Του Άλκη Ν. Δερβιτσιώτη*
Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ έθεσε πολλαπλά ερωτήματα τα οποία ζητούν απαντήσεις ουσιαστικές και ειλικρινείς. Για τη διερεύνηση της υπόθεσης προτάθηκε από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία η σύσταση εξεταστικής επιτροπής του άρθρου 68 Συντ. Αντιθέτως οι κοινοβουλευτικές ομάδες της αντιπολίτευσης προέκριναν τη διερεύνηση της υπόθεσης από επιτροπή που διενεργεί την προκαταρκτική εξέταση κατά το άρθρο 86 Συντ. περί ποινικής ευθύνης υπουργού.
Πρόκειται για δύο επιτροπές με διαφορετικό, αν και συγκλίνοντα σκοπό. Συγκεκριμένα οι εξεταστικές επιτροπές είναι βοηθητικά όργανα της Βουλής που προετοιμάζουν τις αποφάσεις της. Προβλέπονται στο άρθρο 68 παρ. 2 Συντ, συνιστώνται αποκλειστικά από τη Βουλή χωρίς τη σύμπραξη άλλου πολιτειακού οργάνου. Η κύρια αρμοδιότητα των εξεταστικών επιτροπών είναι η έρευνα και η εξέταση θεμάτων που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της Βουλής και που, συνήθως, απασχολούν την κοινή γνώμη.
Η ερευνητική θεματική των επιτροπών αυτών περιλαμβάνει τόσο τον κοινοβουλευτικό έλεγχο όσο και τη νομοθεσία, ιδίως όμως τις πράξεις ή τις παραλείψεις τόσο της υφιστάμενης όσο και προηγούμενων κυβερνήσεων. Η συγκρότηση και οι αρμοδιότητες των εξεταστικών επιτροπών ρυθμίζονται στα άρθρα 144-149 του Κανονισμού της Βουλής. Οι επιτροπές αυτές έχουν όλες τις αρμοδιότητες των ανακριτικών αρχών καθώς και του εισαγγελέα πλημμελειοδικών και ενεργούν κάθε αναγκαία, κατά την κρίση τους, έρευνα για την επίτευξη του σκοπού για τον οποίο συστάθηκαν. Ενδεικτικά να σημειωθεί ότι η εξεταστική επιτροπή μπορεί να κλητεύσει και εξετάσει μάρτυρες, ενεργεί αυτοψία, διατάσσει πραγματογνωμοσύνη. Οι εν λόγω επιτροπές μπορούν να ζητήσουν την παροχή πληροφοριών, εγγράφως ή προφορικά από πολίτες, δημόσιες αρχές, διοικήσεις νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου.
Αντίθετα η επιτροπή που διενεργεί κατά το άρθρο 86 Συντ. προκαταρκτική εξέταση ως πρώτο στάδιο της -ενδεχόμενης- άσκησης ποινικής δίωξης κατά διατελέσαντος ή εν ενεργεία υπουργού ή υφυπουργού λειτουργεί απολύτως εξειδικευμένα και χωρίς να έχει την ευρύτητα του ερευνητικού ενδιαφέροντος των εξεταστικών επιτροπών. Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να διευκρινιστούν ορισμένα σημεία. Διευκρίνηση πρώτη: Η αξιόποινη πράξη πρέπει να είναι πλημμεληματικού ή κακουργηματικού χαρακτήρα. Διευκρίνηση δεύτερη: Η αξιόποινη πράξη που φέρεται να έχει διενεργήσει ο υπουργός ή ο υφυπουργός πρέπει να έχει τελεσθεί κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Συνεπώς πράξεις που τελέσθηκαν εκτός της άσκησης των καθηκόντων εκδικάζονται από τα αρμόδια δικαστήρια κατά τις διατάξεις του ποινικού δικαίου και της ποινικής δικονομίας. Διευκρίνηση τρίτη: Για να διενεργηθεί προκαταρκτική εξέταση να ασκηθεί ποινική δίωξη και να διενεργηθεί προανάκριση ή ανάκριση κατά υπουργού ή υφυπουργού για πράξη που τελέσθηκε κατά την άσκηση των καθηκόντων του απαιτείται απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Διευκρίνηση τέταρτη: Εάν κατά τη διενέργεια διοικητικής εξέτασης, προκαταρκτικής εξέτασης, προανάκρισης ή ανάκρισης προκύψουν στοιχεία σχετικά με αξιόποινη πράξη που ενδεχομένως επιφέρει ποινική ευθύνη υπουργού διαβιβάζεται αμελλητί στη Βουλή από αυτόν που τη διενεργεί. Διευκρίνηση πέμπτη: Δεν επιτρέπεται σε αυτόν που διενεργεί την εξέταση ή την έρευνα να αξιολογήσει τα στοιχεία που έχουν σχέση με την ποινική ευθύνη υπουργού. Εξάλλου αυτή είναι η εκ του Συντάγματος αιτία που ο Κανονισμός της Βουλής δεν χρησιμοποιεί τον όρο «δικογραφία» αλλά τον όρο «στοιχεία». Δευτερογενής συνέπεια του ανωτέρω χαρακτηρισμού είναι ότι τα «στοιχεία» δεν αναπαράγονται προς διανομή στους βουλευτές. Εν προκειμένω δεν εφαρμόζεται η ρύθμιση του Κανονισμού της Βουλής (άρθρο 164) αλλά ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ώστε αντίγραφο μπορούν να λάβουν μονό ο ύποπτος, ο κατηγορούμενος και ο παριστάμενος για την υποστήριξη της κατηγορίας. Οι λοιποί δεν λαμβάνουν αντίγραφο του φακέλου, διατηρούν, όμως, δικαίωμα να λάβουν γνώση της υπόθεσης προσερχόμενοι στον ειδικό χώρο όπου φυλάσσονται τα «στοιχεία».
Ενόψει των ανωτέρω ελπίζω να κατέστη σαφής η διαφορά μεταξύ των δυνατοτήτων των δύο επιτροπών, καθώς και των αρμοδιοτήτων τους. Άλλωστε η εξέλιξη της διαδικασίας της εξεταστικής επιτροπής δεν αποκλείει την έναρξη ποινικής διαδικασίας.
*Ο κ. Άλκης Δερβιτσιώτης είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στην Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
