Έλληνες πολέμησαν και υπερασπίστηκαν με τη ζωή τους το Ιερό μας Σύμβολο, την ελληνική Σημαία. Είναι τεράστια η σημασία της, καθώς περικλείει στις πτυχές της αγώνες και θυσίες, εκφράζει την εθνική μας ενότητα και δίνει υλική υπόσταση στην έννοια του Έθνους.
Διακόσια και πλέον χρόνια από τις 25 Μαρτίου 1821 και οι εκδοχές που έχουν ειπωθεί για την επιλογή των σχημάτων και των χρωμάτων της ελληνικής Σημαίας, καθώς και την αλληγορική τους σημασία, είναι πολλές.
Εξάλλου, στα επίσημα έγγραφα της εποχής ή μεταγενέστερα δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία που να αιτιολογούν την προτίμηση αυτών των χρωμάτων, του είδους και του σχήματος της Σημαίας, σύμφωνα με μελέτη της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού με τίτλο «Η ελληνική σημαία» το 2005.
Ορισμένες από αυτές τις εκδοχές είναι:
* Το κυανό χρώμα συμβολίζει τον ουρανό και το λευκό τον αφρό των κυμάτων της θάλασσας που περιβάλλει τη χώρα μας.
* Το λευκό επίσης συμβολίζει την αγνότητα του σκοπού των Ελλήνων και το κυανό υποδηλώνει μια θεϊκή παρέμβαση, που ενέπνευσε στο Έθνος την ιδέα να αναλάβει και να φέρει σε αίσιο πέρας έναν άνισο αλλά δίκαιο αγώνα.
* Τα χρώματα παραπέμπουν στη ναυτική βράκα (κυανό) και στη φουστανέλα (λευκό).
* Οι εννέα κυανές και λευκές οριζόντιες παράλληλες λωρίδες αντιπροσωπεύουν τις συλλαβές του «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» ή συμβολίζουν τη θάλασσα και τους κυματισμούς της.
Ελληνική Σημαία: Έτος «γέννησης» το 1822
Το 1821, πρώτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης, δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και το κάθε στρατιωτικό σώμα έφερε τη δική του Σημαία. Οι επαναστατικές Σημαίες είτε ήταν τρίχρωμες (άσπρο-μαύρο-κόκκινο) με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας (όπως π.χ. τον φοίνικα που αναγεννιέται από τις στάχτες του ή την άγκυρα κ.ά.), τα οποία είχαν όλες οι Σημαίες των νησιών, είτε ακολουθούσαν τα μπαϊράκια και τα φλάμπουρα των αρματολών φέροντας τον Αρχαιοελληνικό (Μινωικό) ισοσκελή Σταυρό μαζί με διάφορα σύμβολα όπως τον αετό.
Η Σημαία των επαναστατών της Κεντρικής Μακεδονίας το 1822
Το 1822 πραγματοποιήθηκε η Α´ Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο, η οποία ψήφισε το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα. Στις παραγράφους ρδ’ και ρε’ του Προσωρινού Πολιτεύματος συναντάται η πρώτη απόφαση για τη μορφή της ελληνικής Σημαίας, με την οποία καθιερώθηκαν το κυανό και το λευκό ως χρώματα της σημαίας και ανατέθηκε στο Εκτελεστικό Σώμα (σ.σ. Κυβέρνηση) να προσδιορίσει τη μορφή της.
Σύμφωνα με μια θεωρία οι Έλληνες ήθελαν να αποφύγουν το κόκκινο και το πράσινο, χρώματα δηλαδή που συνδέονταν με τον ισλαμισμό και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ παράλληλα σύμφωνα με άλλη θεωρία, η επιλογή των χρωμάτων έγιναν για να συμβολίζει το γαλάζιο της θάλασσας του Αιγαίου και το λευκό των κυμάτων. Πάντως η πιο διαδεδομένη θεωρία για το πλήθος των λωρίδων, είναι ότι συμβολίζουν τις συλλαβές της φράσης «Ελευθερία ή Θάνατος», οι πέντε κυανές τις συλλαβές «Ε-λευ-θε-ρί-α» και οι τέσσερις λευκές «ή θά-να-τος». Οι θεωρίες για την επιλογή των χρωμάτων και το συμβολισμό των λωρίδων κρίνονται συχνά βέβαια ως λαϊκοί θρύλοι και ρομαντισμοί. Ωστόσο, γεγονός είναι πως πολλές από τις σημαίες της επανάστασης έφεραν μία από τις φράσεις «Ελευθερία ή Θάνατος», «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ», ή «ΝΙΚΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ».
Στις 15 Μαρτίου 1822 εκδόθηκε η Απόφαση 540 του Εκτελεστικού, υπογεγραμμένη από τον Πρόεδρο του Σώματος, Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.
Το Διάταγμα όριζε για τις σημαίες ότι:
α) των μεν κατά γην δυνάμεων η Σημαία, σχήματος τετραγώνου, θα είχεν εμβαδόν κυανούν, το οποίο θα διηρείτο εις τέσσαρα ίσα τμήματα από άκρων έως άκρων του εμβαδού.
β) η δε κατά θάλασσαν Σημαία θα ήτο διττή, μία διά τα πολεμικά και άλλη διά τα εμπορικά πλοία. Και της μεν διά τα πολεμικά πλοία το εμβαδόν θα διηρείτο ες εννέα οριζόντια παραλληλόγραμμα, παραμειβομένων εις αυτά των χρωμάτων λευκού και κυανού, εις την άνω δε προς τα έσω γωνίαν τούτου του εμβαδού εσχηματίζετο τετράγωνον κυανόχρουν, διηρημένον εν τω μέσω δι’ ενός σταυρού λευκοχρόου. Της δε διά τα εμπορικά πλοία διωρισμένης το εμβαδό θα ήτο κυανούν, εις την άνω προς τα έσω γωνίαν τούτου του εμβαδού εσχηματίζετο ωσαύτως τετράγωνον λευκόχρουν και διηρημένον εν τω μέσω δι’ ενός σταυρού κυανοχρόου.
Σύμφωνα με κείμενο στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών υπ’ αριθμόν 8711, η πρώτη Σημαία που υψώθηκε στα Καλάβρυτα:
“…έφερεν άνωθεν σταυρόν, με γραμμάς κάτωθεν αυτού 16, κατά το σύνθημα της Εταιρείας των Φιλικών, και με την επιγραφήν ή ελευθερία ή θάνατος…”.
Κάποιοι ιστορικοί ερευνητές αναφέρουν ότι η Σημαία που επιλέχθηκε ήταν αυτή του γνωστού Οίκου των Καλλέργηδων από την Κρήτη χωρίς όμως να αναγραφεί η επιγραφή που περιελάμβανε λόγω διαφωνιών…
Ο Θυρεός – Οικόσημο του Οίκου Φωκά/Καλλέργη
Ελληνική Σημαία του ανεξάρτητου κράτους
Επί Όθωνα το 1832 προστέθηκαν στη Σημαία του Στρατού Ξηράς και του Πολεμικού Ναυτικού τα βασιλικά παράσημα. Η εμπορική Σημαία ορίστηκε να είναι σαν την Σημαία του Πολεμικού Ναυτικού, χωρίς τα παράσημα. Το 1862 με την κατάλυση της βασιλείας του Όθωνα, αφαιρέθηκαν απ’ τις Σημαίες τα βασιλικά παράσημα.
Επί Γεωργίου Α΄ (1863 – 1913) προστέθηκε στις Σημαίες Στρατού και Πολεμικού Ναυτικού το βασιλικό στέμμα.
Στις 31 Μαΐου 1914 εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα που όριζε με ακρίβεια τη μορφή των Σημαιών, χωρίς να μεταβάλλει τα βασικά χαρακτηριστικά που ήδη είχαν.
Στις 25 Μαρτίου 1924 τα Υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών αφαίρεσαν τα στέμματα από τις Σημαίες, εκτελώντας το ψήφισμα της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης στην Αθήνα «Περί ανακηρύξεως τής Δημοκρατίας».
Στις 20 Φεβρουαρίου 1930 νέο Διάταγμα για τη μορφή της Σημαίας, όριζε ότι η κλίμακα της Εθνικής Σημαίας είναι 2:3. Το Διάταγμα όριζε ακόμη η Σημαία του Πεζικού να χρησιμοποιείται από τα Συντάγματα Πεζικού και Ευζώνων, και στον ιστό της να φέρει υπερκείμενη σταυροφόρο χρυσή σφαίρα με εμπρός τον αριθμό του Συντάγματος και πίσω το γράμμα Π.
Στις 10 Οκτωβρίου του 1935 επαναφέρθηκαν τα στέμματα στις Σημαίες με το ψήφισμα της Ε΄ Εθνικής Συνέλευσης στην Αθήνα «Περί καταργήσεως τής αβασιλεύτου Δημοκρατίας».
Το 1967, η Χούντα των Συνταγματαρχών αφαίρεσε το στέμμα από τις Σημαίες, και το 1969 με νέο Ψήφισμα καταργήθηκε η Σημαία του πεζικού και καθιερώθηκε ως επίσημη σημαία εκείνη του Ναυτικού. Στις 18 Αυγούστου του 1970, η αναλογία της Σημαίας μετατράπηκε από 2:3 σε 7:12.
Ελληνική Σημαία: To επίσημο Εθνικό Σύμβολο σήμερα
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας τέλη Ιουλίου 1974, εκδόθηκαν ο Νόμος 48/1975 (ΦΕΚ 108/7-6-1975, σ.σ. 617-61 και το Προεδρικό Διάταγμα 515/1975 (ΦΕΚ 170/13-8-1975, σ.1143), που καθόριζαν με λεπτομέρειες τις προδιαγραφές της Σημαίας.
Όμως, το 1978 εκδόθηκε ο Νόμος 851 «Περί της Εθνικής Σημαίας, των Πολεμικών Σημαιών και του Διακριτικού Σήματος του Προέδρου της Δημοκρατίας» (ΦΕΚ 233, τ. Α/21-12-1978, σ.σ. 2250-2252), ο οποίος καθορίζει ότι η Εθνική Σημαίαείναι κυανόλευκη, αποτελείται από εννέα ισοπλατείς οριζόντιες λωρίδες, πέντε κυανές και τέσσερις λευκές, με εναλλαγή των χρωματικών τόνων, έτσι ώστε η πρώτη και η τελευταία λωρίδα να είναι κυανή. Στην άνω εσωτερική γωνία μέσα σε κυανό τετράγωνο υπάρχει λευκός σταυρός, οι κεραίες του οποίου εκτείνονται στις πλευρές του τετραγώνου.
Η αναλογία πλάτους προς το μήκος της σημαίας είναι 2 προς 3. Ο ιστός είναι χρώματος λευκού και στην κεφαλή φέρει λευκή σφαίρα με σταυρό, όταν πρόκειται για σημαία στρατοπέδων, δημόσιων και δημοτικών αρχών κ.λπ. ή δίχως σταυρό για σημαία που υψώνεται από ιδιώτες, σε καταστήματα, γραφεία κ.λπ.
Ωστόσο, το άρθρο 9 του Νόμου 851 κατήργησε, μεταξύ άλλων, το άρθρο 1 του Νόμου 48/1975 και το ΠΔ 515/1975, και ουσιαστικά έθεσε εκτός ισχύος την Εθνική Σημαία όπως αυτή καθιερώθηκε από την Α΄ Εθνοσυνέλευση της 15ης Μαρτίου 1822 και ίσχυσε χωρίς σημαντικές μεταβολές μέχρι το 1978.
Ελληνική Σημαία: Οι κανόνες της
Πόσοι όμως γνωρίζουν ότι υπάρχει ένας κώδικας που ακολουθεί τη Σημαία. Μία σειρά από κανόνες που πρέπει να τηρούνται σε ένδειξη τιμής και σεβασμού του εθνικού αυτού εμβλήματος.
Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, η έπαρση της Σημαίας τελείται κάθε μέρα στις 8 το πρωί και παραμένει στη θέση της μέχρι τη δύση του ηλίου. Στη διάρκεια των αθλητικών εκδηλώσεων παραμένει σ’ έπαρση, ενώ στη διάρκεια εθνικού ή θρησκευτικού πένθους, οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες. Κατά τον εορτασμό εθνικών και τοπικών επετείων, ο σημαιοστολισμός διατηρείται και κατά τη νύχτα, εφόσον ο εορτασμός διαρκεί περισσότερες από μία ημέρες.
Κατά την έπαρση, υποστολή ή διέλευση της Εθνικής ή Πολεμικής Σημαίας με τη συνοδεία τιμητικής φρουράς, όλοι οφείλουν να στραφούν προς το μέρος της, να λάβουν στάση προσοχής και να αποδώσουν τον απαιτούμενο χαιρετισμό.
Στη διάρκεια παρελάσεων, που πραγματοποιούνται εντός συνόρων, με την παρουσία άλλων Σημαιών, η Εθνική Σημαία τοποθετείται δεξιά αυτών των Σημαιών, ενώ παρουσία λαβάρων, τοποθετείται μπροστά και στο μέσο αυτών. Οι Σημαίες ξένων κρατών πρέπει να έχουν τις ίδιες διαστάσεις με την Εθνική Σημαία, όταν υψώνονται σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της χώρας.
Η Εθνική Σημαία απαγορεύεται να φέρει διακριτικά οργανώσεων, σωματείων, ιδρυμάτων κ.λπ. ή οποιαδήποτε άλλη παράσταση που αλλοιώνει το σχήμα της. Απαγορεύεται η χρησιμοποίησή της ως αντιπροσωπευτικό σύμβολο διαφόρων οργανώσεων, σωματείων και συλλόγων. Απαγορεύεται να ακουμπάει στο έδαφος και να αναρτάται σε εξώστες, παράθυρα, ή μπαλκόνια χωρίς ιστό.
Όταν παλαιώσει ή καταστραφεί, δεν καταλήγει στα απορρίμματα, αλλά καίγεται.
Σύμφωνα με το άρθρο 181 του Ποινικού Κώδικα, όποιος αφαιρεί, καταστρέφει, παραμορφώνει ή ρυπαίνει την Εθνική Σημαία ή έμβλημα της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
Πιο αναλυτικά:
Δεν αποτελεί αντικείμενο προς εμπορική εκμετάλλευση, όπως συμβαίνει κατά κόρον στη διάρκεια αθλητικών αγώνων π.χ. ποδοσφαιρικοί αγώνες Εθνικών Ομάδων, όπου βλέπουμε το ιερότερο Σύμβολο του Ελληνικού Έθνους τυπωμένο στα πιο απίθανα σημεία ή προϊόντα π.χ. παπούτσια, μπλουζάκια κ.λπ.
Η Πολιτεία έχει θεσπίσει νόμους και διατάξεις που προβλέπουν την τιμωρία για τους παραβάτες. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Νόμου 851/1978, οι παραβάτες τιμωρούνται με κράτηση δύο (2) μηνών ή επιβολή προστίμου ή και τα δύο, εφόσον με άλλες διατάξεις δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή.
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 181 του Ποινικού Κώδικα, όποιος αφαιρεί, καταστρέφει, παραμορφώνει ή ρυπαίνει την Εθνική Σημαία ή έμβλημα της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο (2) ετών, και με το άρθρο 155 προβλέπεται φυλάκιση μέχρι έξι (6) μηνών ή χρηματικό πρόστιμο όσων προσβάλλουν, καταστρέφουν ή ρυπαίνουν Σημαίες και εμβλήματα ξένων κρατών που έχουν αναγνωριστεί επίσημα από την Ελλάδα και τελούν σε ειρήνη. Η δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από αίτηση της ξένης κυβέρνησης.
Η ελληνική Σημαία εορτάζει και τιμάται στις 27 Οκτωβρίου, παραμονή της Επετείου του ΟΧΙ.
Η ιστορία Σημαιών και εμβλημάτων
Στην Αρχαία Ελλάδα τα «επίσημα» ή «παράσημα» ήταν διακριτικά «σημεία», κυρίως σε ασπίδες, όπου απεικονίζονταν ζώα, μυθικά τέρατα και γράμματα, ενώ οι «φοινικίδες» ήταν υφασμάτινες σημαίες για τις πολεμικές μάχες και την Εκκλησία του Δήμου.
Στη ρωμαϊκή εποχή διαδόθηκαν τα «σίγνα» και το σύμβολο του αετού, ενώ σχηματίστηκαν τα «φλάμπουρα», σημαίες σε σχήμα φλόγας με δύο ή τρεις ερυθρές και κυανές «γλώσσες».
Η μεγάλη αλλαγή στη σημαία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συντελέστηκε το 312 μ.Χ., όταν παρουσιάστηκε από τους επιτήδειους της εποχής στον Μέγα Κωνσταντίνο ως θείο όραμα στον ουρανό ένας σταυρός με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ». Τότε καθιερώθηκε για πρώτη φορά ο ανισοσκελής ιουδαιικοχριστιανικός σταυρός στην αυτοκρατορική σημαία του Βυζαντίου, στη θέση του ειδωλολατρικού ρωμαϊκού αετού.
Τον 11ο αι. ο Ισαάκιος Κομνηνός εδραίωσε το θυρεό της οικογενείας του στη Σημαία του Βυζαντίου, τον δικέφαλο αετό, που υιοθετήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο προσθέτοντας στο δεξί πόδι αυτοκρατορικό σκήπτρο και στο αριστερό ποιμαντική ράβδο.
Μετά τη Δ’ Σταυροφορία, ο Ιωάννης Γ΄ Βατατζής, συνεχιστής του βυζαντινού θρόνου στο κράτος της Νίκαιας, επεμβαίνει στο σύμβολο, τοποθετώντας στο δεξί πόδι ρομφαία, στο αριστερό υδρόγειο με σταυρό στην κορυφή της και επίστεψη στις κεφαλές, Σημαία που διατηρείται χωρίς ιδιαίτερες τροποποιήσεις μέχρι το 1453.
Μετά την οθωμανική κατάκτηση, οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί δημιούργησαν αυτοσχέδιες Σημαίες στα κατά τόπους επαναστατικά κινήματα και ανάλογα την πίστη του οπλαρχηγού απεικονίζονταν Σύμβολα της αέναης ελληνοχριστιανικής παράδοσης, ο σταυρός, ο μονοκέφαλος ή δικέφαλος αετός, εικόνες αγίων, μυθολογικά σύμβολα και ζώα, θρησκευτικές και λαϊκές φράσεις. Ο σταυρός κυριαρχούσε στα εορταστικά φλάμπουρα των κλεφταρματολών και στα «μπαϊράκια» των επαναστατών.
Η σημαία της Φιλικής Εταιρείας αποτέλεσε το πρώτο ενωτικό σύμβολο των Ελλήνων και έφερε τον ιερό δεσμό με τις 16 στήλες, έναν ερυθρό σταυρό εντός κλάδων ελαιών και λογχοφόρων σημαιών με τα γράμματα Η ΕΑ Η ΘΣ (Ελευθερία ή Θάνατος).
Στην έναρξη της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδαβίας το 1821 ο Α. Υψηλάντης με τον Ιερό Λόχο υψώνουν την πρώτη Σημαία της Επανάστασης, τρίχρωμη με οριζόντιες στήλες, σε ερυθρό, λευκό και μαύρο. Από τη μια πλευρά εικονιζόταν ο αναγεννώμενος Φοίνικας και η φράση «ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ»!
Στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1822 επισημοποιήθηκε η σημαία του Αγώνα, κυανή με λευκό σταυρό στη μέση για τον Στρατό Ξηράς (άρθρο ρδ΄) και το Εκτελεστικό Σώμα στην Κόρινθο όρισε για τα εμπορικά πλοία σημαία κυανού χρώματος με έναν κυανό ισοσκελή σταυρό σε ένα λευκό τετραγωνικό πλαίσιο στην εσωτερική άνω γωνία και για τα πολεμικά εννέα εναλλασσόμενες οριζόντιες λωρίδες, πέντε κυανές και τέσσερις λευκές με έναν λευκό σταυρό σε ένα κυανό τετραγωνικό πλαίσιο στην ίδια γωνία (Διάταγμα 540).
Έχουν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες για τη Σημαία του Στρατού Ξηράς, την επίσημη εθνική χωρίς σημαντικές τροποποιήσεις από το 1822 έως το 1978, όπως και του Πολεμικού Ναυτικού που την αντικατέστησε μεταπολιτευτικά μέχρι σήμερα, αν και δεν καταγράφεται κάτι ρητά στις πρωτογενείς πηγές. Υποστηρίζεται ότι το κυανό συμβολίζει τον ουρανό, μ΄ια θεϊκή παρέμβαση στον Αγώνα και τη ναυτική βράκα, ενώ στο λευκό αποσυμβολίζονται αντίστοιχα ο αφρός των κυμάτων, η αγνότητα του σκοπού των Ελλήνων και το χρώμα της φουστανέλας.
Η πιο διαδεδομένη ίσως ερμηνεία αναφέρει ότι οι 9 λωρίδες αριθμούν τις συλλαβές της κυρίαρχης επαναστατικής φράσης: «Ελευθερία ή Θάνατος». Η γαλάζια σημαία με τον άσπρο σταυρό του Ι. Σταθά το 1807 και του Παπαφλέσσα το 1821 αποτέλεσαν προπομπούς της πρώτης επίσημης, ενώ του Πολεμικού Ναυτικού συναντάται πρωτίστως στον Νικηφόρο Φωκά. Το 1828 ο Ι. Καποδίστριας εξομοίωσε τη Σημαία των εμπορικών πλοίων με του Πολεμικού Ναυτικού και το 1833 προστέθηκε ο βαυαρικός θυρεός του Όθωνα στο κέντρο του σταυρού.
Το 1863 ο Γεώργιος Α΄ αντικατέστησε το βαυαρικό σύμβολο με το στέμμα. Το 1914 η Σημαία των Φρουρίων παραχωρήθηκε στα Υπουργεία, τις Πρεσβείες, τα Δημόσια και Δημοτικά καταστήματα, ενώ για ιδιωτική χρήση επιτρεπόταν μόνο του εμπορικού ναυτικού. Η έκπτωση της βασιλείας το 1924 αφαίρεσε τα σύμβολά της, αλλά το 1935 επανήλθαν με την κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Το 1967 η δικτατορία των συνταγματαρχών αφαίρεσε το στέμμα και το 1969 καθιέρωσε σημαία του κράτους εκείνη του Πολεμικού Ναυτικού. Το 1975 η κυανή Σημαία με τον λευκό σταυρό επισημοποιείται ξανά, όμως από το 1978 εδραιώνεται ως εθνική, η ναυτική Πολεμική Σημαία (Νόμος 851/1978). Συνοψίζοντας, η ιστορική εξέλιξη της ελληνικής Σημαίας διαμορφώνεται στην προσπάθεια των Ελλήνων να εκφράσουν την πολιτισμική αυτοσυνειδησία και το αυτεξούσιό τους.
Στα επαναστατικά σύμβολα και τις επίσημες Σημαίες του νεοελληνικού κράτους αποκρυσταλλώνεται η ζωντανή και δίχως όρια, αέναη ιστορία της «ελληνικής ψυχής», το γαλάζιο και λευκό του φυσικού και τεχνητού πλούτου, η αγωνιστικότητα και η φιλοπατρία που εμπερικλείεται στις ρήσεις «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» και «Η ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ», ενώνοντας συνειδησιακά το πεπρωμένο της αρχαιοελληνικής, βυζαντινής και νεοελληνικής ένδοξης ιστορίας.
