Του Βασίλη Ταλαμάγκα
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, ένας πολιτικός και διπλωμάτης διεθνούς εμβέλειας, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας και της κρατικής συγκρότησης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η δράση του δεν περιορίστηκε στα στενά όρια της Ελλάδας· υπήρξε ένας οικουμενικός Έλληνας με διεθνή αναγνώριση, προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε σημαντικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, κυρίως στη Ρωσία, πριν αναλάβει το 1827 τον ρόλο του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας.
Η πολιτική του πορεία ήταν εντυπωσιακή: ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, συμμετείχε σε κρίσιμες διασκέψεις της Ευρώπης, με κορυφαία τη Συνθήκη της Βιέννης το 1815, όπου διαμόρφωσε μαζί με τους τότε ηγέτες το μεταναπολεόντειο ευρωπαϊκό πλαίσιο ισορροπίας. Όταν κλήθηκε να ηγηθεί του ελληνικού κράτους, άφησε πίσω του εξουσία, κύρος και προνόμια για να υπηρετήσει ένα λαό που μόλις είχε βγει από πολυετή επανάσταση και εμφυλιακές συγκρούσεις.
Ο Καποδίστριας έθεσε ως βασικό στόχο του την οργάνωση του κράτους με βάση τη δικαιοσύνη, την παιδεία και τη δημιουργία θεσμών. Προώθησε την εκπαίδευση, τη γεωργία, τη δημόσια διοίκηση και προσπάθησε να περιορίσει την αυθαιρεσία των τοπικών αρχόντων. Ωστόσο, η αυστηρότητα, η αποφασιστικότητα και το όραμά του για ένα συγκεντρωτικό, αποτελεσματικό κράτος ήρθαν σε σύγκρουση με τοπικά συμφέροντα και τις φυγόκεντρες δυνάμεις των ισχυρών προεστών. Η δολοφονία του το 1831 στο Ναύπλιο ήταν η τραγική κατάληξη της προσπάθειας ενός ανθρώπου να φέρει την Ελλάδα σε επαφή με τις αρχές του εκσυγχρονισμού και της εθνικής ενότητας.
Σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες μετά, η πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα παρουσιάζει ένα έντονο έλλειμμα σε πρότυπα ηθικής, οράματος και εθνικής υπευθυνότητας. Η έλλειψη στρατηγικής σκέψης, η υποταγή στο μικροκομματικό συμφέρον και η απουσία μιας ενιαίας εθνικής αφήγησης καταδεικνύουν τη διαφορά μεγέθους ανάμεσα στον Καποδίστρια και τους σύγχρονους πολιτικούς ηγέτες. Ενώ εκείνος εγκατέλειψε την άνεση της Ευρώπης για να θυσιαστεί στην υπηρεσία του έθνους, πολλοί από τους σημερινούς πολιτικούς προτάσσουν την προσωπική τους προβολή και επιβίωση έναντι του δημοσίου συμφέροντος.
Το παράδειγμα του Καποδίστρια προσφέρει ένα ηθικό και πολιτικό πρότυπο που παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Η Ελλάδα του 21ου αιώνα έχει ανάγκη από ηγέτες με παιδεία, αυταπάρνηση και στρατηγικό όραμα, ικανούς να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη και να κατευθύνουν τη χώρα με συνέπεια και ειλικρίνεια. Ο Καποδίστριας δεν υπήρξε μόνο ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας· υπήρξε και το μέτρο της πολιτικής αριστείας, απέναντι στο οποίο μετρώνται διαχρονικά οι ηγέτες του τόπου. Και δυστυχώς, λίγοι ως σήμερα πλησίασαν έστω τη σκιά του.
