Παρά την άνοδο της απασχόλησης και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και την υποχώρηση της «υποτονικότητας» της αγοράς εργασίας -το δεύτερο τρίμηνο του 2023- οι κενές θέσεις εργασίας στην Ελλάδα συνεχίζουν να αυξάνονται με αρκετούς κλάδους να υποφέρουν εξαιτίας της έλλειψης εργαζομένων.
Τουρισμός, εστίαση, κατασκευές, βιομηχανία, ασφάλεια, πληροφορική και αγροτικός τομέας καταγράφουν σημαντικά κενά στις θέσεις εργασίας παρά το γεγονός πως υπήρξε εισροή ανθρώπινου δυναμικού από τρίτες χώρες λειτουργώντας ως «ένεση» απασχόλησης.
Αριθμοί που τρομάζουν
Τα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) για τις κενές θέσεις εργασίας είναι ενδεικτικά της κατάστασης που επικρατεί. Ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες όπως προκύπτει από στοιχεία που αφορούν το β’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι κενές θέσεις εργασίας αυξήθηκαν κατά 36,2% σε ετήσια και 13% σε τριμηνιαία βάση.
Χαρακτηριστικό είναι το ρεπορτάζ της ΕΡΤ και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει επιχειρηματίας ο οποίος αναζητά απεγνωσμένα να καλύψει κενά εξειδικευμένου προσωπικού στην επιχείρησή του που δραστηριοποιείται στον τομέα των ασφαλειών.
Μεγάλα κενά στον Τουρισμό και στον Κατασκευαστικό κλάδο
Μεγάλα κενά σε ανθρώπινο κεφάλαιο καταγράφονται και στον τομέα της πληροφορικής, ιδιαίτερα μετά την έλευση πολυεθνικών που έσπευσαν να αξιοποιήσουν τους εξειδικευμένο τοπικό δυναμικό.
Προγραμματιστές, αναλυτές δεδομένων, αλλά και ειδικότητες που έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη λογισμικού είναι δυσεύρετες.
Ακόμη πιο δύσκολα είναι τα πράγματα στον τομέα των κατασκευών όπου το ανεκτέλεστο των μεγάλων τεχνικών εταιρειών ήδη ξεπερνά τα 16 δισ. ευρώ κι ετοιμάζονται να προκηρυχθούν έργα άλλων 40 δισ. ευρώ. Οι ειδικότητες που λείπουν από τις κατασκευές, όπως αναφέρουν οι εκπρόσωποι του κλάδου αφορούν τόσο στελεχιακό δυναμικό όπως μηχανικούς, αλλά και χειριστές μηχανημάτων και εργοταξιάρχες.
Μεγάλα κενά στον τουρισμό
Τουρισμός, εστίαση, βιομηχανία και αγροτικός τομέας βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με χιλιάδες ελλείψεις.
Σύμφωνα με έρευνα του ΕΜΠ που ανέδειξε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ ως σημαντικότεροι παράγοντες που δημιουργούν το πρόβλημα στην εστίαση είναι η αλλαγή επαγγελματικής δραστηριότητας λόγω πανδημίας, η επιδοματική πολιτική της κυβέρνησης και η μετανάστευση εργαζομένων σε άλλες χώρες, λόγω Covid-19.
Πρωταθλήτρια η Αττική
Στην κορυφή με τις περισσότερες κενές θέσεις βρίσκεται η Αττική (3.072 άτομα), ακολουθεί η Κρήτη και η Θεσσαλία (980 άτομα).
Η εξήγηση για το φαινόμενο αυτό είναι πως πρόκειται για θέσεις υψηλών προσόντων σε προηγμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Υπάρχουν, όμως, ανάγκες και σε τεχνικά επαγγέλματα.
Ενδιαφέροντα στοιχεία
Αν ανατρέξουμε στην έκθεση για «το εργατικό δυναμικό και τις δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα», τον Σεπτέμβριο του 2009, το εργατικό δυναμικό ξεπερνούσε τα 5 εκατ. άτομα, εκ των οποίων οι απασχολούμενοι ήταν 4,5 εκατ. και οι άνεργοι 510.000.
Η αναφορά στο 2009 γίνεται καθώς η ανεργία τότε βρισκόταν στο 10% δηλαδή σε παρόμοια επίπεδα με σήμερα.
Συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού κατά 362.000 άτομα
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το εργατικό δυναμικό πλησίασε τα 4,7 εκατ. άτομα, με τους απασχολούμενους να ανέρχονται σε 4,2 εκατ. και τους ανέργους σε 468.000. Συνεπώς,καταγράφεται συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού κατά 362.000 άτομα σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του 2009.
Το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και το ισοζύγιο μεταναστευτικών ροών
Αναζητώντας εξηγήσεις για την συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού οι μελέτες εστιάζουν κατά βάση σε δύο δημογραφικά ισοζύγια: Το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και το ισοζύγιο μεταναστευτικών ροών.
- Η υπογεννητικότητα είναι εντονότερη στη χώρα μας και οδήγησε στη σταδιακή μείωση του πληθυσμού.
- Οι σημαντικές εκροές ανθρώπινου κεφαλαίου (brain drain) στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Δυσκολία ως προς την εύρεση ανθρωπίνου δυναμικού
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με έρευνα της Manpower (ManpowerGroup Talent shortage survey, Μάρτιος 2023), το 77% των συμμετεχόντων, Ελλήνων εργοδοτών, δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν, το 2023, δυσκολία ως προς την εύρεση ανθρωπίνου δυναμικού με τον κατάλληλο συνδυασμό ικανοτήτων και τεχνικών δεξιοτήτων, προκειμένου να καλύψουν τις ανοιχτές θέσεις εργασίας. Το αντίστοιχο ποσοστό στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας ανερχόταν σε περίπου 60%.
Χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας σε 5 κλάδους-κλειδιά
Τουρισμός, εστίαση, κατασκευές, βιομηχανία και αγροτικός τομέας είναι οι πέντε μεγάλοι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας όπου καταγράφονται σημαντικά κενά στις θέσεις εργασίας, πρόβλημα που δεν έχει διορθωθεί ούτε με τις μετακλήσεις εργαζομένων από τρίτες χώρες.
Παρά τα καταγεγραμμένα αιτήματα από όλες τις Περιφέρειες της χώρας, που έχουν ενταχθεί στην ΚΥΑ που εκδόθηκε στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού, το πρόβλημα παραμένει, δημιουργώντας εμπόδια στον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), οι κενές θέσεις εργασίας ανέρχονται σε 37.100, όπως προκύπτει από στοιχεία που αφορούν το β’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Είναι, όμως, αισθητά περισσότερες εάν ληφθεί υπόψη η επίσημη πρωτοβουλία που πήρε η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (ΟΚΕ) να εκδώσει γνώμη σχετικά με το πώς θα πρέπει να εισάγονται, να διαμένουν και να δουλεύουν στη χώρα μας εργαζόμενοι από τρίτες χώρες. Εκεί φαίνονται αναλυτικά τα κενά που υπάρχουν ανά κλάδο και η αδυναμία κάλυψής τους. Όλα αυτά τα κενά εντοπίζονται ενώ η ανεργία υποχωρεί στα επίπεδα του 10%. Την ίδια στιγμή, όμως, καταγράφονται 836.713 εγγεγραμμένοι άνεργοι στη ΔΥΠΑ (τ. ΟΑΕΔ).
Τι δείχνουν οι αριθμοί
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι κενές θέσεις εργασίας έχουν αυξηθεί κατά 4.200 μέσα σε ένα τρίμηνο, από τις 32.900 του α’ τριμήνου του 2023 στις 37.100 τρεις μήνες αργότερα.
Αύξηση που γίνεται ακόμα πιο αισθητή εάν η σύγκριση γίνει με τις 27.200 κενές θέσεις που είχαν εντοπιστεί το β’ τρίμηνο του 2022. Ουσιαστικά, η ΕΛΣΤΑΤ διαπιστώνει αύξηση κατά 36,2% σε ετήσια και 13% σε τριμηνιαία βάση.
Ενδεικτικό του μεγέθους του προβλήματος είναι ότι ήδη από τον περασμένο Απρίλιο, με ΚΥΑ που είχε εκδοθεί για τη διετία 2023-2024, ζητήθηκε να καλυφθούν μέσω μετακλήσεων από τρίτες χώρες 147.925 θέσεις εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα αιτήματα που είχαν υποβληθεί στο υπουργείο Εργασίας ανέρχονταν σε 379.165, δηλαδή πολλαπλάσια των τελικών αιτήσεων που αιτήθηκε η χώρα, αλλά ο αριθμός περιορίστηκε. Ανά Περιφέρεια, τα αιτήματα που υποβλήθηκαν δείχνουν το μέγεθος και το είδος του προβλήματος που βιώνει ο επιχειρηματικός κόσμος.
Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Κεντρική Μακεδονία με 44.265 θέσεις που ζητήθηκε να καλυφθούν και ακολουθούν από απόσταση η Πελοπόννησος (14.850 θέσεις), η Κρήτη (14.740 θέσεις) και η Θεσσαλία (14.817 θέσεις).
Η εικόνα ανά Περιφέρεια
Τα αιτήματα των Περιφερειών αναλυτικά είναι τα εξής:
- Ήπειρος: 7.920 θέσεις. Από αυτές οι 4.375 αφορούν την εποχική εργασία, εκ των οποίων οι 4.000 προορίζονται για ανειδίκευτους εργάτες σε γεωργία, κτηνοτροφία, δασοκομία και αλιεία.
- Βόρειο Αιγαίο: 830 θέσεις. Από αυτές οι 506 είναι για να καλύψουν κενά στην εποχική εργασία, από τις οποίες οι 500 χρειάζονται ανειδίκευτους εργάτες.
- Στερεά Ελλάδα: 5.844 θέσεις. Από αυτές, οι 4.050 θα αξιοποιηθούν για εποχική εργασία, με τις 4.000 να επικεντρώνονται σε ανειδίκευτους εργάτες.
- Πελοπόννησος: 14.850 θέσεις. Εποχική εργασία οι 10.650. Από αυτές οι 10.500 αφορούν ανειδίκευτους εργάτες.
- Νότιο Αιγαίο: 6.528 θέσεις. Εποχική εργασία οι 5.115 εξ αυτών, με τις 2.000 να αφορούν βοηθούς κουζίνας και λαντζέρηδες σε τουριστικές περιοχές και άλλες 2.000 να επικεντρώνονται σε καθαριστές ξενοδοχείων και τουριστικών καταλυμάτων.
- Αττική: 10.236 θέσεις. Από αυτές οι 4.746 αφορούν εξαρτημένη εργασία και ειδικότερα οι 3.140 επικεντρώνονται σε εργάτες κατασκευών οικοδομών.
- Κεντρική Μακεδονία: 44.265 θέσεις. Από αυτές οι 35.350 εστιάζουν σε εποχική απασχόληση, με τις 34.000 να θέλουν να καλύψουν κενά σε ανειδίκευτους εργάτες.
- Κρήτη: 14.740 θέσεις. Από αυτές, σχεδόν οι μισές (7.040) αφορούν εποχική εργασία, με τις 6.500 να εστιάζουν στην ανειδίκευτη εργασία.
- Δυτική Ελλάδα: 11.720 θέσεις. Οι 10.000 αφορούν εποχική εργασία, όλες για ανειδίκευτους εργάτες.
- Ανατολική Μακεδονία και Θράκη: 4.764 θέσεις. Οι 2.444 αφορούν εξαρτημένη εργασία και ειδικότερα ανειδίκευτους εργάτες (1.100), αλλά και εργάτες συσκευασίας και τυποποίησης προϊόντων (600).
- Θεσσαλία: 14.817 θέσεις. Οι 9.335 αφορούν εποχική απασχόληση και από αυτές οι 9.000 επικεντρώνονται στην ανειδίκευτη εργασία.
- Ιόνια νησιά: 3.836 θέσεις. Οι 2.950 αφορούν εποχική απασχόληση. Από αυτές οι 1.700 θέσεις προσφέρονται για ανειδίκευτη εργασία και οι 800 για καθαριστές ξενοδοχείων και τουριστικών καταλυμάτων.
- Δυτική Μακεδονία: 7.575 θέσεις. Οι 6.200 αφορούν εποχική απασχόληση, όλες για ανειδίκευτη εργασία.
Τα στοιχεία της ΟΚΕ ανά κλάδο
Τα στοιχεία που καταγράφει η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (ΟΚΕ) είναι εξίσου χαρακτηριστικά των κλάδων που βιώνουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τις κενές θέσεις εργασίας.
Σε τουρισμό και επισιτισμό, σύμφωνα με έρευνα του ΕΜΠ που ανέδειξε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, διαπιστώνονται περίπου 80.000 ελλείψεις προσωπικού. Ως σημαντικότεροι παράγοντες που δημιουργούν το πρόβλημα στην εστίαση είναι η αλλαγή επαγγελματικής δραστηριότητας λόγω πανδημίας, η επιδοματική πολιτική της κυβέρνησης και η μετανάστευση εργαζομένων σε άλλες χώρες, λόγω Covid-19.
Στις κατασκευές η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι, με βάση στοιχεία από τις Περιφέρειες και τους θεσμούς της οργανωμένης επιχειρηματικότητας, υπάρχουν ελλείψεις τουλάχιστον 10.000 εργαζομένων. H ΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να προστεθούν άλλες 5.000 κενές θέσεις που αφορούν ανειδίκευτο προσωπικό, το οποίο απασχολείται και σε ιδιωτικά οικοδομικά έργα.
Σε επίπεδο Περιφέρειας, οι μεγαλύτερες ελλείψεις καταγράφονται στην Αττική (3.072 άτομα), με την Κρήτη να ακολουθεί σε μικρή απόσταση (2.980 άτομα), ενώ πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Θεσσαλία (980 άτομα).
Στον πρωτογενή – αγροτικό τομέα, το υπουργείο Εργασίας κατέγραψε 113.467 αιτήματα από όλη τη χώρα για μετακλήσεις εργαζομένων. Στον τομέα της βιομηχανίας, ο ΣΕΒ κατέγραψε τουλάχιστον 6.000 θέσεις που είναι κενές και μεσομακροπρόθεσμα μπορεί να φτάσουν έως και τις 10.000 και δεν μπορούν να καλυφθούν από πολίτες τρίτων χωρών.
Αιτία είναι πως πρόκειται για θέσεις υψηλών προσόντων σε τεχνολογικά προηγμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Υπάρχουν, όμως, ανάγκες και σε τεχνικά επαγγέλματα, όπως: ηλεκτρολόγοι παραγωγής, τεχνικοί συντήρησης βιομηχανικών εγκαταστάσεων, τεχνικοί αυτοματισμού, εργάτες αποθήκης, βιομηχανικοί εργάτες, χειριστές μηχανημάτων έργου και τεχνίτες μετάλλου.
Τα επόμενα χρόνια
Τα επόμενα χρόνια το φαινόμενο θα πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις. Αν αναλογιστεί κανείς την υπογεννητικότητα που μαστίζει τη χώρα θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως οι επιχειρήσεις θα καταφύγουν στην αναζήτηση ξένων εργαζομένων με τον τουρισμό να είναι σε ρόλο οδηγού και να ακολουθεί ο κατασκευαστικός κλάδος.
