Του Λευτέρη Θ. Χαραλαμπόπουλου
Το 1984 του Τζορτζ Όργουελ θεωρείται βιβλίο αναφοράς όσων δηλώνουν «φιλελεύθεροι». Και όντως είναι μια αριστουργηματική αποτύπωση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος που δεν θέλει απλώς να καταστείλει αλλά να κυριαρχήσει πλήρως στη σκέψη των υπηκόων, μέσα από έναν εκτεταμένο μηχανισμό επιτήρησης, παρακολούθησης και καταστολής, αλλά και συστηματική προσπάθεια να αλλάξει πλήρως ο τρόπος που μιλούν και σκέφτονται οι υπήκοοι, μέσα από τον τρόπο που διώκονται ακόμη και τα «εγκλήματα σκέψης». Έτσι που στο τέλος οι άνθρωποι να ταυτίζονται πλήρως με αυτούς που έχουν την εξουσία και να μην μπορούν να σκεφτούν πέρα από όσα υποδεικνύει ο «Μεγάλος Αδελφός».
Παρότι σε μεγάλο βαθμό το 1984 θεωρήθηκε ένα κλασικό «αντικομμουνιστικό» κείμενο, δεδομένης της επικριτικής στάσης του Όργουελ απέναντι στην ΕΣΣΔ και τον Στάλιν ήδη από τη δεκαετία του 1930, ο Όργουελ δεν έγραψε ένα βιβλίο απλώς και μόνο για να δείξει πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα εάν κυριαρχούσε κάτι ανάλογο με τον «υπαρκτό σοσιαλισμό». Κυρίως τον απασχολούσε πώς θα μπορούσαν στις σύγχρονες κοινωνίες ούτως ή άλλως να αναδειχθούν μορφές ολοκληρωτικής κυριαρχίας, ακόμη και με αφετηρία τη «μεσαία τάξη».
Και ο τρόμος του ήταν ότι θα πηγαίναμε σε μορφές ολοκληρωτισμού που θα αρνούνταν κάθε επίκληση ουτοπίας ή δικαιοσύνης αλλά αντιθέτως θα στηρίζονταν αποκλειστικά στην εξουσία ως αυτοσκοπό, στη «μπότα που πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου» κατά τη χαρακτηριστική εικόνα που αναφέρει ένας από τους ήρωες.
Και είναι κάπου προς το τέλος του βιβλίου όταν ο Ο’ Μπράιεν, που πια έχει αποκαλυφθεί ότι είναι άνθρωπος του καθεστώτος και εξηγεί στον Γουίνστον, τον κεντρικό ήρωα του βιβλίου, τον πυρήνα της κυνικής ιδεολογίας του, λέει τη χαρακτηριστική φράση «πάντα θα υπάρχει η μέθη της εξουσίας».
Πιστεύω ότι αυτή η «μέθη της εξουσίας» είναι η καλύτερη περιγραφή αυτών που βλέπουμε τριγύρω μας.
Αρκεί να αναλογιστούμε αυτά που έχουμε ζήσει το τελευταίο διάστημα.
Είχαμε το σκάνδαλο των υποκλοπών, που αποκαλύφθηκε ότι μέσα από το Μέγαρο Μαξίμου είχε στηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης και μέσω ΕΥΠ και παράνομου κατασκοπευτικού λογισμικού υπέκλεπτε συνομιλίες υπουργών, της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων, ανώτατων δικαστικών, πολιτικών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων.
Και όλα αυτά με τη δικαιοσύνη να λέει ότι δεν υπήρξε εμπλοκή πολιτικών προσώπων και απλώς κάποιοι «ιδιώτες» είχαν το χούι, σε βαθμό πλημμελήματος και μόνο, να παρακολουθούν σημαίνουσες προσωπικότητες.
Είχαμε την τραγωδία στα Τέμπη όπου ζήσαμε την επίμονη άρνηση ανάληψης της αδιαμφισβήτητης πολιτικής ευθύνης της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη για το πώς βρέθηκαν δύο τρένα να κινούνται στην ίδια γραμμή και να μην υπάρχει καμία υποδομή ασφάλειας για να αποτρέψει τη σύγκρουση, όπου είχαμε την παρωδία εξεταστικής, τη «μονταζιέρα» της επόμενης μέρας, το «μπάζωμα» των στοιχείων.
Έχουμε τώρα τις μεγάλες αποκαλύψεις για το πώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε στήσει έναν παρακρατικό μηχανισμό χειραγώγησης της κοινής γνώμης, παραπληροφόρησης και «δολοφονίας χαρακτήρων», έναν μηχανισμό για να πληρώνονται bots και να ενεργοποιείται πλήθος ψεύτικων λογαριασμών, ώστε να διαχέεται η κυβερνητική προπαγάνδα, να σπιλώνονται άνθρωποι, να αναπαράγονται πλήθος ψευδείς πληροφορίες και υπαγορευμένες «γνώμες».
Δείτε, για παράδειγμα, πώς την ημέρα που δόθηκε η συνέντευξη Τύπου των συγγενών των θυμάτων, αμέσως ενεργοποιήθηκαν δεκάδες bots που δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να χυδαιολογούν σε βάρος της Μαρίας Καρυστιανού με τρόπο συντονισμένο και επίμονο, με αποτέλεσμα όποιος έμπαινε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μην μπορεί παρά να πέσει και πάνω σε μια από αυτές τις χυδαιότητες.
Γιατί αυτόν τον μηχανισμό χρηματοδοτούσαν ουσιαστικά οι Βαρβιτσιώτης και Ολύμπιος όταν πήραν στη δούλεψή τους τα στελέχη της διαβόητης «Ομάδας Αλήθειας».
Δεν ήταν απλώς ότι έπρεπε κάπου να «παρκαριστούν» κάποια στελέχη με ειδικές κομματικές αποστολές, πρακτική διαδεδομένη από χρόνια. Ήταν ότι έπρεπε, ακόμη και με όρους… ΣΔΙΤ, να χρηματοδοτηθεί ο μηχανισμός των bots, ο μηχανισμός της σπίλωσης και της συκοφαντίας που έχει στηθεί με κυβερνητική καθοδήγηση.
Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός που βγαίνουν σήμερα, το ένα μετά το άλλο τα στελέχη της ΝΔ και τον χαιρετίζουν στους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Και γιατί χρειάζεται αυτή η στρατιά από bots και η προσπάθεια για τόσο επιθετική κυριαρχία σε επίπεδο ενημέρωσης και δημόσιας σφαίρας;
Εδώ είναι που ο Όργουελ αποδεικνύεται και πάλι χρήσιμος.
Γιατί δείχνει πώς σε ένα σύστημα ολοκληρωτικής κυριαρχίας το βασικό δεν είναι απλώς ο έλεγχος της σκέψης, είναι η ικανότητα να περνάει ως αυτονόητη η οποιαδήποτε συγκυριακή τοποθέτηση και η οποιαδήποτε αλλαγή γραμμής. Ακόμη και εάν αυτό σημαίνει διαρκές ξαναγράψιμο της ιστορίας και «αλλαγή του παρελθόντος» ακριβώς ώστε να μπορεί να «προστατευτεί το αλάθητο του Κόμματος».
Αυτή είναι στο «1984» η δουλειά του «Υπουργείου Αλήθειας» που στην πραγματικότητα απλώς παράγει το ένα ψέμα μετά το άλλο, όπως ακριβώς το «Υπουργείο Αγάπης» έχει ως ευθύνη την καταστολή και την κατασκοπία. Και κεντρικό τμήμα αυτής της προσπάθειας η τέχνη της «διπλής σκέψης»: «Να λες ηθελημένα ψέματα ενώ πιστεύεις ειλικρινά ότι είναι αλήθεια, να ξεχνάς όλα τα γεγονότα που έχουν γίνει ενοχλητικά και, όταν χρειάζεται να τ’ ανασύρεις από τη λήθη, μόνο για το χρονικό διάστημα που πρέπει, ν’ αρνιέσαι την ύπαρξη μιας αντικειμενικής πραγματικότητας, ενώ την ίδια στιγμή ξέρεις πως η πραγματικότητα αυτή υπάρχει».
Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά;
Αυτό που ζούμε στην Ελλάδα είναι ακριβώς η «μέθη της εξουσίας» που περιέγραψε ο Όργουελ.
Η μέθη της εξουσίας μιας κυβέρνησης που κάνει πράξη αυτό που κάποτε κατηγόρησε τους αντιπάλους της ότι δοκίμασαν να κάνουν, δηλαδή να ελέγξουν όλους τους «αρμούς της εξουσίας», καθώς είναι σαφές πως είναι μια κυβέρνηση που: Ασκεί μια εντυπωσιακή χειραγώγηση στο σύνολο του κρατικού μηχανισμού, την ώρα που επιδίδεται σε ένα ξαναγράψιμο θεμελιωδών πλευρών του θεσμικού πλαισίου. Επιδιώκει πρωτοφανή επιρροή σε μια δικαιοσύνη που φαίνεται αποφασισμένη – ή είναι καταδικασμένη;- να μην ανακαλύψει ποτέ και πουθενά ποινική ευθύνη κυβερνητικών παραγόντων. Προσπαθεί με πλήθος μηχανισμούς, από τη «Λίστα Πέτσα» έως την «Ομάδα αλήθειας», μια χωρίς προηγούμενο χειραγώγηση όχι απλώς της ενημέρωσης αλλά ελέγχου της δημόσιας σφαίρας συνολικά, δοκιμάζοντας να φτιάξει μια «Νέα Ομιλία» όπου λέξεις όπως πολιτική ευθύνη, δημόσιο συμφέρον, κοινωνική ανάγκη, ευημερία, δικαιοσύνη, θα χάνουν ουσιαστικά το νόημά τους.
Το «1984» τελειώνει δυστοπικά, αποτυπώνοντας την βαθύτερη απογοήτευση του Όργουελ, ή την προειδοποίησή του. Ο Γουίνστον υποτάσσεται και «είχε κερδίσει τη μάχη ενάντια στον εαυτό του. Αγαπούσε τον Μεγάλο Αδελφό».
Όμως, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν έτσι και εδώ. Σε τελική ανάλυση, όλος αυτός ο κόσμος που βγήκε στο δρόμο, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που επιμένουν να ζητούν δικαιοσύνη και οξυγόνο, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που δεν «αγοράζουν» το κυβερνητικό αφήγημα, «δεν αγαπούν τον Μεγάλο Αδελφό», ούτε πρόκειται να τον αγαπήσουν. Όσα πληρωμένα bots και εάν ενεργοποιηθούν, όση λάσπη και εάν παράγουν, όσο ψέμα και εάν διακινήσουν.
