Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Στην Ελλάδα, ο δημόσιος τομέας αποτελεί διαχρονικά αντικείμενο έντονων συζητήσεων και πολιτικών αντιπαραθέσεων. Η άποψη ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι ανεπαρκείς, αδιάφοροι και μη παραγωγικοί αναπαράγεται συχνά από κυβερνητικούς φορείς και μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδιαίτερα σε περιόδους δημοσιονομικής κρίσης ή ανασχηματισμών. Όμως, είναι αυτή η εικόνα απόλυτα αληθής ή πρόκειται για μια γενικευμένη και ίσως στοχευμένη αφήγηση που εξυπηρετεί συγκεκριμένες πολιτικές επιδιώξεις;
Αναμφίβολα, υπάρχουν προβλήματα στον δημόσιο τομέα. Η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις, η έλλειψη αξιολόγησης και η αδυναμία επιβράβευσης της απόδοσης είναι διαχρονικά ζητήματα. Ορισμένοι δημόσιοι υπάλληλοι δεν ανταποκρίνονται στο ύψος των περιστάσεων, είτε λόγω έλλειψης κινήτρων, είτε λόγω ακατάλληλης τοποθέτησης σε θέσεις ευθύνης, είτε λόγω ανεπαρκούς επιμόρφωσης. Αυτά τα φαινόμενα είναι υπαρκτά και δεν πρέπει να αγνοούνται.
Ωστόσο, το να γενικεύεται το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων ως αντιπαραγωγικοί , αποτελεί επικίνδυνη απλούστευση. Στο δημόσιο εργάζονται χιλιάδες εκπαιδευτικοί, υγειονομικοί, δικαστικοί, διοικητικοί και άλλοι επαγγελματίες που καθημερινά προσφέρουν κρίσιμες υπηρεσίες κάτω από αντίξοες συνθήκες, συχνά με υποστελέχωση και ελλείψεις σε μέσα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι στο ΕΣΥ απέδειξαν έμπρακτα την αξία τους και το υψηλό τους φρόνημα.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πολλές από τις αδυναμίες του δημοσίου δεν οφείλονται στους υπαλλήλους καθαυτούς, αλλά στο θεσμικό και διοικητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούνται να εργαστούν. Το πελατειακό κράτος, η απουσία σύγχρονων δομών αξιολόγησης, η έλλειψη ψηφιοποίησης, καθώς και η συχνή αλλαγή νόμων και διαδικασιών δημιουργούν ένα αποπνικτικό περιβάλλον που ευνοεί τη στασιμότητα.
Η χρήση της ρητορικής περί «ανίκανου δημοσίου» από κυβερνήσεις μπορεί να εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες. Αφενός, καλλιεργεί ένα αφήγημα υπέρ της ιδιωτικοποίησης δημόσιων υπηρεσιών. Αφετέρου, στρέφει την κοινωνική δυσαρέσκεια προς έναν βολικό στόχο, αποπροσανατολίζοντας από ευθύνες διοίκησης και πολιτικής ηγεσίας.
Το ζητούμενο δεν είναι η δαιμονοποίηση ή η αγιοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων. Το ζητούμενο είναι μια νηφάλια και αντικειμενική αξιολόγηση των δυνατοτήτων και αδυναμιών του δημοσίου τομέα, με στόχο τη βελτίωσή του. Οι δημόσιοι υπάλληλοι χρειάζονται εκπαίδευση, αξιολόγηση με διαφάνεια και κίνητρα για να αποδώσουν καλύτερα. Χρειάζονται όμως και αναγνώριση του έργου τους, όχι συλλήβδην απαξίωση.
Το επίπεδο των δημοσίων υπαλλήλων δεν είναι ομοιόμορφα χαμηλό, ούτε μπορεί να αναχθεί σε ένα στερεότυπο. Αντί να μιλάμε για «τεμπέληδες» και «αργόμισθους», ας εστιάσουμε στις δομές, στα εργαλεία και στους μηχανισμούς που χρειάζονται για έναν λειτουργικό και δίκαιο δημόσιο τομέα. Μόνο έτσι θα περάσουμε από την προπαγάνδα στην πραγματική μεταρρύθμιση.
