Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που διαρκεί πλέον περισσότερο από τρία χρόνια, έχει προκαλέσει κοσμογονικές αλλαγές όχι μόνο στην Ανατολική Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Εκτός από την τραγωδία σε ανθρώπινες ζωές και την καταστροφή των υποδομών, το κόστος της ανοικοδόμησης και της στήριξης του ουκρανικού κράτους έχει αρχίσει να βαραίνει επικίνδυνα την Ευρώπη, η οποία καλείται πλέον να διαθέτει ποσά που ξεπερνούν τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Η Ουκρανία, σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών και Ευρωπαίων αξιωματούχων, χρειάζεται τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ κάθε χρόνο για να παραμείνει λειτουργική. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τη στρατιωτική βοήθεια, αλλά κυρίως την οικονομική ενίσχυση για την καταβολή μισθών, συντάξεων, την κάλυψη κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και τη μερική ανοικοδόμηση κατεστραμμένων υποδομών. Με το ουκρανικό ΑΕΠ να έχει συρρικνωθεί δραματικά, η χώρα εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τη Δύση για την επιβίωσή της.
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η σταθερή στήριξη της Ουκρανίας αποτελεί πολιτική επιλογή, που βασίζεται τόσο στην ανάγκη προστασίας των ευρωπαϊκών συνόρων όσο και στη διατήρηση του γεωπολιτικού κύρους της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας. Όμως η συνεχής αυτή αιμορραγία σε πόρους και χρήματα, την ώρα που οι ευρωπαϊκές οικονομίες βρίσκονται υπό πίεση από πληθωρισμό, ενεργειακή κρίση και κοινωνικές εντάσεις, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα. Όλο και περισσότερες φωνές εντός της Ε.Ε. αρχίζουν να εκφράζουν επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα αυτής της πολιτικής.
Η Γερμανία, η Γαλλία και άλλες μεγάλες χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα, που αποτελούν τους βασικούς χρηματοδότες της Ουκρανίας, αντιμετωπίζουν εσωτερικές πιέσεις για ανακατανομή των κρατικών πόρων προς τα εσωτερικά τους προβλήματα. Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στήριξης δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει σε τόσο υψηλές απαιτήσεις, καθώς υπάρχουν και άλλες προκλήσεις, όπως η πράσινη μετάβαση, η μεταναστευτική κρίση και η τεχνολογική υστέρηση της Ε.Ε. έναντι ΗΠΑ και Κίνας.
Αν συνεχιστεί αυτή η οικονομική εξάρτηση της Ουκρανίας από την Ευρώπη για πολλά ακόμη χρόνια, υπάρχει ο κίνδυνος η στρατηγική συμμαχία να μετατραπεί σε οικονομικό βαρίδι. Η δυσαρέσκεια των Ευρωπαίων πολιτών, που ήδη εκφράζεται μέσα από την άνοδο ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, ενδέχεται να οδηγήσει σε αλλαγή πολιτικών συσχετισμών. Το 2024 είδαμε ήδη ένα πρώτο κύμα τέτοιων αλλαγών, και δεν αποκλείεται οι μελλοντικές ευρωεκλογές να δώσουν ακόμα πιο ηχηρό μήνυμα αμφισβήτησης της παρούσας γραμμής στήριξης.
Το κρίσιμο ερώτημα που αναδύεται είναι το εξής: Μπορεί η Ευρώπη να αντέξει ένα δεύτερο “σχέδιο Μάρσαλ” με άγνωστη διάρκεια; Και, το κυριότερο, είναι διατεθειμένοι οι ευρωπαίοι πολίτες να συνεχίσουν να πληρώνουν αυτό το τίμημα, τη στιγμή που οι δικές τους οικονομίες υποφέρουν; Όσο η Ουκρανία παραμένει ένα κράτος σε διαρκή κρίση, τόσο περισσότερο η Ευρώπη κινδυνεύει να παρασυρθεί σε μια βαθύτερη οικονομική και κοινωνική αστάθεια.
Η ώρα των δύσκολων αποφάσεων πλησιάζει.
