Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η διαφθορά αποτελεί μια από τις πιο χρόνιες και βαθιές πληγές της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής ζωής. Παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες για μεταρρυθμίσεις, για διαφάνεια και για μηδενική ανοχή, η πραγματικότητα δείχνει ότι το φαινόμενο όχι μόνο δεν περιορίζεται, αλλά εντείνεται. Το τελευταίο διάστημα, νέες αποκαλύψεις, σκάνδαλα και υποθέσεις κακοδιαχείρισης ανέδειξαν με τον πιο ανάγλυφο τρόπο πως το αποκαλούμενο «επιτελικό κράτος» έχει αποτύχει στην πράξη, αφήνοντας τους πολίτες εκτεθειμένους σε ένα σύστημα που λειτουργεί περισσότερο για την αυτοσυντήρησή του παρά για το δημόσιο συμφέρον.
Η έννοια του «επιτελικού κράτους» παρουσιάστηκε ως μια μεγάλη τομή στη λειτουργία της διοίκησης από τον σημερινο πρωθυπουργό. Υποσχέθηκε καλύτερο συντονισμό, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και κυρίως έλεγχο στις παθογένειες του παρελθόντος. Ωστόσο, τα γεγονότα αποδεικνύουν πως αντί για εξορθολογισμό και ενίσχυση των θεσμών, επικράτησε συγκεντρωτισμός, κομματικοποίηση και συστηματική αποσιώπηση ευθυνών. Η ατιμωρησία λειτουργεί ως ασπίδα για όσους εμπλέκονται, ενώ οι ανεξάρτητοι θεσμοί συχνά εργαλειοποιούνται ή αποδυναμώνονται.
Η διαφθορά στην Ελλάδα δεν περιορίζεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Εκτείνεται από τον κρατικό μηχανισμό και τις μεγάλες οικονομικές συναλλαγές. Είτε αφορά «ρουσφέτια» και εξυπηρετήσεις, είτε σπατάλη δημόσιου χρήματος, είτε σκιώδεις συμφωνίες, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς και διαιώνιση ενός φαύλου κύκλου. Σε μια περίοδο που η κοινωνία δοκιμάζεται από οικονομικές πιέσεις, ακρίβεια και αβεβαιότητα, η εικόνα αυτή πυροδοτεί αγανάκτηση και ενισχύει το αίσθημα αδικίας.
Η χρεοκοπία του «επιτελικού κράτους» δεν είναι απλώς διοικητική, αλλά βαθιά πολιτική και ηθική. Δείχνει ότι πίσω από τα μεγάλα λόγια και τις επικοινωνιακές καμπάνιες, δεν υπήρξε πραγματική βούληση να χτυπηθεί το κατεστημένο της αδιαφάνειας. Αντίθετα, σε αρκετές περιπτώσεις, το σύστημα λειτούργησε ως προπέτασμα καπνού, πίσω από το οποίο συνεχίστηκαν οι ίδιες πρακτικές. Έτσι, η υπόσχεση για ένα «σύγχρονο κράτος» κατέληξε να μετατραπεί σε ακόμη ένα αφήγημα που κατέρρευσε μπροστά στην πραγματικότητα.
Η αντιμετώπιση της διαφθοράς δεν μπορεί να έρθει με αποσπασματικά μέτρα ή με επικοινωνιακές κινήσεις. Απαιτείται ριζική αλλαγή νοοτροπίας, πραγματική ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, αυστηρό έλεγχο των κρατικών λειτουργών και διαφάνεια σε κάθε επίπεδο της δημόσιας διοίκησης. Χωρίς αυτά, η Ελλάδα θα συνεχίσει να χάνει πολύτιμο έδαφος σε μια εποχή που η αξιοπιστία του κράτους είναι καθοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και, κυρίως, για την ίδια τη δημοκρατία.
Η εντεινόμενη διαφθορά δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα· είναι ζήτημα κοινωνικής συνοχής και πολιτικής επιβίωσης. Όσο το «επιτελικό κράτος» παραμένει ένας κενός τίτλος, τόσο περισσότερο οι πολίτες θα νιώθουν αποκομμένοι από την πολιτική εξουσία και θα αναζητούν λύσεις εκτός του θεσμικού πλαισίου. Και αυτό αποτελεί ίσως την πιο επικίνδυνη μορφή χρεοκοπίας της σημερινής κυβέρνησης .
