Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Τα τελευταία χρόνια η ελληνική οικονομία εμφανίζει σημάδια κόπωσης, παρά τις κατά καιρούς αισιόδοξες δηλώσεις και τους θετικούς δείκτες σε επιμέρους τομείς. Πίσω από τη βιτρίνα της μακροοικονομικής σταθερότητας διαφαίνεται μια σταδιακή υποχώρηση βασικών οικονομικών μεγεθών, η οποία γεννά εύλογα το ερώτημα: κάνει πράγματι κάτι η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τις βαθύτερες αιτίες του προβλήματος;
Πρώτος και ιδιαίτερα κρίσιμος παράγοντας είναι ο σημαντικός περιορισμός της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και των διαρθρωτικών ταμείων δεν θα ρέουν επ’ άπειρον με την ίδια ένταση. Καθώς η χώρα πλησιάζει στο τέλος αυτής της χρηματοδοτικής περιόδου, γίνεται φανερό ότι μεγάλο μέρος της πρόσφατης αναπτυξιακής δυναμικής βασίστηκε σε εξωτερικούς πόρους και όχι σε εσωτερικά, διατηρήσιμα θεμέλια. Η πρόκληση για την κυβέρνηση δεν είναι μόνο η απορρόφηση των κονδυλίων, αλλά η παραγωγική αξιοποίησή τους, ώστε να δημιουργηθεί μόνιμο αναπτυξιακό αποτύπωμα. Μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα παραμένουν αμφιλεγόμενα.
Παράλληλα, το δημογραφικό ζήτημα ασκεί ολοένα και μεγαλύτερη πίεση στην οικονομία. Η γήρανση του πληθυσμού, η χαμηλή γεννητικότητα και η φυγή νέων στο εξωτερικό περιορίζουν το εργατικό δυναμικό και αυξάνουν το βάρος στο ασφαλιστικό σύστημα. Παρά τις επιμέρους παρεμβάσεις, όπως επιδόματα ή φορολογικές ελαφρύνσεις για οικογένειες, δεν φαίνεται να υπάρχει μια ολοκληρωμένη στρατηγική που να συνδέει το δημογραφικό με την ανάπτυξη, την αγορά εργασίας και την κοινωνική συνοχή.
Ένα ακόμη διαχρονικό πρόβλημα είναι η χαμηλή παραγωγικότητα. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βασίζεται σε μικρές επιχειρήσεις, χαμηλής προστιθέμενης αξίας, με περιορισμένη καινοτομία και εξαγωγικό προσανατολισμό. Οι επενδύσεις στην έρευνα, την τεχνολογία και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού παραμένουν ανεπαρκείς. Χωρίς ουσιαστική αύξηση της παραγωγικότητας, η όποια ανάπτυξη είναι εύθραυστη και δεν μεταφράζεται σε πραγματική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Τέλος, η μεταρρυθμιστική κόπωση είναι εμφανής. Μετά από χρόνια κρίσεων και προγραμμάτων προσαρμογής, τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και η κοινωνία δείχνουν μειωμένη αντοχή σε βαθιές αλλαγές. Ωστόσο, η απουσία τολμηρών μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την παιδεία και το φορολογικό σύστημα λειτουργεί ανασταλτικά για την ανάπτυξη.
Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται να κινείται περισσότερο διαχειριστικά παρά στρατηγικά. Αν δεν αντιμετωπιστούν συντονισμένα, ο περιορισμός της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, το δημογραφικό, η χαμηλή παραγωγικότητα και η μεταρρυθμιστική κόπωση, η διαφαινόμενη υποχώρηση των οικονομικών μεγεθών κινδυνεύει να μετατραπεί σε μόνιμη στασιμότητα και να οδηγήσει σε νέες δύσκολες καταστάσεις .
