Δομικές μεταρρυθμίσεις που αλλάζουν άρδην το τοπίο στο κληρονομικό δίκαιο περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο που παρουσιάζεται εντός της εβδομάδας από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Στόχος των μεταρρυθμίσεων που ακουμπούν ολόκληρη την κοινωνία είναι ο εκσυγχρονισμός του κληρονομικού δικαίου μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες.
Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, ο διαθέτης-κληρονομούμενος μπορεί πλέον να διασφαλίσει εν ζωή την επιθυμία του η κληρονομιά του, που δεν είναι μόνο κινητά ή ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα δικαιώματα, όπως είναι πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας, να περιέλθει στα πρόσωπα που εκείνος επέλεξε να προστατεύσει και να εξασφαλίσει.
Δηλαδή, ενώ ακόμα βρίσκεται εν ζωή θα μπορεί να ρυθμίσει με νομικούς κανόνες τα περιουσιακά στοιχεία που θα αφήσει πίσω του. Παράλληλα, αλλάζει και το καθεστώς 80 ετών για τη νόμιμη μοίρα προς τη/τον σύζυγο και τα παιδιά. Οι νέες διατάξεις επιλύουν, ακόμα, το μείζον ζήτημα των χρεών του αποβιώσαντος διαθέτη περιουσίας.
Οι κληρονόμοι δεν θα καταφεύγουν σε αποποίηση της περιουσίας που τους αφήνει ο πατέρας ή η μητέρα τους προκειμένου να μην επωμιστούν τα χρέη που έχουν προς τράπεζες, ΔΟΥ κ.λπ., αλλά και να μην εγκαταλείπονται ακίνητα τα οποία στην πάροδο των ετών υφίστανται φθορές.
Αλλάζει επίσης το ισχύον καθεστώς για τις διαθήκες και μπαίνουν δικλίδες ασφαλείας για να σταματήσει το φαινόμενο των πλαστών διαθηκών, με τη χρήση των οποίων κυκλώματα εκμεταλλεύονται τις περιουσίες ανθρώπων της τρίτης ηλικίας – είτε αυτά φιλοξενούνται σε γηροκομεία και οίκους ευγηρίας είτε όχι.
Οι νέες διατάξεις του Κληρονομικού Δικαίου εναρμονίζονται προς τις κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές σε 4 άξονες, που είναι:
■ Η παροχή προστασίας προς ορισμένα πρόσωπα, που δεν συνδέονται με συγγενικό δεσμό με τον κληρονομούμενο με ανάλογη προσαρμογή των διατάξεων της κληρονομικής διαδοχής στις μεταβολές του θεσμού της οικογένειας.
■ Ο περιορισμός των νόμιμων μεριδιούχων που περιορίζει την ελευθερία διάθεσης.
■ Η άρση της απόλυτης απαγόρευσης των κληρονομικών συμβάσεων έτσι ώστε να υφίσταται δυνατότητα ευχερέστερης διαμόρφωσης των μετά θάνατον κληρονομικών σχέσεων των προσώπων και την αποφυγή μεταθανάτιων συγκρούσεων μεταξύ των κληρονόμων.
■ Οι τροποποιήσεις του δικαίου της διαθήκης με τη ρητή πρόβλεψη δυνατότητας κατάρτισης ψηφιακής διαθήκης.
Κληρονομικές συμβάσεις παραίτησης
Για πρώτη φορά καθιερώνεται ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων. Δηλαδή συμβάσεων με τις οποίες εκ των προτέρων, πριν επέλθει ο θάνατος, θα μπορεί να γίνεται παραίτηση ή συμψηφισμός στα κληρονομικά δικαιώματα.
Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, θεσμοθετούνται οι κληρονομικές συμβάσεις με τις οποίες ένα πρόσωπο (ενδεχομένως έναντι ανταλλάγματος) θα παραιτείται από τα μελλοντικά του δικαιώματα στην κληρονομιά του πατέρα, της μητέρας του ή άλλων συγγενικών προσώπων.
Ο διαθέτης (αυτός που έχει περιουσιακά στοιχεία τα οποία θα κληρονομήσουν συγγενικά του πρόσωπα) μπορεί όσο είναι ακόμη εν ζωή να συμφωνεί ελεύθερα με τους κληρονόμους του (σύζυγο, σύντροφο με σύμφωνο συμβίωσης, παιδιά, εγγόνια κ.λπ.) για τον τρόπο με τον οποίο θα μοιραστεί η ακίνητη και κινητή, αλλά και η άυλη περιουσία του, όπως είναι πνευματικά δικαιώματα από μουσικές συνθέσεις, τραγούδια, βιβλία, βιομηχανικές πατέντες, κ.λπ., εκτός των προβλεπόμενων κανόνων της νόμιμης μοίρας.
Αναλυτικότερα, ο διαθέτης μπορεί να αποκλείσει κάποιον ή κάποιους από τους κληρονόμους του από τα περιουσιακά στοιχεία που έχει, ενώ την ίδια στιγμή μπορεί να συμψηφίσει την παροχή της αξίας ακινήτου, χρημάτων κ.λπ., που έχει ήδη δώσει ή θα δώσει σε συγγενικά του πρόσωπα, όπως είναι γονική παροχή ακινήτου κ.λπ.
Ακόμη, ο διαθέτης μπορεί να επιλέξει να αφήσει σε κάποιο συγγενικό του πρόσωπο μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του υπό την προϋπόθεση ότι εκείνος στο μέλλον θα τον γηροκομήσει ή θα γηροκομήσει τη/τον σύζυγό του.
Παρέχεται επίσης η δυνατότητα να μπορεί η σύζυγος του διαθέτη να συμφωνήσει ότι το μερίδιο που της αναλογεί από την περιουσία του συζύγου της να μοιραστεί στα παιδιά τους, αλλά τα παιδιά να αναλάβουν την υποχρέωση, όταν αποβιώσει ο πατέρας τους, να της εξασφαλίσουν ισόβιο εισόδημα. Οι συμβάσεις παραίτησης από κληρονομικά μερίδια θα καταρτίζονται ενώπιον συμβολαιογράφου και μετά την υπογραφή της κληρονομικής σύμβασης, όταν αποβιώσει ο διαθέτης, αυτές θα ισχύουν υποχρεωτικά για όλους τους κληρονόμους και δεν θα μπορεί να τηρηθούν τα προβλεπόμενα για τη νόμιμη μοίρα.
Κληρονομούμενα χρέη
Αναθεωρείται όλο το σύστημα της ευθύνης του κληρονόμου για τις υποχρεώσεις χρεών του αποβιώσαντος διαθέτη περιουσίας και αναβαθμίζεται ο θεσμός της δικαστικής εκκαθάρισής τους. Οταν ο αποβιώσας αφήνει κληρονομιά ακίνητη περιουσία, αλλά παράλληλα αφήνει και χρέη σε τράπεζες, ΔΟΥ κ.λπ., τα χρέη του με το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο επωμίζονται οι κληρονόμοι του εφόσον κάνουν αποδοχή της κληρονομιάς.
Με τις νέες ρυθμίσεις οι κληρονόμοι μπορούν να αποδεχθούν την κληρονομιά, αλλά θα είναι υπόχρεοι για την εξόφληση των χρεών μέσω της κληρονομούμενης ακίνητης περιουσίας μέχρι του ποσού των οφειλών-χρεών. Οι κληρονομικές συμβάσεις θα συντάσσονται σε συμβολαιογράφο και θα δημοσιεύονται μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου στο Μητρώο Διαθηκών.
Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση, δεν θα περιέρχονται πλέον στην κατοχή του Δημοσίου ακίνητα που αφήνονται σε κληρονόμους οι οποίοι λόγω των χρεών από δάνεια κ.λπ. των αποβιωσάντων αναγκάζονται να κάνουν αποποίηση κληρονομιάς προκειμένου να μην επιφορτιστούν τα χρέη του αποβιώσαντος.
Στην πράξη, αφού γίνει η απογραφή της ακίνητης περιουσίας που αφήνει ο αποβιώσας και εκτιμηθεί αυτή σε χρήμα, το χρέος θα εξοφλείται με τον πλειστηριασμό ενός κληρονομούμενου ακίνητου και η υπόλοιπη περιουσία θα παραμένει στους κληρονόμους.
Για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των κληρονομιαίων (ακινήτων) καθιερώνεται δικαίωμα κάθε «συγκληρονόμου να ζητήσει από το δικαστήριο την εξαγορά αντικειμένων της κληρονομίας άλλου συγκληρονόμου με τίμημα, το οποίο -ελλείψει συμφωνίας- θα καθορίζεται από το δικαστήριο».
Newsroom, Μίνα Μουστάκα
Πηγή: Αθήνα 9,84
