Η Ελληνική αριστερα διανύει μια από τις πιο ιδιόμορφες περιόδους της μεταπολιτευτικής ιστορίας της. Μετά από διαδοχικές κρίσεις, ανακατατάξεις και ηγετικές εναλλαγές, η δημόσια συζήτηση για τις συνεργασίες στο μέλλον , μοιάζει να έχει «παγώσει» σε μια κατάσταση αναμονής. Στο προσκήνιο βρίσκονται τρία πρόσωπα που, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, αντικατοπτρίζουν το σημερινό αδιέξοδο του προοδευτικού χώρου: ο Σωκράτης Φάμελλος, ο Στέφανος Κασσελάκης και ο Αλέξης Χαρίτσης.
Την ίδια στιγμή, το πολιτικό ενδιαφέρον φαίνεται να μετατοπίζεται αλλού: στην επικείμενη έκδοση του βιβλίου του πρώην Πρωθυπουργού Α. Τσιπρα και στις φήμες για οργανωμένη πολιτική επιστροφή μέσω νέου κόμματος. Έτσι, μολονότι τα τρία αυτά πρόσωπα κατέχουν κεντρικούς ρόλους στα κόμματά τους, το βλέμμα του κοινού και των ΜΜΕ δεν είναι πια στραμμένο επάνω τους, αλλά σε έναν «εξωτερικό παράγοντα» που ενδέχεται να αναδιαμορφώσει εκ βάθρων τον πολιτικό χάρτη.
Ο Σωκράτης Φάμελλος προβάλλει –ή προβαλλόταν– ως μια φιγούρα εμπειρίας και αριστερής θεσμικής σοβαρότητας μέσα σε έναν διαιρεμένο χώρο. Παρά ταύτα, η εικόνα αυτή δεν φαίνεται να αρκεί στο ελάχιστο, για να επαναφέρει τη χαμένη συνοχή και αξιοπιστία ενός κόμματος που παραπαίει και που βρέθηκε αντιμέτωπο με συνεχείς κρίσεις τα τελευταία χρόνια. Η πολιτική του παρουσία χαρακτηρίζεται από ισορροπίες, προσεκτικές τοποθετήσεις και μια προσπάθεια να επανακτηθεί πολιτικό έδαφος χωρίς ρήξεις.
Όμως στο σημερινό περιβάλλον, η ισορροπία συχνά μοιάζει με αδράνεια. Η κοινωνία ζητά σαφείς απαντήσεις, δυναμισμό και κατεύθυνση. Ο Σ. Φάμελλος, παγιδευμένος ανάμεσα σε διαφορετικές εσωκομματικές απαιτήσεις, μοιάζει να εκπροσωπεί μια μεταβατικότητα που δεν οδηγεί κάπου συγκεκριμένα. Έτσι, η παρουσία του, αντί να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, περνά σταδιακά σε δεύτερο πλάνο.
Ο Στέφανος Κασσελάκης υπήρξε αναμφίβολα το πρόσωπο που αιφνιδίασε την ελληνική αριστερή σκηνή. Η εκλογή του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δημιούργησε ενθουσιασμό στον χωρο , συζητήσεις, αλλά και σκεπτικισμό. Η καινοτομία που πρέσβευε –η επικοινωνιακή κουλτούρα , η ουσιαστική ρήξη με τα εσωκομματικά στερεότυπα, ο εξωστρεφής αμερικανικός πολιτικός τρόπος– δεν φάνηκε να έχει στο ελάχιστο , το αναμενόμενο βάθος.
Με την πάροδο μηνών, η λάμψη της καινοτομίας εξασθένισε. Η αδυναμία συγκρότησης σταθερής πολιτικής ταυτότητας, οι συχνές ταλαντεύσεις και η αμφισημία πολλών θέσεων δημιούργησαν την αίσθηση ενός πολιτικού σχεδίου χωρίς πυρήνα. Ο Σ.Κασσελάκης παρέμεινε περισσότερο σύμβολο μιας διάχυτης αγανάκτησης παρά φορέας συγκεκριμένης πολιτικής πρότασης.
Σήμερα, ανεξαρτήτως της προσωπικής του απήχησης, η επιρροή του περιορίζεται από το γεγονός ότι το βλέμμα της κοινωνίας έχει μετατοπιστεί σε άλλες διεργασίες. Η πολιτική επιβίωση απαιτεί όχι μόνο εικόνα, αλλά και στρατηγική· και η δεύτερη λείπει εμφανώς.
Ο Αλέξης Χαρίτσης προβάλλει σταθερά ως μια φιγούρα αριστερής τεχνοκρατικής επάρκειας. Το προφίλ του προσανατολισμένου πολιτικού τον καθιστά ελκυστικό σε ένα τμήμα της αριστερής ριζοσπαστικός κοινής γνώμης. Ωστόσο, σε μια συγκυρία όπου κυριαρχεί η ανάγκη για πολιτική αφήγηση και οραματικό λόγο, η ορθολογικότητα του Α. Χαρίτση δεν φαίνεται να αρκεί για να σηματοδοτήσει κατι διαφορετικο .
Το κοινό στοιχείο που συνδέει Φάμελλο, Κασσελάκη και Χαρίτση είναι ότι η πολιτική δυναμική των κομμάτων τους έχει αποδυναμωθεί πλήρως . Όχι απαραίτητα επειδή οι ίδιοι απέτυχαν, αλλά επειδή η κοινωνία δεν φαίνεται πλέον να έχει εμπιστοσύνη σε πρόχειρες λύσεις, σε εσωκομματικά παζάρια ή σε ηγεσίες χωρίς σαφές όραμα.
Η πολιτική λειτουργία μοιάζει να έχει μετατραπεί σε μια κατάσταση αναμονής: οι πολίτες, οι αναλυτές, ακόμη και τα ίδια τα στελέχη των κομμάτων, περιμένουν ένα εξωτερικό γεγονός για να επαναδιαμορφώσουν στάσεις και πολιτικές τοποθετήσεις. Και αυτό το γεγονός δεν βρίσκεται μέσα στα κόμματα, αλλά έξω από αυτά.
Η επικείμενη κυκλοφορία του βιβλίου του πρώην Πρωθυπουργού λειτουργεί ως καταλύτης προσδοκιών. Όχι τόσο για το περιεχόμενό του καθαυτό, αλλά για το πολιτικό σήμα που αναμένεται να εκπέμψει. Σε μια περίοδο όπου ο αριστερος χώρος αναζητά ηγεσία, αφήγημα και προσανατολισμό, η πιθανότητα επιστροφής μιας γνωστής πολιτικής φυσιογνωμίας δημιουργεί έναν κάποιο πόλο έλξης.
Πέρα από τη βιβλιοπαρουσίαση, οι συζητήσεις για νέο πολιτικό φορέα –ή τουλάχιστον για μια νέα συλλογική πολιτική πρωτοβουλία– έχουν προκαλέσει αναβρασμό. Πολλοί εντός και εκτός των υπαρχόντων κομμάτων αναμένουν τις επόμενες κινήσεις του πρώην Πρωθυπουργού, βλέποντας στο πρόσωπό του μια πιθανή λύση στο αδιέξοδο.
Αυτός ο προσδοκώμενος “νέος σχηματισμός” μοιάζει να τραβά την προσοχή: Τα στελέχη και οι ψηφοφόροι παρακολουθούν με ενδιαφέρον, αφήνοντας τα υπάρχοντα κόμματα σε μια ιδιόμορφη αφάνεια. Είναι σαν ο προοδευτικός χώρος να κρατά την ανάσα του μέχρι να δει αν ο νέος παίκτης θα εμφανιστεί και ποια μορφή θα πάρει.
Η σημερινή κατάσταση μπορεί να περιγραφεί ως «αστερισμός του τίποτα». Όχι επειδή δεν συμβαίνει τίποτα, αλλά επειδή τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν μοιάζει ικανό να αλλάξει το αριστερο πολιτικό αφήγημα. Τα πρόσωπα που τυπικά βρίσκονται στην κορυφή ή στην «πρώτη γραμμή» του λεγόμενου προοδευτικού χώρου λειτουργούν μάλλον ως διαχειριστές της μεταβατικότητας παρά ως φορείς κάτι καινούργιου .
Και αυτό εξηγεί γιατί η προσοχή στρέφεται σε έναν εξωγενή παράγοντα: όταν το σύστημα δεν παράγει πολιτική ενέργεια από μέσα, το βλέμμα στρέφεται έξω από αυτό. Έτσι, πριν καν συσταθεί, ο υπό συζήτηση νέος πολιτικός φορέας λειτουργεί σαν μαγνήτης στην αριστερά , που απορροφά την ελπίδα για κάτι άλλο , αλλά και την αβεβαιότητα.
