Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες των φορολογικών εσόδων του κράτους ,οχι μόνο του Ελληνικού, αλλά και για ολη την Ευρώπη . Εφαρμόζεται σχεδόν σε κάθε συναλλαγή, αγαθό ή υπηρεσία, λειτουργώντας θεωρητικά ως ένας ουδέτερος φόρος κατανάλωσης. Όμως, για τη μεσαία τάξη και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η καθημερινή πραγματικότητα του ΦΠΑ απέχει πολύ από τη θεωρία. Όχι μόνο δεν είναι ουδέτερος, αλλά συχνά γίνεται «θηλιά» γύρω από τον λαιμό του ελεύθερου επαγγελματία, του μικρού επιχειρηματία, ακόμη και του καταναλωτή.
Η βασική στρέβλωση του συστήματος ΦΠΑ στην Ελλάδα – και γενικά σε πολλές χώρες – είναι η υποχρέωση απόδοσής του κατά την έκδοση του τιμολογίου και όχι κατά την είσπραξη του αντιτίμου. Αυτό σημαίνει ότι μια επιχείρηση ή ένας επαγγελματίας που εκδίδει τιμολόγιο για μια υπηρεσία ή ένα προϊόν, οφείλει να αποδώσει τον ΦΠΑ στο Δημόσιο, ακόμη και αν δεν έχει εισπράξει τα χρήματα από τον πελάτη.
Σε μια οικονομία όπου οι καθυστερήσεις πληρωμών είναι κανόνας και όχι εξαίρεση, αυτό δημιουργεί μια ασφυκτική πίεση στην ρευστότητα των επιχειρήσεων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο επαγγελματίας περιμένει 7 ή και 8 μήνες για να πληρωθεί, την ώρα που το Δημόσιο απαιτεί τον ΦΠΑ σε δυο ισόποσες δόσεις . Με λίγα λόγια, το κράτος απαιτεί τον φόρο πριν καν εισπραχθεί το εισόδημα. Αυτό δεν είναι απλώς άδικο· είναι καταστροφικό.
Και σαν να μην έφτανε η υποχρέωση άμεσης απόδοσης ΦΠΑ, οι επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες καλούνται να πληρώσουν και προκαταβολή φόρου εισοδήματος για το επόμενο οικονομικό έτος, βάσει των κερδών του τρέχοντος έτους, ενώ την επόμενη χρονιά ο τζίρος μπορεί να πέσει δραματικά για διάφορους λόγους .
Όταν προστεθεί και ο ΦΠΑ στον ήδη βεβαρυμμένο αυτό φορολογικό λογαριασμό, δημιουργείται μια κατάσταση πλήρους στραγγαλισμού της επιχειρηματικότητας και δη της μικρής και μεσαίας. Ουσιαστικά, το κράτος ζητάει χρήματα πριν παραχθεί το προϊόν, πριν εισπραχθεί η αξία του και χωρίς να συνυπολογίζει τη ρευστότητα της επιχείρησης.
Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα — ιστορικά η ραχοκοκαλιά της κοινωνίας — έχει δει τις τελευταίες δεκαετίες να αποδομείται. Ο υπέρογκος ΦΠΑ (24% για τα περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες) λειτουργεί ως έμμεσος, αλλά βαρύς φόρος εισοδήματος, πλήττοντας περισσότερο όσους έχουν χαμηλότερη ή μέτρια αγοραστική δύναμη.
Ένα προϊόν που κοστίζει 100 ευρώ προ ΦΠΑ, φτάνει στα χέρια του καταναλωτή στα 124 ευρώ. Ο καταναλωτής «πληρώνει» τον ΦΠΑ, αλλά ο επιχειρηματίας είναι αυτός που τον προχρηματοδοτεί.
Οι επαγγελματίες και οι μικρομεσαίοι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με διλήμματα επιβίωσης: «Να πληρώσω τον ΦΠΑ ή να πληρώσω το ενοίκιο του καταστήματος; Να καλύψω τη δόση δανείου ή να αποδώσω τον φόρο;». Πολλοί καταλήγουν να μην αποδίδουν τον ΦΠΑ ή να εντάσσονται σε ρυθμίσεις οφειλών, οι οποίες τελικά δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν, προκαλώντας νέες ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, η παραοικονομία δεν είναι πάντα ζήτημα αδιαφάνειας ή απληστίας. Για κάποιους είναι μονόδρομος επιβίωσης. Η μη έκδοση τιμολογίου σημαίνει ότι ο επαγγελματίας γλιτώνει τον ΦΠΑ και τον φόρο εισοδήματος — και κάποιες φορές είναι η μόνη του επιλογή για να μπορέσει να παραμείνει σε λειτουργία. Δεν είναι μια ενέργεια σε καμία περίπτωση ηθικά ορθή, αλλά σε πολλές περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα ασφυκτικής πίεσης και όχι προθέσεων φοροδιαφυγής.
Για να πάψει ο ΦΠΑ να είναι πληγή για την οικονομία και την κοινωνία, απαιτούνται τολμηρές μεταρρυθμίσεις, με βασικούς άξονες:
-Απόδοση ΦΠΑ με βάση την είσπραξη και όχι την έκδοση τιμολογίου — τουλάχιστον για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, όπως ισχύει ήδη σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες.
-Μείωση βασικών συντελεστών, ιδίως σε προϊόντα και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης, ώστε να μειωθεί το βάρος για τα νοικοκυριά.
-Αναμόρφωση του συστήματος ρυθμίσεων ώστε να μην είναι παγίδα αλλά εργαλείο ανακούφισης για συνεπείς επαγγελματίες.
-Κίνητρα για συμμόρφωση μέσω επιστροφών ή εκπτώσεων για όσους αποδίδουν εμπρόθεσμα τον ΦΠΑ και κρατούν διαφανή λογιστικά βιβλία.
-Ψηφιακή διασύνδεση και αυτοματοποίηση των συναλλαγών ώστε το Δημόσιο να έχει άμεση εικόνα των εισπράξεων και να μην απαιτεί φόρους “στα τυφλά”.
Η Ελλάδα είχε ήδη προβεί στην ενσωμάτωση των υποχρεωτικών ευρωπαϊκών οδηγιών που αφορούν στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ για τις μικρές επιχειρήσεις και τους συντελεστές ΦΠΑ, πριν από την αποστολή της αιτιολογημένης γνώμης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την Ελληνική Δημοκρατία.
Αυτό υποστηρίζουν παράγοντες του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, σύμφωνα με τους οποίους οι σχετικές διατάξεις περιλήφθηκαν στο σχέδιο νόμου για τον νέο Τελωνειακό Κώδικα.
Σύμφωνα με τους ίδιους, στο σχέδιο νόμου ενσωματώθηκαν ,
Η Οδηγία (ΕΕ) 2020/285, που αφορά στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ για τις μικρές επιχειρήσεις
Προβλέπει την εφαρμογή του καθεστώτος σε διασυνοριακές συναλλαγές μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενώ διατηρείται το εθνικό όριο των 10.000 ευρώ.
Οι κυριότερες διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/542, που αφορούν τους συντελεστές ΦΠΑ αφορούν ,
(α) Τόπος παροχής υπηρεσιών: Σε περίπτωση παροχής πρόσβασης ή διεξαγωγής πολιτιστικών, καλλιτεχνικών κ.λπ. εκδηλώσεων μέσω ηλεκτρονικών μέσων, τόπος παροχής θεωρείται η χώρα εγκατάστασης του μη υποκείμενου σε φόρο.
(β) Εναρμόνιση συντελεστών ΦΠΑ: Ορίζεται ότι ο ΦΠΑ στα εισαγόμενα αγαθά ισούται με τον συντελεστή που εφαρμόζεται στο εσωτερικό του κράτους μέλους.
(γ) Καθεστώς εγκατεστημένων επιχειρήσεων: Τεχνικές ρυθμίσεις που αποσαφηνίζουν τη φορολογική αντιμετώπιση.
Η Ελλάδα προβαίνει στην ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία .
