Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα φαινόμενο που παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις: τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των αστέγων. Σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις ευρωπαϊκών οργανισμών και ΜΚΟ, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν χωρίς σταθερή στέγη έχει αυξηθεί κατά περίπου 70% την τελευταία δεκαετία σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το φαινόμενο πλέον δεν περιορίζεται σε παραδοσιακά ευάλωτες ομάδες, αλλά αγγίζει και τα μεσαία στρώματα, πλήττοντας χιλιάδες πολίτες που βρίσκονται αντιμέτωποι με την επισφάλεια.
Η οικονομική κρίση του 2008, η πανδημία COVID-19 και η ενεργειακή κρίση που προέκυψε από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια τους. Ο πληθωρισμός, η άνοδος των ενοικίων και η έλλειψη προσιτών κατοικιών έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα, οδηγώντας όλο και περισσότερους ανθρώπους στους δρόμους ή σε προσωρινά καταλύματα. Σε πόλεις όπως το Δουβλίνο, το Παρίσι, το Βερολίνο και η Βαρκελώνη, η εικόνα ανθρώπων που κοιμούνται σε υπνόσακους δίπλα σε πολυσύχναστους δρόμους έχει γίνει πλέον καθημερινότητα.
Η κρίση στέγασης πλήττει ιδιαίτερα τις νέες γενιές. Πολλοί νέοι, ακόμα και με πανεπιστημιακή μόρφωση, δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα, ενώ οι χαμηλοί μισθοί και τα ελαστικά ωράρια εργασίας δεν επαρκούν για να καλύψουν το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης. Επιπλέον, πρόσφυγες, μετανάστες και άτομα με ψυχικά νοσήματα βρίσκονται συχνά αποκλεισμένοι από το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, αυξάνοντας τον αριθμό των ευάλωτων αστέγων.
Παρά την κρισιμότητα της κατάστασης, η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών ποικίλλει. Η πρωτοβουλία της ΕΕ «Housing First», η οποία προτάσσει την παροχή σταθερής στέγασης πριν από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική παρέμβαση, έχει φέρει θετικά αποτελέσματα σε χώρες όπως η Φινλανδία, όπου ο αριθμός των αστέγων μειώθηκε σημαντικά. Ωστόσο, πολλές χώρες παραμένουν αδρανείς ή εφαρμόζουν μέτρα αποσπασματικά και βραχυπρόθεσμα, χωρίς μια ενιαία στρατηγική.
Ορισμένες κυβερνήσεις επικρίνεται πως μετακυλούν την ευθύνη σε φιλανθρωπικές οργανώσεις ή περιορίζονται σε καταστολή, ποινικοποιώντας την αστεγία μέσω προστίμων ή απαγορεύσεων για ύπνο σε δημόσιους χώρους. Αυτές οι πρακτικές όχι μόνο δεν επιλύουν το πρόβλημα, αλλά το περιπλέκουν, μεταφέροντας το βάρος στους πιο αδύναμους.
Η κρίση της αστεγίας στην Ευρώπη δεν είναι απλώς ένα κοινωνικό πρόβλημα. Είναι και πολιτικό και ηθικό ζήτημα. Σε μια Ένωση που προωθεί την κοινωνική συνοχή και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το να υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς βασική στέγη αποτελεί βαθύτατη αποτυχία. Η ανάγκη για συντονισμένες ευρωπαϊκές πολιτικές, επενδύσεις στην κοινωνική κατοικία και προστασία των ευάλωτων ομάδων δεν ήταν ποτέ πιο επιτακτική.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Είτε θα επιλέξει να χτίσει μια κοινωνία όπου όλοι έχουν δικαίωμα σε αξιοπρεπή στέγη, είτε θα συνεχίσει να βλέπει τις πλατείες και τους σταθμούς της να γεμίζουν με ανθρώπους που έχουν ξεχαστεί.
