Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Η Κρήτη, νησί με μακραίωνη ιστορία και έντονη πολιτισμική ταυτότητα, φέρει στις κοινωνικές της δομές ορισμένα φαινόμενα που προκαλούν ανησυχία και προβληματισμό. Μεταξύ αυτών, οι βεντέτες και η εκτεταμένη οπλοκατοχή αποτελούν ζητήματα που διατηρούνται, παρά τις προσπάθειες του κράτους και της κοινωνίας να τα περιορίσουν. Πολλοί υποστηρίζουν πως μόνο η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού μπορεί ουσιαστικά να βελτιώσει την κατάσταση, καθώς η παιδεία δεν περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά διαμορφώνει αξίες, στάσεις ζωής και κοινωνική συνείδηση.
Η οπλοκατοχή και οι βεντέτες στην Κρήτη έχουν βαθιές ρίζες στην παράδοση και στην ιστορία του τόπου. Τα όπλα υπήρξαν για αιώνες σύμβολα τιμής, ανδρείας και ελευθερίας, από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι και τους αγώνες για ανεξαρτησία. Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνία, όπου το κράτος δικαίου οφείλει να είναι κυρίαρχο, η διατήρηση αυτών των συνηθειών οδηγεί σε τραγικά αποτελέσματα: απώλειες ζωών, διαιώνιση της βίας και καλλιέργεια μιας νοοτροπίας που συνδέει την ισχύ με την κατοχή όπλων. Η παιδεία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην αποδόμηση αυτών των αντιλήψεων.
Ένας μορφωμένος άνθρωπος δεν καθοδηγείται από το ένστικτο της εκδίκησης, αλλά από τη λογική και τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπο. Μέσα από την εκπαίδευση, το άτομο αποκτά κριτική σκέψη, ικανότητα διαλόγου και κατανόηση των συνεπειών των πράξεών του. Όταν οι νέοι εκπαιδεύονται να λύνουν τις διαφορές τους μέσα από τον λόγο και όχι τη βία, δημιουργείται μια κοινωνία περισσότερο ώριμη, ειρηνική και δικαιότερη. Παράλληλα, η εκπαίδευση μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική συνοχή, περιορίζοντας τα αισθήματα κατωτερότητας ή ανασφάλειας που συχνά οδηγούν στην επιθετικότητα.
Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου δεν περιορίζεται μόνο στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Χρειάζεται μια συνολική πολιτισμική αναγέννηση, όπου η παιδεία διαπερνά κάθε πτυχή της ζωής: την οικογένεια, τα μέσα ενημέρωσης, την τοπική αυτοδιοίκηση και τις πολιτιστικές δράσεις. Η ενίσχυση των πολιτιστικών φορέων, η προβολή θετικών προτύπων και η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα αναδεικνύουν τις αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της ειρηνικής συνύπαρξης μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά.
Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε ότι η παιδεία από μόνη της δεν αποτελεί πανάκεια. Χρειάζεται συνδυασμός εκπαιδευτικής πολιτικής, κοινωνικής ευαισθητοποίησης και θεσμικής αυστηρότητας απέναντι στην παράνομη οπλοκατοχή. Όμως, χωρίς την εσωτερική αλλαγή που μόνο η παιδεία μπορεί να επιφέρει, κάθε νομικό ή αστυνομικό μέτρο παραμένει επιφανειακό.
Για πολλούς σκεπτόμενους το συμπέρασμα είναι, ότι η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού, μπορεί πράγματι να αποτελέσει τον πιο ουσιαστικό δρόμο για τη βελτίωση της κατάστασης με τις βεντέτες και την οπλοκατοχή στην Κρήτη. Μόνο μέσα από την καλλιέργεια του νου και της ψυχής μπορεί να σπάσει ο κύκλος της βίας και να εδραιωθεί μια κοινωνία που τιμά την παράδοσή της, αλλά επιλέγει τον πολιτισμό αντί για το αίμα.
