Το στρατιωτικό δυναμικό της Ευρώπης δεν μπορεί να αναπτυχθεί και συγκροτηθεί σε μικρό χρόνο, όσα χρήματα και αν διατεθούν.
Την 12 Μαρ.2025 εγκρίθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο, με διαδικασία «έκτακτης ανάγκης», η εισήγηση για την Λευκή Βίβλο για την άμυνα και την Τετάρτη 19 Μαρ.2025 παρουσιάσθηκε η Λευκή Βίβλος από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φον ντερ Λάιεν και την εκπρόσωπο για την Εξωτερική πολιτική και Ασφάλεια Κάγια Κάλλας.
Κεντρικό όραμα της Λευκής Βίβλου είναι :
· Η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
· Η δημιουργία ενιαίας αγοράς άμυνας.
· Η αύξηση της ετοιμότητας για αντιμετώπιση των χειρότερων σεναρίων.
Οι άμεσοι τρόποι για την έναρξη υλοποίησης των παραπάνω είναι:
· Η ενεργοποίηση της ‘’ρήτρας διαφυγής’’ (δασμολογογική διευκόλυνση του Ταμείου Ανάκαμψης) για τέσσερα χρόνια, για δαπάνες άμυνας μέχρι 800 δις, προκειμένου οι εθνικοί προϋπολογισμοί άμυνας να αυξηθούν πάνω από 1,5%.
· Δάνειο 150 δις ευρώ (πρόγραμμα SAFE με ευρωπαϊκή κάλυψη για τα επόμενα τέσσερα χρόνια) για αγορά από τις χώρες πυραύλων, drones και κυβερνοασφάλειας.
· Ενεργοποίηση των ιδιωτικών κεφαλαίων για την αμυντική βιομηχανία, παράλληλα με την κρατική.
Οι στόχοι της Βίβλου είναι:
· Η δημιουργία «Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης».
· Η αύξηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας.
· Η βελτίωση της εσωτερικής ασφάλειας.
· Η προστασία των κοινών συνόρων.
· Η διαχείριση του μεταναστευτικού.
Σύμφωνα με τη Βίβλο «η διεθνής τάξη δέχεται αλλαγές πρωτοφανείς μετά το 1945. Το μέλλον της Ουκρανίας είναι θεμελιώδες για το μέλλον της Ευρώπης. Η Ρωσία αποτελεί μεγίστη απειλή. Οι στρατηγικοί ανταγωνισμοί αυξάνονται από την Αρκτική, τη Βαλτική, τη Μ. Ανατολή ως την Αφρική. Η Κίνα επιδιώκει να επιβληθεί οικονομικά και κοινωνικά. Οι ΗΠΑ αποχωρούν από την Ευρώπη. Είναι η ώρα του επανεξοπλισμού (ReArm)».
Εκεί που για 30 χρόνια η Ευρώπη αναζητούσε εχθρούς για να διατηρήσει το ΝΑΤΟ ζωντανό και τους Αμερικανούς στην ήπειρο, τώρα εμφανίσθηκαν από όλες τις κατευθύνσεις!
Υπάρχει βέβαια μια αρχή της στρατιωτικής στρατηγικής που λέει ότι όταν υπάρχουν πολλοί εχθροί, ψάχνεις για διπλωματικές λύσεις και προσεγγίσεις αντί για πολεμικές συγκρούσεις. Αυτά είναι ψιλά γράμματα.
Η αντίληψη που κυριαρχεί στην τωρινή πολιτική της Ε.Ε. είναι ότι υπάρχουν περιμετρικά απειλές και κίνδυνοι για την ύπαρξή της. Θα πρέπει να υπάρχει ετοιμότητα ακόμη και για αντιμετώπιση ακραίων καταστάσεων (Ready for the most extreme military contingencies). Μάλιστα στις απειλές περιλαμβάνονται και «υβριδικές» με όλη την ασάφεια του όρου.
Οι απειλές εμφανίζονται να περιτριγυρίζουν την Ευρώπη, με κύρια την απειλή της Ρωσίας που υποστηρίζεται από την Λευκορωσία, την Β. Κορέα και το Ιράν. Είναι «η πιο σημαντική και άμεση απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης για το προβλέψιμο μέλλον». Τονίζουν την επικίνδυνη αστάθεια στις γειτονικές χώρες του νότου και την αποσταθεροποίηση από το Ιράν της Μ. Ανατολής. Η ρωσική απειλή σύμφωνα με το κείμενο επικεντρώνεται εκτός της Ουκρανίας, στις Βαλτικές χώρες, τα Δυτικά Βαλκάνια, την Γεωργία, Μολδαβία, Αρμενία ενώ αποσταθεροποιεί την Αφρική.
Η εισήγηση του Ευρωκοινοβουλίου ήταν επικριτική ακόμη και για την αμερικανική πολιτική. Θεωρούσε επικίνδυνη την ευθυγράμμιση των υπερδυνάμεων και την ομαλοποίηση των σχέσεων της κυβέρνησης Τράμπ με τον Πούτιν, δεν δίστασε να καταδικάσει τις αμερικανικές απειλές για την Γροιλανδία. Καλούσε επιπλέον την Τουρκία να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο για το Κυπριακό. Τίποτα από αυτά δεν πέρασε στη Λευκή Βίβλο.
Η Λευκή Βίβλος προωθεί την «στρατηγική για την Ουκρανία», γιατί «η χώρα αυτή είναι το κεντρικό πεδίο που θα καθορίσει την νέα διεθνή τάξη». Ζητάει από τις χώρες:
Να προωθήσουν περισσότερα πυρομαχικά, αντιαεροπορικά συστήματα, drones και να υποστηριχθεί η αναδιοργάνωση των μονάδων «μετά από κάθε παύση πυρός». Να προωθούνται τα εφόδια και ανταλλακτικά μέχρι την πρώτη γραμμή. «Οι ευρωπαϊκοί διάδρομοι μεταφοράς (δυνάμεων και εφοδίων) να επεκταθούν εντός της Ουκρανίας». Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η Ε.Ε. επιδιώκει να συντηρήσει το πεδίο αντιπαράθεσης με την Ρωσία, εντός της Ουκρανίας.
Αναφέρει ότι το ΝΑΤΟ είναι «θεμέλιος λίθος» για την Ευρώπη αλλά από την άλλη ζητάει την αποδέσμευση από τρίτες χώρες (αντίφαση).
Τονίζει την ανάγκη συνεργασίας με χώρες (εκτός της Ε.Ε.) που έχουν την ίδια αντίληψη «like-minded countries» όπως η Αλβανία, Ισλανδία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Βόρεια Μακεδονία, Ελβετία.
Ιδιαίτερα αναφέρεται η Μ. Βρετανία, η οποία δεν έχει υπογράψει ακόμη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας αλλά υπάρχει περίπτωση στο μέλλον και η οποία θα συμβάλει στην αμυντική βιομηχανία. Να θυμίσουμε βέβαια ότι η Μ. Βρετανία υπέγραψε 100ετή συμφωνία με τον Ζελένσκυ για αμυντική υποστήριξη έναντι σπάνιων γαιών. Κάτι που ζητάει και ο Τράμπ.
Πιο στενή συνεργασία υπάρχει ήδη με την Νορβηγία που συμβάλει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό καθώς και τον Καναδά.
Σε ότι αφορά την Τουρκία «Η Ε.Ε. θα συνεχίσει να αναπτύσσει συνεργασία αμοιβαίου οφέλους ώστε η Τουρκία να συμβάλει με ισοδύναμη συνεισφορά σε όλα τα θέματα που ενδιαφέρουν την Ε.Ε.». Εδώ η Γαλλία σαν να λέει «αγοράστε μόνο ευρωπαϊκά, ούτε αμερικανικά, ούτε ρωσικά».
Επίσης γίνεται αναφορά στη συνεργασία με την Ινδία, Ιαπωνία, Κορέα, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία.
Η αναφορά της FT ότι από το πακέτο των 150 δις δεν θα επωφεληθεί η Μ. Βρετανία, ΗΠΑ και Τουρκία είναι προφανής μια και αυτές οι χώρες δεν συμμετέχουν στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. κάτι που δεν ισχύει για την Νορβηγία. Τα «κλάματα» για την μη δανειοδότηση αυτών των χωρών είναι περιττά καθώς οι υπαίτιοι του πολέμου μαζί φυσικά με τον εισβολέα Πούτιν είναι οι νεοσυντηρητικοί του Μπάιντεν και της Βρετανίας που προκάλεσαν την επέκταση του ΝΑΤΟ, αρνήθηκαν τη συμφωνία ειρήνευσης της Κωνσταντινούπολης τον Απρίλιο του 2022 και τώρα σπρώχνουν τον Ζελένσκυ στη συνέχιση του πολέμου ενώ η Τουρκία επωφελήθηκε πολλαπλώς με τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου και την μη συμμόρφωση με τις κυρώσεις.
Εκτιμήσεις
Οι κύκλοι της Ε.Ε. βλέπουν ότι η Ευρώπη βουλιάζει οικονομικά, δεν έχει θετικό ρυθμό ανάπτυξης ούτε καν η Γερμανία (κλείνουν αυτοκινητοβιομηχανίες), δεν έχει παραγωγικότητα, έχει στερηθεί από την φτηνή ενέργεια, κατακλύζεται από κινεζικά προϊόντα και στριμώχνεται από τις κυρώσεις Τράμπ. Εγκαταλείπεται δε στρατιωτικά από την Αμερική ενώ η ίδια έχει απενεργοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος του στρατιωτικού της δυναμικού. Κάποιες χώρες-μέλη προσπαθούν να επωφεληθούν από την επόμενη μέρα, συντασσόμενες με τους δυνατούς π.χ. Ιταλία με τον Τράμπ και Ουγγαρία με στάση επιτήδειου ουδέτερου μεταξύ Τράμπ και Πούτιν. Έτσι σκέφτονται ότι αφού η Ευρώπη δεν ενώθηκε σε δημοκρατική και παραγωγική βάση ας ενωθεί στρατιωτικά απέναντι σε κοινούς αντιπάλους προκειμένου να εξυπηρετηθεί το στρατιωτικό-βιομηχανικό πλέγμα.
Η στενότερη συνεργασία με την Ουκρανία, με αποστολή «ειρηνευτικών δυνάμεων» κάτι που μάλλον δεν θα γίνει δεκτό από τη Ρωσία ή η συμμετοχή σε συνεργασίες εντός αυτής της χώρας εγκυμονούν κινδύνους εμπλοκής. Πολύ περισσότερο η μεταφορά γαλλικών ή βρετανικών πυρηνικών στη Γερμανία ή στην Πολωνία (όπως ζητούν Τούσκ και Μέρτς), μεταφέρουν την κρίση κοντύτερα στη Μόσχα και αυτή με τη σειρά της θα αντιδράσει. Και μπορεί τα πυρηνικά αυτών των δυο χωρών να χρειάζονται αεροσκάφη για να μεταφερθούν και επόμενα αρκετό χρόνο, οι ρωσικοί όμως υπερηχητικοί πύραυλοι με πυρηνικά χρειάζονται λιγότερο από 5’ για να προσβάλουν ευρωπαϊκούς στόχους.
Το στρατιωτικό δυναμικό της Ευρώπης δεν μπορεί να αναπτυχθεί και συγκροτηθεί σε μικρό χρόνο, όσα χρήματα και αν διατεθούν. Η Ρωσία, με μεγάλο ανθρώπινο δυναμικό, πλούσιους πόρους και την παλαιά αλλά ισχυρή σοβιετική αμυντική βιομηχανία, χρειάστηκε δυο χρόνια μετά την αρχική εισβολή για να συγκροτήσει σύγχρονο στρατό και να αρχίσει να νικάει με αργό ρυθμό στο πεδίο, παρότι διαθέτει αεροπορική κυριαρχία και τεχνολογική υπεροχή.
Η μεταφορά πόρων από τα κοινωνικά προγράμματα στους εξοπλισμούς είναι σίγουρο ότι δεν θα γίνει ανεκτή από τους ευρωπαίους εργαζόμενους. Ήδη την προηγούμενη εβδομάδα τρία κόμματα της Ολλανδικής συμπολίτευσης αρνήθηκαν την ‘’χωρίς όρους συμμετοχή στο εξοπλιστικό των 800 δις’’ και απείλησαν τη συνοχή της κυβέρνησης.
Η Τουρκία, αναβαθμισμένη στρατηγικά μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ και με ιδιαίτερο ρόλο στο Ουκρανικό, προσκεκλημένη των τραπεζιών διαβούλευσης από Βρετανούς και Γάλλους, φαίνεται ότι θα έχει ρόλο στις ειρηνευτικές δυνάμεις, όταν συμφωνηθεί να σταλούν. Αφού δεν μπόρεσε να μπει τόσα χρόνια από την πόρτα της Ε.Ε. τώρα προσπαθεί να μπει από το παράθυρο σαν ‘’like-minded country’’ (χώρα με παρόμοιες ιδέες). Διαθέτει και προσφέρει στην αδύναμη στρατιωτικά Ε.Ε. τον στρατό της, την πολεμική βιομηχανία της και ανοίγει την αγορά της για Eurofighters και Meteor.
Στην Ευρώπη της ‘’συμμαχίας των προθύμων’’ δεν τηρούνται πλέον ούτε οι συμφωνίες ούτε τα καταστατικά. Όποιος τα καταφέρει και έχει δύναμη αποκτά ρόλο.
Οι γειτονικές χώρες της Μ. Ανατολής και της Ασίας, που ως τώρα ήταν ο κύριος τροφοδότης της Ευρώπης, προσπαθούν να συνταχθούν με αναδυόμενες οικονομίες, να κρατήσουν αποστάσεις π.χ. Αίγυπτος ή να επωφεληθούν από την ευρωπαϊκή αδυναμία π.χ. Τουρκία. Έτσι η Ευρώπη χάνει στηρίγματα και κινδυνεύει να μείνει χωρίς ενέργεια, χωρίς αγροτικά προϊόντα και χωρίς παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων.
Στη χώρα μας η κυβέρνηση μένει ακόμη να ονειρεύεται την ελληνο-γαλλική συμφωνία που τάχαμου θα μας προστάτευε με τα αεροπλανοφόρα στο Αιγαίο. Θεωρεί αφελώς ότι όσο πιο βαθιά μπούμε στα θέματα της Ουκρανίας θα μας υποστηρίξουν αύριο οι Ευρωπαίοι στα δικά μας εθνικά θέματα. Έδωσε πυρομαχικά και όπλα από τα νησιά, τώρα κάποιοι ζητούν να σταλεί ελληνικός στρατός, τάχαμου για να προστατεύσει τους Έλληνες ομογενείς.
Θέλει να δείξει ‘’πατριωτισμό’’ εκτός της χώρας ενώ υποχωρεί στα θέματα κυριαρχίας. Υποχώρησε στην Κάσο ακόμη και με αποχώρηση του ερευνητικού σκάφους μέσα από τα χωρικά ύδατα. Υποχώρησε στο υποθαλάσσιο καλώδιο ρεύματος από Κύπρο, στα θαλάσσια πάρκα, στο Ούρουτς Ρέις, έφτιαξαν κολοβή ΑΟΖ με την Αίγυπτο και με την Ιταλία, ξέχασαν την Κύπρο και την Ν.Α. Μεσόγειο. Η δικαιολογία είναι ‘’για να έχουμε ησυχία’’.
Είναι όμως σίγουρο ότι αν δώσουμε τα πάντα στην ευρωπαϊκή άμυνα ενώ την κρίσιμη στιγμή θα εισπράξουμε μόνο ευχές ή αν υποχωρούμε συστηματικά στις τουρκικές απαιτήσεις, θα έχουμε ‘’ησυχία’’ αλλά δεν θα έχουμε κυριαρχία ούτε εθνική, ούτε λαϊκή.
Την 2 Απρ. θα γίνει προ ημερησίας διάταξης συζήτηση στη Βουλή για τα εξοπλιστικά 2024-2035. Το κόστος είναι 24,4 δις ενώ 16,7 δις είναι ανειλημμένες υποχρεώσεις. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα γίνουν προσπάθειες χρήσης του περιθωρίου που δίνει το πρόγραμμα ReArm, με δυνατότητα υπέρβασης ακόμη και 60%, γιατί η Ε.Ε. δίνει τέτοια περιθώρια, όχι όμως οι αγορές και το δημόσιο χρέος.
Τέλος, μένει να δούμε αν ο ‘’χάρτινος πύργος’’ των σχεδιασμών των ευρωπαϊκών εξοπλισμών υλοποιηθεί και δημιουργηθεί ‘’Αμυντική Ένωση’’ μέσω ‘’της ενότητας και της δύναμης’’ ή αν θα καταρρεύσει, μια και είναι δύσκολο να σταθεί χωρίς συνολική τεχνολογική ανάπτυξη, χωρίς παραγωγικότητα, με μειώσεις των κοινωνικών προγραμμάτων, με την Ευρώπη να έχει κόψει όλες τις γέφυρες συνεργασίας και να μένει χωρίς φίλους και μόνο με εχθρούς.
Όσο νωρίτερα οι λαοί της Ευρώπης αφυπνιστούν και επιζητήσουν τα δικά τους συμφέροντα, τόσο το καλύτερο!
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
ΠΗΓΗ
