Η εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα θυμίζει ένα καράβι που προσπαθεί να χαράξει νέα πορεία, την ώρα που το πλήρωμα αλλάζει διαρκώς θέσεις και ο άνεμος φυσάει προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Η κρίση ταυτότητας που ταλανίζει το κόμμα εδώ και χρόνια έχει μετατραπεί σε πολιτικό κυκλώνα: αποχωρήσεις στελεχών, ρήξεις, δημόσιες αμφισβητήσεις και ένα κλίμα γενικευμένης αβεβαιότητας.
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ ο Σωκράτης Φάμελλος, ως πρόεδρος του κόμματος, προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες. Ωστόσο, όσο τα στελέχη «φεύγουν για άγνωστες πολιτείες», τόσο η κλεψύδρα της ηγεσίας του μοιάζει να αδειάζει πιο γρήγορα.
Η πολιτική σκιά του Αλέξη Τσίπρα εξακολουθεί να καλύπτει τον μικρο πια ΣΥΡΙΖΑ — άλλοτε σαν πολιτικό κεφάλαιο και άλλοτε σαν βαρίδι. Για ένα σημαντικό μέρος της βάσης, ο πρώην πρωθυπουργός παραμένει το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο της σύγχρονης ελληνικής αριστεράς. Η παρουσία του, έστω και εκτός ηγεσίας, λειτουργεί ως κέντρο αναφοράς.
Ο Α.Τσίπρας προκάλεσε ισχυρούς δεσμούς αλλά και βαθιές διαιρέσεις. Σήμερα, οι εξελίξεις γύρω από την πορεία του, τις ιδέες του και το ενδεχόμενο νέων πολιτικών κατευθύνσεων αποτελούν σημείο έντονου ενδιαφέροντος. Ένα κομμάτι στελεχών φαίνεται να στρέφει το βλέμμα προς τα εκεί. Άλλοι, όμως, θεωρούν την οποιαδήποτε «επιστροφή» στον Τσιπρα αναχρονιστική και ζητούν ριζικό επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας του σημερινού κόμματος.
Έτσι, χωρίς καν να συμμετέχει ενεργά αφού παραιτήθηκε και από βουλευτής , ο Α.Τσίπρας εξακολουθεί να επηρεάζει. Είναι ο «πόλος» γύρω από τον οποίο πολλοί αποφασίζουν αν θα μείνουν ή θα φύγουν.
Ο Σωκράτης Φάμελλος ανέλαβε την ηγεσία σε μια περίοδο όπου η εσωκομματική συνοχή ήταν ήδη εύθραυστη. Κλήθηκε να ισορροπήσει ανάμεσα σε τάσεις, ιδεολογικές αποχρώσεις και προσωπικές στρατηγικές που συχνά συγκρούονται μεταξύ τους.
Ο ίδιος υιοθέτησε το προφίλ του συναινετικού προέδρου. Προσπάθησε να μειώσει τις εντάσεις, να ανασυγκροτήσει το πρόγραμμα και να φέρει στον ίδιο χώρο όσους είχαν αποστασιοποιηθεί. Παρά τις προσπάθειες, όμως, οι ρωγμές στο εσωτερικό του κόμματος συνεχίζουν να διευρύνονται.
Η κριτική προς το πρόσωπό του αυξάνεται. Άλλοι θεωρούν ότι δεν έχει το απαραίτητο πολιτικό βάρος για να ηγηθεί μιας παράταξης που προσπαθεί να ξαναχτίσει την αξιοπιστία της. Άλλοι εκτιμούν ότι έχει αργήσει να λάβει τολμηρές αποφάσεις. Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα του Φάμελλου ως προέδρου «με ημερομηνία αξιολόγησης» ενισχύεται.
Και όσο οι αποχωρήσεις πληθαίνουν, τόσο μοιάζει ο χρόνος να μην είναι σύμμαχός του. Η ηγεσία του βρίσκεται στη δυσκολότερη φάση της — ίσως στην πιο απαιτητική στιγμή της σύγχρονης ιστορίας του κόμματος.
Τα τελευταία χρόνια το κόμμα βιώνει κύματα φυγής, άλλοτε θεαματικά και άλλοτε αθόρυβα.
Ορισμένοι από όσους αποχωρούν έχουν διακριθεί στο παρελθόν σε κρίσιμες στιγμές της «πρώτης αριστερής κυβέρνησης». Η φυγή τους αποτελεί σύμπτωμα βαθύτερης δυσαρέσκειας και όχι συγκυριακής διαφωνίας.
Η πίεση δεν εμφανίζεται μόνο στην κορυφή. Στις τοπικές οργανώσεις, αρκετά στελέχη επιλέγουν να απομακρυνθούν, να ανεξαρτητοποιηθούν ή να περιορίσουν την ενεργό δράση τους. Οι βουλευτές παρουσιάζουν όλο και πιο συχνά διαφοροποιήσεις σε κρίσιμες ψηφοφορίες.
Δεν πρόκειται για μια απλή σειρά αποχωρήσεων. Πρόκειται για «μετανάστευση» πολιτικών δυνάμεων προς άλλους χώρους, πιο σταθερούς ή πιο συνεκτικούς. Μερικοί πηγαίνουν σε κόμματα της κεντροαριστεράς, άλλοι εξετάζουν την πιθανότητα συμμετοχής σε νέα σχήματα, ενώ αρκετοί επιλέγουν την πολιτική αδράνεια.
Το φαινόμενο «όπου φύγει φύγει» δεν είναι απλώς αναμενόμενο — είναι πλέον χαρακτηριστικό της περιόδου.
Το ερώτημα «τι είναι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ;» παραμένει αναπάντητο. Η πολιτική και ιδεολογική σύγχυση αποτελεί τη βασική αιτία της κρίσης, πολύ περισσότερο από τα πρόσωπα.
Αριστερά ή Κεντροαριστερά; Η προσπάθεια να συμβιβαστούν οι δύο αυτές τάσεις δημιουργεί περισσότερη θολούρα παρά ενότητα. Για την ωρα δεν υπάρχει σαφής ιδεολογικός προσανατολισμός.
Από την άλλη το δίλημμα μεταρρυθμισμός ή ριζοσπαστισμός διαπερνά ολόκληρο το κόμμα. Άλλοι ζητούν μια πιο θεσμική, πιο ρεαλιστική κατεύθυνση. Άλλοι επιδιώκουν επιστροφή στον αντισυστημικό χαρακτήρα του παρελθόντος.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει συχνά να μην ξέρει αν θέλει να είναι δυναμική αντιπολίτευση ή υπεύθυνη κυβερνητική εναλλακτική, ως βοήθεια σε ένα άλλο κόμμα .
Ενώ η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει σημαντικά, το κόμμα μοιάζει να μην έχει προσαρμοστεί. Νέα κοινωνικά ζητήματα, νέες πολιτικές ανάγκες και μια ψηφιακά ενεργή νέα γενιά απαιτούν ανανέωση. Όμως ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει εγκλωβισμένος σε λογικές που ανήκουν σε προηγούμενες δεκαετίες.
Αυτό δημιουργεί χάσμα ανάμεσα στο κόμμα και το εναπομείναν εκλογικό του ακροατήριο. Πολλοί από τους παλιούς ψηφοφόρους δεν αναγνωρίζουν πλέον τον ΣΥΡΙΖΑ. Και αρκετοί νέοι δεν βρίσκουν κάτι που να τους εμπνέει.
Η κρίση φαίνεται βαθιά, αλλά όχι απαραίτητα μοιραία. Για πολλούς ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μπροστά του δύο οδούς: Από την μια την Ριζική ανασυγκρότηση με νέο πρόγραμμα, νέο οργανωτικό μοντέλο και ξεκάθαρη ιδεολογική πυξίδα και από την άλλη σταδιακή διάσπαση εάν οι φυγόκεντρες δυνάμεις επικρατήσουν.
Η ηγεσία του κόμματος σήμερα θα δείξει το κατά πόσο μπορεί να συγκρατήσει τις δυνάμεις που ακόμη πιστεύουν σε μια κοινή πορεία με αλλα όμορα κόμματα . Αν αυτό δεν συμβεί, η κλεψύδρα της επιρροής του θα έχει πράγματι αδειάσει.
Η φράση «άλλος για Αλέξη Τσίπρα, κι άλλος για άγνωστες πολιτείες» αποτυπώνει μια πολιτική πραγματικότητα: ένας χώρος που θρυμματίζεται, αλλά ταυτόχρονα αναζητά νέα ταυτότητα.
Το κόμμα είναι σαφές ότι βρίσκεται σε μεταίχμιο. Το πολιτικό παιχνίδι δεν έχει τελειώσει — αλλά η κλεψύδρα μετράει αντίστροφα. Το ερώτημα είναι αν θα προλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ να βρει ξανά τον εαυτό του, πριν αδειάσει εντελώς;
