Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Η σχέση μεταξύ των πολιτών και των πολιτικών χαρακτηρίζεται πάντα από μια δόση επιφυλακτικότητας, αλλά τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια συνεχής και αυξανόμενη απώλεια εμπιστοσύνης από την πλευρά των πολιτών προς τους πολιτικούς και τα θεσμικά όργανα της εξουσίας. Αυτή η κατάσταση της “παγιωμένης αντίληψης” περί αδιαφάνειας, ανικανότητας και χειραγώγησης έχει σημαντικές συνέπειες, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η αναγκαιότητα για αναδόμηση της σχέσης αυτής καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτική, καθώς η έλλειψη εμπιστοσύνης δεν αποτελεί μόνο κοινωνικό πρόβλημα, αλλά ενέχει και σοβαρούς συστημικούς κινδύνους.
Η απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών στους πολιτικούς έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία της πολιτικής ζωής, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η ένταση του φαινομένου έχει ενταθεί. Σκανδαλιστικά περιστατικά διαφθοράς, επικοινωνιακές στρατηγικές που υποβαθμίζουν την ουσία της πολιτικής και η συνεχής αίσθηση ότι οι πολιτικοί λειτουργούν προς ίδιον όφελος, ενισχύουν την απογοήτευση των πολιτών. Επιπλέον, η αίσθηση ότι οι πολιτικοί δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, αλλά μάλλον κινούνται με γνώμονα μικροκομματικά συμφέροντα, συντηρεί το κλίμα δυσπιστίας. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταστήσει ευκολότερη την εξάπλωση αυτών των αντιλήψεων, με αποτέλεσμα να διευρύνεται το χάσμα μεταξύ πολιτικών και πολιτών.
Η έλλειψη διαφάνειας και η αίσθηση ότι οι πολιτικοί είναι αποκομμένοι από την καθημερινότητα του πολίτη εντείνουν την απογοήτευση και δημιουργούν ένα αίσθημα αδυναμίας της δημοκρατίας να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας.
Η αποδοχή αυτής της αντίληψης από την πλειονότητα των πολιτών εγκυμονεί σοβαρούς συστημικούς κινδύνους για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα. Ο πρώτος και πιο άμεσος κίνδυνος είναι η πολιτική απονομιμοποίηση. Όταν οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς τους εκπροσώπους, είναι πιο πιθανό να αποστασιοποιηθούν από τη διαδικασία της δημοκρατίας. Η αποχή από τις εκλογές, η αδιαφορία για τις πολιτικές εξελίξεις και η υποβάθμιση των θεσμών της δημοκρατίας υπονομεύουν την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης μπορεί να οδηγήσει επίσης στην ενίσχυση αντιδημοκρατικών και ακραίων πολιτικών κινημάτων. Ο απογοητευμένος πολίτης μπορεί να στραφεί προς ακραίες ιδέες και εξτρεμιστικά ρεύματα που υποστηρίζουν την κατάργηση των θεσμικών εγγυήσεων και την εγκαθίδρυση αυταρχικών πολιτικών . Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις δημοκρατικές διαδικασίες μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την ανάδειξη επικίνδυνων λαϊκιστικών δυνάμεων.
Η επιδείνωση της αποδοχής των πολιτικών μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές ανισότητες και αποκλεισμούς, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Αν οι πολίτες δεν αισθάνονται ότι οι πολιτικοί εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους, ενδέχεται να αναπτύξουν μεγαλύτερη αποξένωση και θυμό, που με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές εντάσεις και να εκτραχύνει τις πολιτικές συγκρούσεις.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική σφαίρα· έχει και άμεσες οικονομικές συνέπειες. Όταν οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς το πολιτικό σύστημα, η ικανότητα των κυβερνήσεων να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές μειώνεται σημαντικά. Στην πράξη, η αβεβαιότητα δημιουργεί μια ανασφάλεια που αναστέλλει τις επενδύσεις, οδηγεί σε αυξημένη φοροδιαφυγή και ενισχύει την αίσθηση της αδικίας στην κατανομή των πόρων.
Η παγιωμένη αντίληψη της απώλειας εμπιστοσύνης των πολιτών στους πολιτικούς αποτελεί έναν σημαντικό δείκτη κινδύνου για την υγεία των δημοκρατικών θεσμών. Δυστυχώς σήμερα αυτή η παγιωμένη αντίληψη απώλειας της εμπιστοσύνης αντί να μειώνεται, αυξάνεται ραγδαία με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό για την Ελληνική κοινωνία .
