσωση πως η Αν. Λιβύη αποτελεί πεδίο δράσεως της Wagner που ως μισθοφορικό τμήμα είναι ευάλωτο σε οικονομικές προσεγγίσεις, κάτι που φάνηκε και στην Ουκρανία. Στην εξίσωση επίσης θα πρέπει να συνυπολογιστεί ενδεχόμενη δράση Sadat και ΜΙΤ.
Η ορθότερη διαδρομή θα ήταν η απευθείας μετάβαση στην Derna είτε με εναέρια, είτε με πλωτά μέσα, είτε με συνδυασμό των δυο. Επομένως, αφού δεν υπήρχε η δυνατότητα απευθείας μετάβασης στην Derna από αέρος και θα έπρεπε υποχρεωτικώς η Δύναμη να κινηθεί για 300 χλμ σε άγνωστο δρομολόγιο, θα έπρεπε η φάλαγγα να καλύπτεται από θωρακισμένα οχήματα εμπρός και πίσω (προπομπός και οπισθοφυλακή) και με δίκυκλα στρατιωτικού τύπου όπως αυτά που βλέπουμε στις επιδείξεις της ΔΕΠ. Σε ασκήσεις της ΔΕΠ, τα τελευταία είκοσι έτη, η χρήση δικυκλιστών ως προπομποί οι οποίοι έχουν ως Αποστολή την έγκαιρη ενημέρωση και την «προετοιμασία/σκανάρισμα» του δρομολογίου είναι διαδεδομένη.
Τα θωρακισμένα οχήματα θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην Αν. Λιβύη με αρματαγωγά και να συμμετάσχουν στην Επιχείρηση μόνο στην περίπτωση που η αεροκίνηση μετέπιπτε στο Plan B .
Τέλος, είχε κάθε μέλος της Αποστολής, προσωπικό χάρτη της περιοχής με τα καθορισμένα RV Points 2 και 24 ωρών (Σημεία ραντεβού) που θα χρησιμοποιούνταν σε περίπτωση αυτοδιάλυσης του τμήματος;
Είχε λάβει χώρα η διαδικασία Έκδοσης Διαταγής Επιχειρήσεων επί αμμοδόχου ενώπιων ολόκληρης της μεικτής (και κατά συνέπεια ανομοιογενούς) δύναμης, η οποία να περιπλαμβάνει τοπογραφική ενημέρωση, τα σχέδια φορτώσεως, τον καθορισμό των επικεφαλής, την ενημέρωση για την ομάδα αίματος και την κατάσταση υγείας του καθενός και άλλα πολλά που εκφεύγουν της παρούσης;
3. Δεν επιλέχθηκαν τα ορθότερα μέσα μεταφοράς για την Αποστολή
Όπως αναφέρθηκε και στο Σφάλμα Νο 2, στην Επιχείρηση θα έπρεπε να συμμετέχουν και θωρακισμένα οχήματα (Μ1117 ή άλλα) τα οποία θα μεταφέρονταν στην Αν. Λιβύη με αρματαγωγά ή εμπορικού τύπου οχηματαγωγά (πάντοτε υπό την προστασία των COMAO ΑΦ της 115 ΠΜ από τη Σούδα, Φρεγάτας, Υποβρυχίου, ελικοπτέρου SAR/CSAR και Ιπτάμενων Ραντάρ) τα οποία θα συμμετείχαν εάν και εφόσον ενεργοποιούνταν το Plan B.
Από εκεί και έπειτα, κατά την οδική κίνηση θα έπρεπε να συμμετέχουν τρία ολόιδια λεωφορεία, από τα οποία το ένα θα ήταν κενό (παραπλάνηση), στο άλλο θα υπήρχε η μισή δύναμη και στο τρίτο η άλλη μισή. Κι αυτό, καθώς θα έπρεπε να καλυφθεί η περίπτωση βλάβης του λεωφορείου κατά την κίνηση, οπότε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το δεύτερο για την κίνηση ολόκληρης της Δύναμης και να υπάρχει κι ένα εφεδρικό.
Αλήθεια, εάν στην προχθεσινή Επιχείρηση όλα έβαιναν καλά, αλλά στη μέση της διαδρομής ακινητούσε το λεωφορείο, είχε προβλεφθεί το πως οι άνθρωποί μας θα εκκενώνονταν από το σημείο ή θα έπρεπε να διανυκτερεύσουν στην έρημο; Ποιος από τους μη ειδικοδυναμίτες συμμετέχοντες είχε τύχει τέτοιου είδους εκπαίδευσης;
Εκτός αυτών, η συνήθης πρακτική που ακολουθείται και στις πιο απλές ασκήσεις μικρών κλιμακίων είναι τα τζάμια των μέσων μεταφοράς (εκτός αυτών που χρησιμοποιεί ο οδηγός για της ανάγκες της οδήγησης) να καλύπτονται από εφημερίδες, προκειμένου ένας αντίπαλος δολιοφθορέας να μην μπορεί να διακρίνει σε ποιο ακριβώς επιβαίνει η Δύναμη ώστε να το χτυπήσει. Η πρακτική αυτή αποτελεί βασική εκπαίδευση στις Ειδικές Δυνάμεις.
Από τη στιγμή που το C-130 προσγειώθηκε 300 χλμ μακριά από τον τελικό προορισμό, την ώρα που η φάλαγγα θα εξέρχονταν του Α/Δ με τον τρόπο που περιγράφτηκε πιο πάνω, ακριβώς άλλη μία ίδια ή πανομοιότυπη θα έπρεπε να εξέλθει από αντίθετη κατεύθυνση προς παραπλάνηση.
Κατά μήκος του δρομολογίου, η φάλαγγα θα έπρεπε να ασφαλίζονταν από αέρος από οπλισμένα Μη Επανδρωμένα (ΜΕΑ), αλλά επειδή η Πατρίδα μας δεν διαθέτει, αυτά θα έπρεπε να ζητηθεί διάθεση μέσων από συμμαχικές χώρες. Καθώς είναι κανόνας πως ό,τι κινείται, πρέπει να εξασφαλίζεται από αέρος, διαφορετικά θεωρείται χαμένο.
Σε περίπτωση που το ΓΕΕΘΑ δεν κατάφερνε να εξασφαλίσει αεροπορική κάλυψη της φάλαγγας από συμμαχικό ΜΕΑ , τότε αυτή θα έπρεπε να εξασφαλισθεί από Ελικόπτερο (που θα είχε απογειωθεί από το Αρματαγωγό ή τη Φρεγάτα) στο οποίο θα επέβαινε και η Εφεδρεία (θα αναλυθεί πιο κάτω).
Άλλος τρόπος θα ήταν η χρήση τριών μεταγωγικών αεροσκαφών που θα πετούσαν υπό την προστασία μαχητικών ΑΦ COMAO και τα οποία θα προσγειώνονταν πλησίον της Derna. Στα δυο Α/Φ θα έπρεπε να έχουν φορτωθεί από μισή η συμμετέχουσα Δύναμη μαζί με διασώστες της 31 ΜΕΕΔ και το ήμισυ της ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ το 3ο θα συνόδευε την δύναμη ως Α/Φ ανάγκης στο οποίο θα έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς φορείων.
Σε κάθε περίπτωση, η χρήση ενός και μόνο τουριστικού λεωφορείου σε οδική κίνηση 300 χλμ χωρίς αποτελεσματική εμπροσθοφυλακή και οπισθοφυλακή αποδείχθηκε καταστρεπτική.
Και κάτι τελευταίο που αφορά τα μέσα μετσφοράς που χρησιμοποιήθηκαν. Έγινε έλεγχος του πούλμαν προ της επιβιβάσεως της αποστολής για τυχούσες παγιδεύσεις με εκρηκτικά;
4. Δεν έγινε ορθή επιλογή της Στρατιωτικής Μονάδας που συμμετείχε και δεν τηρήθηκαν προσανατολισμένες εφεδρείες.
Συζητείται εντόνως αν ήταν ορθή η αρχική συγκρότηση της συμμετέχουσας δύναμης. Αυτό, εξαρτάται και μόνο από την ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Πληροφορίες αναφέρουν πως είχε τεθεί όρος από τις Αρχές της Ανατολικής Λιβύης, πως κανείς δεν έπρεπε να φέρει οπλισμό και πως η ασφάλεια της φάλαγγας θα παρέχονταν από λιβυκές δυνάμεις, κάτι πολύ λογικό σπό την πλευρά της Λιβύης καθώς κανένα κράτος δεν θα δέχονταν την ύπαρξη και τη δράση ξένων οπλισμένων τμημάτων εντός της επικράτειάς του.
Εάν ισχύουν αυτές οι πληροφορίες, τότε θα έπρεπε οι συμμετέχοντες Στρατιωτικοί να μην φέρουν στολή παραλλαγής, αλλά πολιτική ενδυμασία και επιπλέον θα έπρεπε να απαιτηθούν συγκεκριμένα standards ασφαλείας από την πλευρά των λιβυκών αρχών. Στην πράξη αποδείχθηκε πως το προπορευόμενο όχημα που φέρεται να υπήρχε, δεν λειτούργησε όπως θα έπρεπε. Αντιθέτως, πραγματοποίησε ελιγμούς αποφυγής κατά του υπόπτου οχήματος το οποίο είτε ήταν εκτός ελέγχου, είτε κινούνταν απειλητικά προς τη φάλαγγα με αποτέλεσμα να καρφωθεί βιαίως στο λεωφορείο, με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα.
Θα αναρωτηθεί κάποιος πώς είναι δυνατόν να μην φέρονταν οπλισμός. Η γενική ιδέα της αρχικής σχεδίασης, ήταν η προσγείωση σε Α/Δ πλησίον Derna οπότε κατά συνέπεια θα μπορούσαμε και να το δεχθούμε, καθώς οι οδικές κινήσεις θα ήταν περιορισμένες. Από τη στιγμή που όμως δεν έγινε κατορθωτή η προσγείωση του C-130 πλησίον Derna, αλλά 300 χλμ μακριά, αυτό θα έπρεπε να αποτελεί κριτήριο ματαίωσης της ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ (Go-no-Go criteria), καθώς η οδική κίνηση 300 χλμ από 20 άοπλους με ένα τουριστικό λεωφορείο αντιβαίνει κάθε λογικής.
Στις Καταδρομικές / Ειδικές Επιχειρήσεις, οι Περιπτώσεις Ματαίωσης της Αποστολής αποτελούν τον σημαντικότερο παράγοντα που συμφωνείται μεταξύ της Καταδρομικής Δύναμης και του Προϊστάμενου Κλιμακίου και δεν έχει δικαίωμα να τις παραβλέψει κανείς. Μάλιστα καταγράφονται στην Διαταγή Επιχειρήσεων και είναι συγκεκριμένες ανά Φάση της Επιχείρησης (Διείσδυση – Ενέργειες επί του Στόχου – Επάνοδος).
Εάν οι πληροφορίες για ύπαρξη όρου από τις Λιβυκές Αρχές για απαγόρευση οπλισμού είναι εσφαλμένες, τότε η χρήση του ΕΤΑ – ΜΕΕΔ ήταν ορθή κατά το ήμισυ καθώς θα έπρεπε να προηγηθεί μετάβαση στοιχείων ανιχνευτών (ίσως με άλμα ελεύθερης πτώσης) οι οποίοι θα εξασφάλιζαν το αεροδρόμιο προσγειώσεως (κύριο και εναλλακτικό). Σίγουρα πάντως, θα έπρεπε να τηρηθεί Εφεδρεία η οποία θα ήταν ικανή να επέμβει σε οποιοδήποτε σημείο της κίνησης της Δύναμης προς τον τελικό προορισμό.
Σε περίπτωση που το Plan B ήταν το Α/Δ της Βεγγάζης και η Δύναμη θα έπρεπε να κινηθεί οδικώς για 300 χλμ με τον ενδεδειγμένο τρόπο, θα έπρεπε να εμπλακούν Δυνάμεις με ισχυρότερη θωράκιση και Ισχύ Πυρός.
Και για να κλείσει το ζήτημα των μέσων μεταφοράς και της Μονάδας που χρησιμοποιήθηκε, αν οι Λίβυοι έιχαν θέσει ως ορο τα Ελληνικά Τμήματα να είναι άοπλα, τότε όλα όσα περιγράφηκαν στις παραγράφους 2.3 και 2.4 θα μπορούσαν να υλοποιηθούν από άοπλα Τμήματα με μη οπλισμένα μέσα.
Αν για παράδειγμα το ΓΕΕΘΑ απαιτούσε την Αποστολή Άοπλων Στοιχείων του ΕΤΑ την προηγούμενη της Επιχείρησης με Αποστολή την εξασφάλιση του αεροδρομίου προσγειώσεως και των μέσων μεταφοράς, οι Λίβυοι θα έλεγαν όχι;
Αν το ΓΕΕΘΑ απαιτούσε συνοδεία της φάλαγγας από Ελληνικό μη οπλισμένο Μ1117, οι Λίβυοι θα αρνούνταν; Είμαστε σίγουροι; Το αιτηθήκαμε και μας είπαν όχι;
5. Δεν εξασφαλίσθηκαν οι συνεχείς επικοινωνίες
Το ζήτημα των Επικοινωνιών βαραίνει τους Στρατιωτικούς ανεξάρτητα από το αν οι προξενικές αρχές στη Λιβύη ήταν οι υπεύθυνες να εξασφαλίσουν το κομμάτι αυτό. Θα έπρεπε να έχει εξασφαλιστεί η δυνατότητα συνεχούς επικοινωνίας της Δύναμης επί του πεδίου με το Κέντρο Επιχειρήσεων στην Αθήνα.
Δικαιολογίες του τύπου ότι τα δορυφορικά τηλέφωνα που διέθετε η Δύναμη καταστράφηκαν κατά την σύγκρουση των οχημάτων, αποδείχθηκε εκ των πραγμάτων ανεπαρκείς.
6. Οι πληροφορίες και η επικοινωνιακή διαχείριση του περιστατικού από το ΓΕΕΘΑ
Τεράστιο επίσης σφάλμα ήταν και η επικοινωνιακή διαχείριση του ζητήματος από το ΓΕΕΘΑ. Παραμένει το ερώτημα για ποιον ακριβώς λόγο, επί 7 ώρες το ΓΕΕΘΑ ομιλούσε για ελαφρά τραυματίες ενώ ήδη από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης κυκλοφορούσε η πληροφορία για νεκρούς.
Διέρρευσε η θέση πως το ΓΕΕΘΑ δεν μίλησε αμέσως για νεκρούς, λόγω του ότι έπρεπε πρωτίστως να επικοινωνήσει με τις οικογένειες των συμμετεχόντων. Εάν η θέση αυτή είναι η αληθής τότε η διαχείριση από πλευράς ΓΕΕΘΑ χαρακτηρίζεται ως ορθή, αλλά αργή σε εξέλιξη. Δεν είναι δυνατόν να απαιτούνται δέκα (10) ώρες (η πρώτη είδηση για τέσσερις Έλληνες νεκρούς ήταν του Reuters στις 17/09 10:28, ενώ το tweet του ΓΕΕΘΑ που αναφέρονταν σε τραυματίες δημοσιεύθηκε στις 20:38), προκειμένου να ενημερωθούν είκοσι οικογένειες.
Ακόμη χειρότερο ήταν το tweet του ΓΕΕΘΑ της 18ης Σεπ 00:02 στο οποίο αναφέρονταν τρεις (3) νεκροί και δυο (2) αγνοούμενοι. Από το tweet αυτό, καταρρίπτεται ο προηγούμενος ισχυρισμός. Τι σημαίνει δύο αγνοούμενοι;
Η μόνη εξήγηση που μπορούμε να δώσουμε είναι ότι το Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ δεν είχε στη διάθεσή του την πλήρη σύνθεση της Δύναμης που συμμετείχε. Προφανώς είχε λάβει πληροφορίες από τις Λιβυκές ή / και προξενικές μας αρχές οι οποίες ομιλούσαν για πέντε (5) νεκρούς, αλλά με βάση την κατάσταση συμμετεχόντων μπορούσε να εξακριβώσει μόνο τα τρία ονόματα. Προφανώς, προτιμήθηκε οι δύο μη στρατιωτικοί νεκροί να χαρακτηριστούν ως αγνοούμενοι καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα να ταυτοποιηθούν.
Διερωτάται κανείς, αν στο Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ υπήρχε σύνδεσμος του ΥΠΕΞ ή το αντίστροφο. Ήταν ενεργοποιημένο κάποιο υποτυπώδες έστω, Κέντρο Επιχειρήσεων του ΥΠΕΞ; Υπήρχε κάποια επίσημη λίστα με τους συμμετέχοντες εκτός ΓΕΕΘΑ; Ποιος ο επιχειρησιακός συντονισμός των δύο εμπλεκόμενων φορέων; Ποιος τελικά είχε την ευθύνη για τον επιτελικό σχεδιασμό της αποστολής;
Σημείο 3ο: Τα σημαντικότερα ερωτήματα που προκύπτουν
Δυστυχώς, για άλλη μια φορά ο τρόπος προσέγγισης από τις Ηγεσίες μιας πολύ σοβαρής Επιχείρησης αποδείχθηκε ανεπαρκής. Και η ανεπάρκεια – προχειρότητα αυτή έρχεται να πυροδοτήσει την παρασκηνιολογία, τα φαντάσματα και τα κουτσομπολιά από τα οποία αποδεδειγμένα μια μερίδα των Ελλήνων τρέφεται.
Όπως είχαμε αναφέρει και στο περιστατικό με το Στεφανοβίκειο, η δύναμη της εικόνας και της πληροφορίας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην σύγχρονη εποχή. Όταν λοιπόν διαφαίνεται ανεπάρκεια από την πλευρά των Υπουργείων – Επιτελείων, δημιουργείται αίσθημα απώλειας της εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα να γεννώνται και σενάρια επιστημονικής φαντασίας.
«Το περιστατικό ήταν ένα τυχαίο αυτοκινητιστικό, αναφέρουν ασφαλείς πληροφορίες των Λιβυκών αρχών» . Μα πως μπορεί να πεισθεί κάποιος ότι υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες όταν επί ώρες το ΓΕΕΘΑ ομιλούσε περί ελαφρά τραυματιών και έπειτα περί αγνοουμένων; Παρά το γεγονός οτι ο γράφων υποστηρίζει το σενάριο του αυτοκινητιστικού, εν τούτοις δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν που πιστεύει σε δολιοφθορά. Πως μπορεί ένας νοήμων και σκεπτόμενος νους να δεχθεί κάτι τέτοιο πριν ακόμη συσταθεί επιτροπή διερεύνησης ατυχήματος;
«Η έκρηξη προήλθε από το επιπλέον ντεπόζιτο 200 λίτρων που έφερε το τζιπ». Μα εδώ δεν γνωρίζαμε ότι το Α/Δ πλησίον Derna δεν ήταν σε επιχειρησιακή κατάσταση και αλλάξαμε τον προορισμό εν πτήσει, πως είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τον όγκο των επιπλέον καυσίμων που έφερε το λιβυκό τζιπ»;
Σημείο 4ο: Αναγκαιότητα Αποστολής – Έπρεπε η Ελλάδα, τη στιγμή που προέχει να θεραπεύσει τις δικές της πληγές, να αποστείλει βοήθεια στη Λιβύη;
Η απάντηση είναι απολύτως ναι. Ιδιαιτέρως η Λιβύη η οποία είναι κομβικής σημασίας για τα Ελληνοτουρκικά θα πρέπει να λαμβάνει ιδιαίτερης προσοχής και χειρισμού. Σε πρακτικό επίπεδο, αποστολή ομάδας είκοσι (20) ατόμων στο εξωτερικό δεν δημιουργεί προβλήματα στον ούτως ή άλλως προβληματικό κρατικό μηχανισμό, καθώς δεν καθίσταται ως game changer για την αποκατάσταση των καταστροφών στη Θεσσαλία.
Αντιθέτως, η μη αποστολή βοήθειας θα γεννούσε εύλογα ερωτηματικά στη Διοίκηση της Ανατολικής Λιβύης από την οποία αναμένουμε να ακυρώσει το τουρκολιβικό ψευδομνημόνιο (αφού εμείς δεν τηρούμε το Διεθνές Δίκαιο των Θαλασσών και δεν επεκτείνουμε τα Χωρικά μας Ύδατα στα 12ν.μ με παράλληλη ανακήρυξη ΑΟΖ) και να οριοθετήσει μαζί μας ΑΟΖ.
Ορθώς λοιπόν κατά την άποψή μας αποφασίστηκε η αποστολή της βοήθειας με προσωπικό και προμήθειες (3 παλέτες) στη Λιβύη προκειμένου να δηλώσουμε παρουσία και έμπρακτη στήριξη τη στιγμή που η Τουρκία απέστειλε τόνους βοήθειας και μάλιστα με πομπώδη τρόπο.
Σημείο 5ο: Η Γεωπολιτική προέκταση του συμβάντος
Είναι πολύ αμφίβολο πλέον η αποστολή τμημάτων στο εξωτερικό (πλην αποστολών ΝΑΤΟ και ΕΕ) και ιδιαίτερα στη Λιβύη, καθώς η αποτυχία ήταν παταγώδης. ΥΠΕΞ και ΥΠΕΘΑ δεν φρόντισαν να μην αφήσουν τίποτα στην τύχη.
Αντιθέτως οι γείτονες, έκαναν αυτοκρατορική εμφάνιση κλέβοντας την παράσταση για ακόμη μια φορά.
Επίλογος:
Η παρούσα ανάλυση προσπάθησε να αναδείξει ορισμένα από τα κενά στη διαδικασία Σχεδίασης – Υλοποίησης – Διαχείρισης του δυστυχήματος στη Λιβύη.
Εκτιμούμε πως για ακόμη μια φορά γίναμε θύματα ενός κακού συντονισμού και μιας μόνιμης υποεκτίμησης καταστάσεων η οποία σταθερά χαρακτηρίζει τις αρμόδιες αρχές.
Δεν υπάρχει καμία διάθεση να «χτυπηθεί» ο οποιοσδήποτε αξιωματούχος ή φορέας. Άλλωστε οι πέντε (5) Ήρωες Νεκροί δεν αφήνουν περιθώρια ωραιοποίησης καμιάς καταστάσεως ή παραλήψεως. Και όποιος – όποια – όποιο επιχειρεί κάτι τέτοιο, αυτογελοιοποιείται. Και παρακαλούμε πολύ, μην χρησιμοποιείτε τους άταφους Ήρωες ως ασπίδα.
Δεν γίνεται να τα κάνεις όλα καλά και να έχεις πέντε (5) νεκρούς. Ούτε είναι δυνατόν να αποδίδεις στην ατυχία την εξέλιξη της Επιχείρησης, διότι αυτομάτως αποδίδονται στην τύχη οι όποιες επιτυχείς Επιχειρήσεις έλαβαν χώρα στο παρελθόν .
Ευχόμαστε να επουλωθούν τα τραύματα όσων επέστρεψαν και η Ηγεσία να ενσκήψει στα ψυχοσωματικά κατάλοιπα του δυστυχήματος επί των συμμετεχόντων. Πιστεύουμε ακράδαντα πως οι συνάδελφοί τους στις Μονάδες ΔΕΝ τα τους υποδεχθούν ως αποτυχόντες, αλλά ως μάγκες λοκατζήδες καθώς πήγαν, παρά το γεγονός οτι γνώριζαν πως πήγαιναν γυμνοί.
Και εδώ βρίσκεται το μεγαλείο των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων που πάντα θα κάνουν το κάτι παραπάνω για έτσι είναι το σωστό και γιατί έτσι γουστάρουν.
Ευχόμαστε επίσης η μνήμη των Ηρώων, διότι περί Ηρώων πρόκειται, να μείνει ανεξίτηλη στην Ελληνική κοινωνία.
Την κατασκευή Μνημείου στο σημείο του δυστυχήματος και τη διεξαγωγή ετήσιου μνημοσύνου με έξοδα της Πολιτείας να την θεωρούμε δεδομένη ή όχι;
Υ.Γ 1: Σκεφτήκαμε προς στιγμήν να δημοσιεύσουμε το παρόν άρθρο μετά τις κηδείες των Ηρώων προκειμένου να μην υπάρξουν “καλοθελητές” που θα υποστηρίξουν πως εκμεταλλευόμαστε τις καταστάσεις για κάποια περισσότερα κλικς. Αλλά δυστυχώς ο ρυθμός ατυχημάτων είναι τόσο ταχύς που κανείς δεν γνωρίζει τι μας ξημερώνει, οπότε αποφασίσαμε να την δημοσιεύσουμε απόψε.
Υ.Γ 2: Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν είναι προιόν πληροφοριών του γράφοντως εκ των έσω, αλλά καθαρά εκτιμήσεις από όσα παρακολούθησε στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης.
* Θεόδωρος Νικολοβγένης, Απόστρατος Αξκός Ειδ. Δυνάμεων
Απόφοιτος ΕΚΠΑ
Υποψ. Διδάκτορας Γεωπολτικής ΕΚΠΑ
