Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σκληρή πραγματικότητα: το γεωπολιτικό της περιβάλλον γίνεται ολοένα και πιο απρόβλεπτο, ενώ οι παλιές βεβαιότητες για την ασφάλεια και την ειρήνη καταρρέουν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι αυξανόμενες εντάσεις με τη Ρωσία, οι ενδεχόμενες συγκρούσεις στην περιοχή της Βαλτικής και η ανασφάλεια στη Μέση Ανατολή έχουν επαναφέρει το ζήτημα της άμυνας στο προσκήνιο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη δείχνει παγιδευμένη: η άμυνα της είναι δυσανάλογα ακριβή σε σχέση με το κόστος της επίθεσης.
Η ευρωπαϊκή ήπειρος βασίστηκε για δεκαετίες στην αμερικανική στρατιωτική ομπρέλα μέσω του ΝΑΤΟ. Αυτό της επέτρεψε να επενδύει λιγότερο στην άμυνα και περισσότερο στην ευημερία των πολιτών της, την υγεία, την παιδεία και τις κοινωνικές παροχές. Όμως, η σταδιακή αποστασιοποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών, ειδικά μετά την προεδρία Τραμπ αλλά και τις πιο πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ, κατέστησαν σαφές ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένη την αμερικανική προστασία.
Ωστόσο, το να καλύψει η Ευρώπη αυτό το κενό είναι ιδιαίτερα δαπανηρό. Το κόστος απόκτησης σύγχρονων οπλικών συστημάτων, η συντήρηση στρατιωτικών δυνάμεων, η εκπαίδευση προσωπικού και η διατήρηση στρατηγικής ετοιμότητας απαιτούν τεράστιες επενδύσεις. Σε αντίθεση, η επιθετική στρατηγική —όπως φαίνεται στην περίπτωση της Ρωσίας στην Ουκρανία— μπορεί να στηριχθεί σε πιο περιορισμένα μέσα, αλλά να έχει δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο. Μια έξυπνα σχεδιασμένη και αιφνιδιαστική επίθεση μπορεί να προκαλέσει τεράστια στρατηγική ζημιά, με πολύ χαμηλότερο κόστος από ό,τι απαιτεί η θωράκιση μιας χώρας ή μιας ηπείρου.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης και το πολιτικό κόστος της ενίσχυσης της άμυνας της. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι ιστορικά ειρηνιστικές, με έντονο σκεπτικισμό απέναντι στις στρατιωτικές δαπάνες. Η επένδυση στην άμυνα έρχεται συχνά σε σύγκρουση με κοινωνικές ανάγκες, και προκαλεί αντιδράσεις. Παράλληλα, η έλλειψη ενιαίας ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη λειτουργούν κατακερματισμένα, σπαταλώντας πόρους χωρίς στρατηγική συνοχή.
Αυτή η ανισορροπία —το υψηλό κόστος της άμυνας σε σύγκριση με το χαμηλότερο κόστος της επίθεσης— έχει παγιδεύσει την Ευρώπη. Δεν μπορεί να αγνοήσει τις απειλές, αλλά και δεν μπορεί εύκολα να ανταποκριθεί με την ταχύτητα και την αποφασιστικότητα που απαιτείται. Αν δεν υπάρξει μια σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια για μια κοινή αμυντική πολιτική, επενδύσεις στην τεχνολογική καινοτομία και αλλαγή νοοτροπίας, η Ευρώπη θα παραμείνει ευάλωτη.
Σε έναν κόσμο όπου οι ισορροπίες αλλάζουν ραγδαία και η ισχύς καθορίζει τα όρια της ασφάλειας, η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει: θα επενδύσει σοβαρά στην άμυνά της ή θα συνεχίσει να παγιδεύεται ανάμεσα στις αρχές της ειρήνης και την πραγματικότητα της ισχύος;
