Του Βασίλη Ταλαμάγκα
Η δημοσιογραφία βρίσκεται σε μια ιστορική καμπή. Η είδηση πως μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να έχει κλείσει το ένα τρίτο των εφημερίδων στις Ηνωμένες Πολιτείες προκάλεσε ανησυχία και προβληματισμό σε διεθνές επίπεδο. Το ερώτημα είναι αναπόφευκτο: ζούμε το τέλος της δημοσιογραφίας όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα;
Η κρίση των παραδοσιακών μέσων δεν είναι κάτι καινούργιο. Εδώ και δύο δεκαετίες, το διαδίκτυο έχει μεταμορφώσει τον τρόπο που παράγεται, διαδίδεται και καταναλώνεται η πληροφορία. Οι εφημερίδες, που επί έναν αιώνα υπήρξαν ο πυλώνας της ενημέρωσης, βλέπουν τις πωλήσεις να καταρρέουν, τη διαφήμιση να μετατοπίζεται σε ψηφιακές πλατφόρμες και τη χρηματοδότησή τους να φθίνει. Πολλές μικρές τοπικές εφημερίδες, που παρείχαν ουσιαστική πληροφόρηση στις κοινότητές τους, δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο νέο τοπίο και αναγκάζονται να κλείσουν.
Η τάση αυτή έχει σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία. Σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ, και όχι μόνο, δημιουργούνται λεγόμενες «ειδησεογραφικές ερήμους», περιοχές δηλαδή όπου οι πολίτες δεν έχουν καμία πρόσβαση σε τοπική ενημέρωση. Αυτό οδηγεί σε μείωση της διαφάνειας, αύξηση της διαφθοράς και χαμηλότερη συμμετοχή στα κοινά.
Ταυτόχρονα, η δημοσιογραφία δεν εξαφανίζεται – αλλάζει. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει γεννήσει νέες μορφές ενημέρωσης: ανεξάρτητα ενημερωτικά sites, ενημερωτικά newsletters, podcast, βίντεο-ρεπορτάζ στο YouTube και στα social media. Νέες γενιές δημοσιογράφων δρουν έξω από τα παραδοσιακά μέσα, πολλές φορές με μεγαλύτερη αμεσότητα, ταχύτητα και πολυμορφία στο περιεχόμενο. Όμως, αυτή η νέα δημοσιογραφία δεν είναι πάντα επαγγελματική ούτε εγγυάται τις θεμελιώδεις αρχές της δεοντολογίας, της διασταύρωσης των πληροφοριών και της αντικειμενικότητας.
Παράλληλα, η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων αλλάζουν ριζικά το τι βλέπει ο καθένας μας, δημιουργώντας «φούσκες πληροφορίας» και ενισχύοντας τις προκαταλήψεις μας. Η πληροφόρηση σήμερα είναι πιο άμεση αλλά και πιο ευάλωτη στη χειραγώγηση.
Αν λοιπόν δεν ζούμε το τέλος της δημοσιογραφίας, ζούμε σίγουρα το τέλος της δημοσιογραφίας όπως την ξέραμε. Η έντυπη ενημέρωση υποχωρεί, τα παλιά μοντέλα δεν αποδίδουν, και η ανάγκη για αξιόπιστη, τεκμηριωμένη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία παραμένει όσο ποτέ επίκαιρη. Το ερώτημα είναι αν θα καταφέρουμε να τη διαφυλάξουμε μέσα στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα ή αν θα την αφήσουμε να χαθεί ανάμεσα σε “likes”, “shares” και ψευδείς ειδήσεις.
Η δημοσιογραφία του μέλλοντος πρέπει να είναι ευέλικτη, πολυκαναλική, κυρίως, αξιόπιστη και μακριά από λίστες Πέτσα. Το κοινό έχει ρόλο-κλειδί: να στηρίξει μέσα που υπηρετούν τη δημοκρατία και όχι την παραπληροφόρηση. Σε αυτό το μεταίχμιο, η επιλογή είναι δική μας.
