Το βιβλίο Ιθάκη του Αλέξη Τσίπρα επιχειρεί να διαμορφώσει έναν προσωπικό και πολιτικό απολογισμό της περιόδου 2015–2019. Αλλά κάθε απολογισμός –ειδικά ενός πρώην πρωθυπουργού– κρίνεται όχι μόνο από όσα λέει, αλλά και, κυρίως, από όσα επιλέγει να μην πει.
Του Δημήτρη Τζιβελέκη
Και το μεγάλο κενό, η μεγάλη “σιωπή” στο βιβλίο, είναι το Μάτι.
Η φονικότερη τραγωδία στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, με πάνω από 100 νεκρούς, δεν είναι ένα επεισόδιο που μπορεί κανείς να στριμώξει ή να προσπεράσει. Δεν είναι μια πολιτική “αδυναμία”. Είναι ένα ρήγμα κράτους, μια θεσμική κατάρρευση που συνδυάστηκε με επιχειρησιακή ανικανότητα, καθυστερήσεις, λάθη, ψευδείς εκτιμήσεις και μια εξόφθαλμη προσπάθεια επικοινωνιακής διαχείρισης ενώ η καταστροφή ήταν ακόμη σε εξέλιξη.
Τι σημαίνει, πολιτικά, η απουσία του Ματιού από την Ιθάκη; Σημαίνει δύο πράγματα:
Συνειδητή επιλογή αφήγησης.
Ο Τσίπρας δεν παραλείπει το Μάτι από αβλεψία. Το παραλείπει για να προστατεύσει την εσωτερική συνοχή ενός βιβλίου που θέλει να εμφανίζεται ως ταξίδι ωρίμανσης και δικαίωσης. Το Μάτι δεν χωράει σε αυτό το αφήγημα. Είναι μια ασύμβατη αλήθεια, μια πληγή που δεν επιτρέπει κανένα ρομαντισμό.
Αδυναμία πολιτικής αυτοκριτικής.
Ένας πρώην πρωθυπουργός που φιλοδοξεί να παραμείνει κεντρικός στην πολιτική ζωή δεν μπορεί να αγνοεί την πιο δραματική στιγμή της θητείας του. Η αυτοκριτική δεν είναι πολυτέλεια· είναι προϋπόθεση αξιοπιστίας. Αν δεν αγγίζεις την αλήθεια όταν σε πονάει, τότε η πολιτική σου αποτύπωση παραμένει ημιτελής.
Η άρνηση να ακουμπήσει κανείς αυτή την αλήθεια δεν δημιουργεί μόνο κενό στην πολιτική του απολογία. Δημιουργεί και ένα κενό εμπιστοσύνης ανάμεσα στον πολιτικό και την κοινωνία. Στην πολιτική, όπως και στην Ιστορία, η σιωπή δεν είναι ουδέτερη. Είναι θέση.
Και συχνά, είναι η πιο ηχηρή.
Ο πρώην πρωθυπουργός γράφει για το ταξίδι του προς την «Ιθάκη».
Αλλά η Ιθάκη δεν είναι τόπος προόδου όταν στο κατάστρωμα παραμένουν αμίλητα τα φαντάσματα της ευθύνης.
