Το ερώτημα που σοφά έθεσε ο Κύκλος Ιδεών για το αν είναι αναγκαία μια συνταγματική αναθεώρηση σήμερα, λίγο πριν την πανηγυρική τελετή λήξης του συνεδρίου για τα 50 χρόνια από το Σύνταγμα του 1975, περιφερόταν μεταξύ των συνέδρων στο Ζάππειο Μέγαρο καθ’ όλη τη διάρκεια του διήμερου επετειακού συνεδρίου.
Αφού προηγήθηκε πλήθος συζητήσεων, με αφετηρία τις συνταγματικές μεταβάσεις στη Νότια Ευρώπη και καταλήγοντας στις μεγάλες διεθνείς και εγχώριες προκλήσεις του εθνικού Συντάγματος, το ερώτημα για την αναγκαιότητα της αναθεώρησης διεκδικούσε την απάντησή του. Το ερώτημα αυτό επιχείρησαν να αποκωδικοποιήσουν οι Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Πρόεδρος του ΣτΕ ε.τ., Ευάγγελος Βενιζέλος, Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ και πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΕΚΠΑ και Υπουργός Εξωτερικών, και Γιώργος Κατρούγκαλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΔΠΘ, Αν. Εμπειρογνώμονας Η.Ε. και πρώην Υπουργός Εξωτερικών.
Την προεδρία ανέλαβαν οι Σπύρος Φλογαΐτης, Ομότιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής, ΕΚΠΑ και Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO), καθώς και Δρ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών του διαΝΕΟσις.
Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια ερευνών διαΝΕΟσις
“Όσον αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας, παρατηρούμε μια τριχοτόμηση των απόψεων: το 27% των Ελλήνων πιστεύει ότι έχουμε μια ισχυρή δημοκρατία, το 37,2% θεωρεί ότι έχουμε κάτι ενδιάμεσο, ενώ το 35% θεωρεί ότι έχουμε μια ασθενική δημοκρατία, άποψη που κυρίως συμμερίζονται οι ηλικίες μεταξύ 25 και 39”
Το Σύνταγμα του 1975, όπως τόνισε η διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις Φαίη Μακαντάση, αποτελεί το πολιτικό και αξιακό σύμφωνο της χώρας, αποτυπώνοντας την ταυτότητά μας με όρους δικαιοκρατικής εγγύησης. Μετά την πτώση της δικτατορίας, το Σύνταγμα σηματοδότησε την είσοδο στη μεταπολιτευτική δημοκρατία και την έξοδο από το σκοτάδι της δικτατορίας. Στο ερώτημα αν υπάρχει σήμερα ανάγκη αναθεώρησης, η κα. Μακαντάση απάντησε ότι η συνταγματική αναθεώρηση, όταν δεν εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες, αποτελεί ένδειξη πολιτικής υγείας, όμως προειδοποίησε ότι χωρίς συνταγματικό ήθος μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις. Επιπλέον, επισήμανε ότι η «κόπωση των θεσμών» δεν θεραπεύεται με αναθεωρήσεις, αλλά απαιτεί βαθύτερες αλλαγές και προσεκτική σκέψη.
Σπύρος Φλογαΐτης, Ομότιμος Καθηγητή της Νομικής Σχολής, ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) και Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια ερευνών διαΝΕΟσις / Christos Simatos
Αναφερόμενη στη μακροχρόνια έρευνα της διαΝΕΟσις «Τι πιστεύουν οι Έλληνες», η κα. Μακαντάση παρουσίασε τα ανησυχητικά αποτελέσματα της έρευνας για την εμπιστοσύνη στους πολιτειακούς θεσμούς. Στην τελευταία έρευνα, η εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη (2,6/5), το Κοινοβούλιο (2,4/5) και τα πολιτικά κόμματα είναι εξαιρετικά χαμηλή, ενώ αντίθετα οι θεσμοί όπως η οικογένεια, η εκκλησία και ο στρατός καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης.
Το κοινωνικό έλλειμμα εμπιστοσύνης είναι εξίσου έντονο. Οι Έλληνες εμφανίζονται κοινωνικά καχύποπτοι, όπως δείχνουν τα ευρήματα της έρευνας της διαΝΕΟσις, και η ποιότητα της δημοκρατίας φαίνεται να διασπάται σε τρεις απόψεις: το 27% θεωρεί τη δημοκρατία ισχυρή, το 37,2% την κρίνει ως ενδιάμεση, ενώ το 35% την χαρακτηρίζει ασθενή, με τις απόψεις αυτές να είναι πιο έντονες στους πολίτες ηλικίας 25-39 ετών.
Σπύρος Φλογαΐτης, Ομότιμος Καθηγητή της Νομικής Σχολής, ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO)
“Είμαστε η μόνη χώρα που δεν διαθέτει μηχανισμούς checks and balances – Φτιάξαμε έναν πρωθυπουργό που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο”
Στην ομιλία του, ο Ομότιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO), Σπύρος Φλογαΐτης, αναφέρθηκε με έντονη κριτική στους θεσμικούς μηχανισμούς του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Όπως ανέφερε, «Φτιάξαμε έναν πρωθυπουργό που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο», εννοώντας την υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας στον θεσμό του πρωθυπουργού και την απουσία ισχυρών μηχανισμών ελέγχου.
Ο κ. Φλογαΐτης υποστήριξε ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν διαθέτει επαρκείς μηχανισμούς «checks and balances», δηλαδή μηχανισμούς ελέγχου και ισορροπίας, κάτι που είναι θεμελιώδες για τη λειτουργία ενός δημοκρατικού πολιτικού συστήματος. Παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα του 1975 περιλάμβανε τέτοιους μηχανισμούς, η Ελλάδα, σύμφωνα με τον ίδιο, φρόντισε να τους απορρίψει με την πάροδο του χρόνου.
Στην κριτική του για το πολιτικό σύστημα, ο καθηγητής επισήμανε ότι όταν το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν επιθυμεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, συχνά καταφεύγει σε συνθήματα περί συνταγματικής αναθεώρησης. «Το Σύνταγμα είναι ένα ζωντανό κείμενο», υποστήριξε, και πρέπει να ερμηνεύεται με βάση τις ανάγκες και τις συνθήκες των εκάστοτε εποχών.
Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρόεδρος του ΣτΕ ε.τ.
“Το πρόβλημα αυτής της χώρας δεν είναι το Σύνταγμα. Η αδράνεια, ο δισταγμός του νομοθέτη και η αποσπασματική νομοθέτηση, η διοίκηση με δομικές ελλείψεις που δεν δέχεται εύκολα τη λογοδοσία και την αξιολόγηση, καθώς και το πελατειακό κράτος είναι τα πραγματικά προβλήματα”
Σύμφωνα με την τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας και Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ., Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τα Συντάγματα παραδοσιακά ρυθμίζουν τρεις βασικούς τομείς: το πολίτευμα, τη σχέση μεταξύ των εξουσιών και τα ατομικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα του 1975, που θεσπίστηκε αμέσως μετά τη χούντα, δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα. Ήταν φιλελεύθερο δημοκρατικό και, παρά τις πολλές κρίσεις που αντιμετώπισε η χώρα, απέδειξε την ανθεκτικότητά του.
Το Σύνταγμα αυτό θεωρείται ένα από τα πιο προοδευτικά της εποχής του, με σημαντικές καινοτομίες, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, που ήταν ρηξικέλευθη για την περίοδο εκείνη. Επιπλέον, υποστήριξε την ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας.
Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρόεδρος του ΣτΕ ε.τ. / Christos Simatos
Η κα. Σακελλαροπούλου επεσήμανε ότι, μέσω της ερμηνείας του, το Σύνταγμα πέρασε στα χέρια των δικαστών, που έχουν τη μεγάλη ευθύνη να το ερμηνεύουν και να το εφαρμόζουν. Όμως, το Σύνταγμα έχει χαρακτηριστεί και φλύαρο, με ορισμένες ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να ανατεθούν στον κοινό νομοθέτη. Η ίδια πρότεινε μια αναθεώρηση που θα «ελαφρύνει» το Σύνταγμα, καθώς η δημοκρατία στην Ελλάδα είναι πια εδραιωμένη και η δυσπιστία στον κοινό νομοθέτη δεν δικαιολογείται πια. Μια τέτοια αναθεώρηση θα μπορούσε να περιορίσει τα 120 άρθρα του Συντάγματος, κάνοντάς το πιο λιτό και λειτουργικό.
Η κα. Σακελλαροπούλου έκανε επίσης λόγο για την ανάγκη σωστής ανάγνωσης του Συντάγματος, όπως είπε και ο Τσακυράκης. Τόνισε ότι πρέπει να αναρωτηθούμε σε ποιες περιπτώσεις το ισχύον Σύνταγμα εμποδίζει τη λήψη αποφάσεων, όπως για παράδειγμα στην κοινωνική ασφάλιση ή στις οικονομικές παροχές, όπου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι διαθέσιμοι πόροι του κράτους.
Ανέφερε μάλιστα ότι το πραγματικό πρόβλημα της χώρας δεν είναι το Σύνταγμα, αλλά η αδράνεια και ο δισταγμός του νομοθέτη, η αποσπασματική νομοθέτηση και οι δομικές ελλείψεις στη διοίκηση, η οποία δεν δέχεται εύκολα τη λογοδοσία και την αξιολόγηση. Το πελατειακό κράτος παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα.
Τέλος, η κα. Σακελλαροπούλου έθιξε την ανάγκη σεβασμού στις δικαστικές αποφάσεις, σημειώνοντας ότι στη χώρα μας δεν βλέπουμε συχνά αυτόν τον σεβασμό. Όπως τόνισε, η δικαιοσύνη δεν μπορεί να είναι αρεστή ή μη αρεστή ανάλογα με τις πολιτικές συγκυρίες. Ο σεβασμός στη δικαιοσύνη είναι θεμελιώδης για την πρόοδο της χώρας.
Γιώργος Γεραπετρίτης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΕΚΠΑ, Υπουργός Εξωτερικών
“Υπάρχουν πολιτικές προϋποθέσεις για συνταγματική αναθεώρηση, παρά την αντίθετη άποψη του Ευάγγελου Βενιζέλου”
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ και Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, αναφέρθηκε στη σημασία της συζήτησης γύρω από τη συνταγματική αναθεώρηση, τονίζοντας την ανάγκη αυτή να διεξάγεται σε ουδέτερο χρόνο και με νηφαλιότητα, μακριά από τις σκοπιμότητες της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας. Στην Ελλάδα, όπως ανέφερε, η πολιτική συγκυρία συχνά λειτουργεί με διχαστικό τρόπο, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τη διαδικασία του δημόσιου διαλόγου.
Ο κ. Γεραπετρίτης υπογράμμισε ότι η Δημοκρατία κινδυνεύει κυρίως από την πολιτική αντιπαλότητα, όπου οι άνθρωποι που κατέχουν αξιώματα βλέπουν τον «διπλανό» τους ως εχθρό. Αν δεν υπάρξει αλλαγή στη νοοτροπία των πολιτικών, με αποδοχή της πολιτικής συνεννόησης και της συνεργασίας, το Σύνταγμα από μόνο του δεν μπορεί να είναι η λύση για όλα τα προβλήματα.
Γιώργος Γεραπετρίτης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΕΚΠΑ, Υπουργός Εξωτερικών / Christos Simatos
Ο ίδιος αναφέρθηκε, επίσης, στην υπερδραματοποίηση του Συντάγματος, τονίζοντας ότι συχνά επικρατεί η αντίληψη πως τα βαθιά δομικά προβλήματα της χώρας μπορούν να επιλυθούν μόνο μέσω του Συντάγματος. «Το Σύνταγμα φέρει στην Ελλάδα ένα βαρύ σημασιολογικό φορτίο», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι αυτή η υπερβολική έμφαση στο Σύνταγμα μπορεί να παραβλέπει τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων.
Παρά την υπερδραματοποίηση του Συντάγματος, ο καθηγητής εξέφρασε την άποψη ότι η συνταγματική αναθεώρηση δεν αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της πολιτικής εχθρότητας. Αναφερόμενος στην αναθεώρηση του 2019, δήλωσε ότι ιδιαίτερη σημασία έχει η δυνατότητα της αντιπολίτευσης να προτείνει και να συγκροτεί εξεταστικές επιτροπές, κάτι που ενισχύει την δημοκρατική ωριμότητα της χώρας.
Στη συνέχεια, ο κ. Γεραπετρίτης ανέφερε ότι υπάρχουν πολιτικές προϋποθέσεις για μια νέα συνταγματική αναθεώρηση, παρά τις αντιρρήσεις του Ευάγγελου Βενιζέλου. Ορισμένα άρθρα, όπως το άρθρο 16 για την παιδεία, το άρθρο 24 για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και το ζήτημα της ποινικής ευθύνης των υπουργών και της επιλογής της ηγεσίας της δικαιοσύνης, είναι ήδη θέματα που βρίσκονται στον δημόσιο διάλογο και θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας.
Τέλος, ο Υπουργός Εξωτερικών ανέφερε ότι είναι καιρός να εξεταστεί εκ νέου το ζήτημα του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων, ενώ τόνισε ότι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δεν εξαρτάται από την αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά από την παιδεία και τη δημοκρατική κουλτούρα της κοινωνίας.
Γιώργος Κατρούγκαλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΔΠΘ, Αν. Εμπειρογνώμονας Η.Ε., πρώην Υπουργός Εξωτερικών
“Οι σημαντικότερες παραβιάσεις του Συντάγματος είναι εκείνες που πλήττουν τον θεσμό των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Όταν το Σύνταγμα λέει ότι η παιδεία παρέχεται δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δεν είναι συνταγματικά ανεκτή η ερμηνεία ότι στα μεταπτυχιακά μπορούν να επιβάλλονται δίδακτρα. Όταν το Σύνταγμα λέει ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, δεν είναι συνταγματικά ανεκτή η παραβίαση αυτής της αποκλειστικότητας”
«Πρέπει να δούμε ποια είναι τα θεσμικά προβλήματα στη χώρα», δήλωσε ο Γιώργος Κατρούγκαλος, υπογραμμίζοντας ότι στην Ελλάδα οι συντηρητικοί θεσμοί εξακολουθούν να διατηρούν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Ωστόσο, επεσήμανε ότι αυτό δεν αποτελεί μοναδική ελληνική ιδιαιτερότητα, καθώς παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στη Δύση, όπου οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις καταγγέλλουν το κοινωνικό μεταπολεμικό συμβόλαιο και το κράτος πρόνοιας, θεσμούς πάνω στους οποίους στηρίχθηκε το κοινωνικό σύμφωνο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο κ. Κατρούγκαλος αναφέρθηκε στα τελευταία 15 χρόνια, κατά τα οποία παρατηρείται «βαθύτατη έκπτωση του κανονιστικού στοιχείου του Συντάγματος». Σύμφωνα με τον ίδιο, το Σύνταγμα παραβιάζεται συστηματικά σε πολλές πλευρές του χωρίς να υπάρχουν συνέπειες. «Η αρχή έγινε με τα μνημόνια», τόνισε, επισημαίνοντας ότι το 1/3 του Συντάγματος, όσον αφορά το κοινοβουλευτικό δίκαιο, παραβιάζεται χωρίς δυνατότητα ελέγχου ή κύρωσης.
Γιώργος Κατρούγκαλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΔΠΘ, Αν. Εμπειρογνώμονας Η.Ε., πρώην Υπουργός Εξωτερικών / Christos Simatos
Ο καθηγητής κατέδειξε και άλλες ακραίες περιπτώσεις παραβίασης του Συντάγματος, όπως η σκόπιμη άρνηση της κυβερνητικής πλειοψηφίας να εφαρμοστεί η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, καθώς και η εκκρεμούσα εξομοίωση των στρατιωτικών δικαστών με τους πολιτικούς.
Αναφερόμενος στις σημαντικότερες παραβιάσεις του Συντάγματος, ο Γιώργος Κατρούγκαλος τόνισε ότι είναι εκείνες που πλήττουν τον θεσμό των ακαδημαϊκών ελευθεριών. «Όταν το Σύνταγμα λέει ότι η παιδεία παρέχεται δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δεν είναι συνταγματικά ανεκτή η ερμηνεία ότι στα μεταπτυχιακά μπορούν να επιβάλλονται δίδακτρα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Επίσης, υπογράμμισε ότι «όταν το Σύνταγμα λέει ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, δεν είναι συνταγματικά ανεκτή η παραβίαση αυτής της αποκλειστικότητας».
Σχετικά με την αναθεώρηση, ο κ. Κατρούγκαλος επεσήμανε ότι πρέπει να προϋποθέτει «τιμιότητα και την αρχή της ειλικρίνειας». Σε ό,τι αφορά την κατάργηση της νομιμότητας, ο Γιώργος Κατρούγκαλος ανέφερε ότι η άποψη ότι «δήθεν πρέπει να αρθεί η μονιμότητα για να φύγουν οι ανεπαρκείς από τη δουλειά τους», δεν ισχύει. «Εδώ δικαστές απολύονται για υπηρεσιακή ανεπάρκεια. Απολύθηκαν αρκετοί το προηγούμενο διάστημα», υπογράμμισε, υπογραμμίζοντας ότι η διαδικασία απόλυσης για υπηρεσιακή ανεπάρκεια υφίσταται ήδη και δεν χρειάζεται η κατάργηση της μονιμότητας για την εφαρμογή της.
Κλείνοντας, ανέφερε ότι η δημιουργία ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου στην Ελλάδα δεν είναι εύκολη επιλογή, αλλά το ΑΕΔ θα μπορούσε να αποκτήσει αρμοδιότητες προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων, κατόπιν παραπομπής νομοσχεδίων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, προκειμένου να υπάρξει αντίβαρο απέναντι στον Πρωθυπουργό.
Ευάγγελος Βενιζέλος, Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ, πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών
“Για την αναθεώρηση του Συντάγματος, προϋπόθεση είναι η αναθεωρητική συναίνεση, δηλαδή αυξημένες πλειοψηφίες. Βλέπετε εσείς στην παρούσα συγκυρία, ή στην μελλοντική Βουλή, ότι είναι εύκολο να διαμορφωθούν αυξημένες πλειοψηφίες για την αναθεώρηση του Συντάγματος; Πρώτα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα αν είναι κυβερνήσιμος ο τόπος”
«Η συντακτική εξουσία είναι ιστορικό και πολιτικό γεγονός. Δεν είναι εργαστηριακή άσκηση για επιστήμονες», δήλωσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, αναφορικά με τη συνταγματική αναθεώρηση. Ο κ. Βενιζέλος υπογράμμισε ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος κινείται μεταξύ της συγκυρίας και της ιστορίας και τόνισε ότι ο «αναθεωρητικός οίστρος» συχνά οδηγεί σε επικίνδυνο συνταγματικό λαϊκισμό, ο οποίος υπόσχεται έναν «συνταγματικό παράδεισο» για να αντιμετωπιστεί η «νομοθετική κόλαση», την οποία το εκλογικό σώμα έχει ψηφίσει και ξαναψηφίσει.
Σύμφωνα με τον κ. Βενιζέλο, η αναθεώρηση προϋποθέτει «αναθεωρητική συναίνεση», δηλαδή αυξημένες πλειοψηφίες στην Βουλή. Ωστόσο, αναρωτήθηκε αν είναι εφικτό να διαμορφωθούν αυτές οι αυξημένες πλειοψηφίες στην τρέχουσα ή μελλοντική Βουλή, επισημαίνοντας πως πρώτα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα αν η χώρα είναι κυβερνήσιμη.
Ευάγγελος Βενιζέλος, Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ, πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών / Christos Simatos
Ο κ. Βενιζέλος σημείωσε ότι δεν έχει γίνει επαρκής εξέταση του ισχύοντος Συντάγματος για το αν υπάρχουν «αναξιοποίητα κανονιστικά κοιτάσματα», δηλαδή διατάξεις που δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως. Όπως τόνισε, κάτι τέτοιο είχε γίνει μόνο κατά τη διάρκεια της αναθεωρητικής διαδικασίας 1995-2001, η οποία διήρκεσε 6 χρόνια και πέρασε από τρεις Βουλές με παρόμοια κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
«Στο Σύνταγμά μας είναι ενσωματωμένο το σύνδρομο της αποστασίας», επεσήμανε, αναφερόμενος στο ιστορικό υπόβαθρο του Συντάγματος, το οποίο φέρει ακόμα το «σύνδρομο του 1965», οδηγώντας στην αυστηρή τυποποίηση της διαδικασίας διορισμού της κυβέρνησης και στον απόλυτο έλεγχο των αρχηγών των κομμάτων επί των κοινοβουλευτικών τους ομάδων. Αυτό, σύμφωνα με τον κ. Βενιζέλο, οδηγεί σε έναν πανίσχυρο μονοκομματικό πρωθυπουργό.
Αναφορικά με τη Δικαιοσύνη, ο κ. Βενιζέλος τόνισε ότι η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα εσωτερικής ανεξαρτησίας, γεγονός που την κάνει να νιώθει την ανάγκη για εξωτερικό θεσμικό έλεγχο, ώστε να περιοριστεί το πρόβλημα της εσωτερικής ανεξαρτησίας.
Καταλήγοντας, ο πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης δήλωσε ότι θα ήταν «αστείο» να πιστεύει κανείς ότι μεγάλα ζητήματα της εποχής, όπως η κλιματική κρίση, η βιοτεχνολογία και η βιοηθική, θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω συνταγματικής αναθεώρησης. Όπως τόνισε, μόνο μέσα από τον «πολυεπίπεδο συνταγματισμό» θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε αποτελεσματικά αυτά τα ζητήματα. Προειδοποίησε ότι η συχνή προσφυγή σε αναθεωρητικές ιδέες που συνδέονται με τη συγκυρία, παραμερίζοντας τα πραγματικά συγκλονιστικά γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο, προσβάλλει το Σύνταγμα.
Η ηγεσία της Δικαιοσύνης και το Σύνταγμα
Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου ανέφερε ότι η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από το Υπουργικό Συμβούλιο είναι η μοναδική στιγμή που διασταυρώνεται η εκτελεστική με τη δικαστική εξουσία και είναι έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας. Πρόσθεσε ότι εάν οι κυβερνήσεις που επέλεγαν την ηγεσία της Δικαιοσύνης ήταν πιο προσεκτικές, ειδικά στις παραβιάσεις της επετηρίδας, η συζήτηση για το θέμα δεν θα είχε φουντώσει τόσο πολύ. Σημείωσε επίσης ότι δεν έχουν πάντα επιλεγεί άξιοι δικαστές.
Ο Σπύρος Φλογαΐτης υποστήριξε ότι το σύστημα για την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα είναι υγιές. «Οι εξουσίες πρέπει να τέμνονται», τόνισε, και πρόσθεσε ότι η πολιτική εξουσία έχει την ευθύνη να λειτουργεί σωστά η Δικαιοσύνη.
Christos Simatos
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος αναφέρθηκε στην ανάγκη να γίνεται η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από τη δημοκρατικά νομιμοποιημένη εξουσία, δηλαδή από ένα πολιτικό όργανο. Ωστόσο, εξέφρασε το ερώτημα για το ποιο πολιτικό όργανο πρέπει να κάνει την επιλογή: το Υπουργικό Συμβούλιο, δηλαδή η πλειοψηφία της Βουλής, ή η Βουλή με ευρύτερη πλειοψηφία. «Το ερώτημα είναι ποια εκδοχή δημοκρατίας προτιμούμε: την πλειοψηφική ή την μεταπλειοψηφική;» εξήγησε, αναφερόμενος στην αντίφαση να εκλέγουμε ανεξάρτητες αρχές με αυξημένη πλειοψηφία και την ηγεσία της Δικαιοσύνης με μονοκομματική πλειοψηφία.
Τέλος, ο Γιώργος Γεραπετρίτης επισήμανε ότι θα υπάρξει μη δεσμευτική γνώμη εκ μέρους των δικαστηρίων για την ηγεσία τους και αναρωτήθηκε αν είναι εύκολο για την κυβέρνηση να αποστασιοποιηθεί από την άποψη του δικαστηρίου.
