H Eιρήνη Παπά στη μεγάλη οθόνη. Στις 16 με 20 Οκτωβρίου, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσιάζουν ένα μεγάλο αφιέρωμα στην απόλυτη ελληνίδα σταρ που μάγεψε το διεθνές κοινό: την Ειρήνη Παπά.
Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος τιμά τη μεγάλη τραγωδό που έφυγε από κοντά μας το 2022, στα 93 της χρόνια, αφήνοντας πίσω της όχι μόνο μια σπουδαία σταδιοδρομία στο θέατρο, το αρχαίο δράμα και τον κινηματογράφο, αλλά και στο πεδίο της κοινωνικής ενσυναίσθησης.
Θα προβληθούν μερικές από τις πιο εμβληματικές ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε, έχοντας στο πλευρό της μερικά από το ιερά τέρατα της 7ης τέχνης: Άντονι Κουίν, Γκρέγκορι Πεκ, Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγρέιβ, Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Ντέιβιντ Νίβεν, και βέβαια, μία πλειάδα αγαπημένων ελλήνων πρωταγωνιστών.
Το αφιέρωμα τελεί υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα.
Συνεργάτες προγράμματος: Ευρωπαϊκό Δίκτυο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, Instituto Cervantes, κινηματογραφικός οργανισμός Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, Cinecittà.
Στην Ταινιοθήκη θα προβληθούν οι ταινίες: Η λίμνη των στεναγμών του Γρηγόρη Γρηγορίου (1959), Τα Κανόνια του Ναβαρόνε του Τζ. Λι Τόμπσον (1961), Αντιγόνη του Γιώργου Τζαβέλλα (1961), Ηλέκτρα (1962), Αλέξης Ζορμπάς (1964), Τρωάδες (1971) και Ιφιγένεια (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη, Ζ του Κώστα Γαβρά (1969), Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι του Φραντσέσκο Ρόσι (1979) και το ντοκιμαντέρ Η Ειρήνη Παπά στην Κύπρο (Μ.Κακογιάννης, 1978).
Το Σάββατο 18 Οκτωβρίου (12-15.00), στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, θα πραγματοποιηθεί η συζήτηση “Ειρήνη Παπά -Η συμβολή της στον κινηματογράφο και το θέατρο”, σε συνεργασια με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος του ΑΠΘ. Θα συμμετάσχουν ακαδημαϊκοί από την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ν.Ζηλανδία καθώς και οι ηθοποιοί Ρένη Πιττακή, Λυδία Κονιόρδου, Στεφανία Γουλιώτη και Λουκία Μιχαλοπούλου.
Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα και στη Θεσσαλονίκη (16-19 Οκτωβρίου) με την προβολή έξι ταινιών στην αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αλέξης Ζορμπάς, Ηλέκτρα, Τρωάδες, Τα Κανόνια του Ναβαρόνε, Αντιγόνη και Ιφιγένεια).
Η ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑ
Η Ειρήνη Λελέκου, όπως ονομαζόταν πριν παντρευτεί το ηθοποιό Άλκη Παπά, γεννήθηκε το 1929 στο Χιλιομόδι Κορινθίας, από γονείς εκπαιδευτικούς. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Ξεκίνησε την καριέρα της σε επιθεώρηση, αλλά απογειώθηκε με τη συμμετοχή της στη ταινία «Νεκρή Πολιτεία» του Φρίξου Ηλιάδη, η οποία έκανε μεγάλη εντύπωση στο Φεστιβάλ των Καννών.
Η «ζωντανή Καρυάτιδα», όπως ονομάστηκε για την αρχαιοελληνική ομορφιά της, εμφανίστηκε σε ταινίες του Χόλιγουντ και της Τσινετσιτά, σε θεατρικές σκηνές του Μπροντγουέι, σε αρχαίες τραγωδίες στο Ηρώδειο, ενώ αξέχαστες θα μείνουν οι συνεργασίες της με τον Μιχάλη Κακογιάννη, όπως στον «Αλέξη Ζορμπά» -ταινία που απέσπασε τρία όσκαρ. Πρωταγωνίστησε σε δύο ακόμα φιλμ του σπουδαίου δημιουργού που προτάθηκαν για Όσκαρ –και τα δύο αποτέλεσαν μεταφορές στη μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών: την «Ηλέκτρα» και την «Ιφιγένεια». Η Ειρήνη Παπά πρωταγωνίστησε και σε έλλη μία οσκαρική ταινία: το «Ζ» του Κώστα Γαβρά που κατάφερε να κατακτήσει χρυσό αγαλματίδιο.
Το καθηλωτικό, αγέρωχο βλέμμα της και η δωρική, αρχαιοελληνική της εμφάνιση θα ζουν για πάντα στη συλλογική μνήμη μέσα από το έργο της.
Ειρήνη Παπά: Το Πάθος
“Η Ειρήνη Παπά υπήρξε μια από τις πιο επιδραστικές Ελληνίδες ηθοποιούς τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Με εφόδιο τη σπάνια ομορφιά της εμφανίζεται στο θέατρο και στον κινηματογράφο με ορόσημο το 1951 που πρωταγωνιστεί στην Νεκρή Πολιτεία του Φρίξου Ηλιάδη, που εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών. Επίσης με τη βοήθεια του Ηλία Καζάν συνεργάζεται σε σημαντικές παραγωγές στο Χόλυγουντ, από τις οποίες ξεχωρίζουν, Τα Κανόνια του Ναβαρόνε (1961), του J.L. Thompson, όπου συμπρωταγωνιστεί με ηθοποιούς, όπως ο Ντέιβιντ Νίβεν, o Γκρέκορι Πεκ και o Άντονι Κουίν.
Την ίδια χρονιά γνωρίζει τον Μιχάλη Κακογιάννη, ο οποίος της ζητά να πρωταγωνιστήσει στην καινούργια του ταινία Ηλέκτρα. Δέχεται, με τίμημα τα όμορφα μαλλιά της, και το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό. Από τον Κακογιάννη η τραγωδία μεταφέρεται από το παλάτι στο αυθεντικό αττικό τοπίο. Εκεί βασιλεύει η «ταπεινωμένη» πριγκίπισσα, ανάμεσα στους αφοσιωμένους χωρικούς, η Ηλέκτρα. Η Ειρήνη Παπά περνάει στο πάνθεο των μεγάλων σταρ που λάμπουν στο παγκόσμιο στερέωμα. Ενδεικτική είναι η κριτική που δημοσιεύθηκε όταν προβλήθηκε η ταινία στην Αμερική. «Σπάνια βλέπουμε ένα πρόσωπο ή μια έκφραση ανθρώπινης φιγούρας να απεικονίζει τόσο όμορφα το πάθος ενός χαρακτήρα, όσο η δεσποινίς Παπά εδώ», New York Times. Η Ειρήνη Παπά θριαμβεύει και αποσπά το βραβείο της Ένωσης Αμερικάνων κριτικών.
To 1961 πρωταγωνιστεί στη μεταφορά της Αντιγόνης του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Τζαβέλα, που όπως σχολιάζει η Αγλαΐα Μητροπούλου είναι πιο κοντά στη θεατρική παράδοση του Εθνικού θεάτρου.
Το 1964 συνεργάζεται με τον Κακογιάννη στη διεθνή παραγωγή του Αλέξη Ζορμπά. Η σκηνή του λιθοβολισμού ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην πιο συντηρητική πλευρά των Ελλήνων σχολιαστών, αλλά η ερμηνεία της Ειρήνης Παπά έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από του κριτικούς και το διεθνές κοινό. Μια συγκλονιστική ερμηνεία της Ειρήνης Παπά, που υποδύεται τη νεαρή χήρα, την οποία η πατριαρχική κοινωνία του κρητικού χωριού ποθεί και συγχρόνως θέλει να εξοντώσει. Ο πόθος και η εκδίκηση τους οδηγούν στη δολοφονία της.
Στην περίοδο της δικτατορίας η Ειρήνη Παπά είναι στο εξωτερικό και παίζει σημαντικό ρόλο στον αντιδικτατορικό αγώνα. Έτσι δέχεται να παίξει στο Ζ του Κώστα Γαβρά (1969), σε μια υπέροχη cameo ερμηνεία.
Το 1974 δέχτηκε την πρόταση του κορυφαίου Ιταλού σκηνοθέτη, του πολιτικού κινηματογράφου, Φραντσέσκο Ρόσσι και συμπρωταγωνιστεί με τον Τζαν Μαρία Βολοντέ στο Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι.
Σε συνεργασία με τον Μιχάλη Κακογιάννη, σε μια λαμπερή διεθνή παραγωγή, δίνει ακόμη μια συγκλονιστική ερμηνεία ως Ελένη, στις Τρωάδες (1971), το κορυφαίο αντιπολεμικό έργο του Ευριπίδη.
Τέλος, το 1977 συνεργάζονται για τελευταία φορά με τον Κακογιάννη στη μεταφορά της τραγωδίας του Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ιφιγένεια, και η Ειρήνη Παπά δίνει μια συγκλονιστική ερμηνεία ως Κλυταιμνήστρα.
Μια πορεία από το 1950 στο 2003 έκανε το άστρο της Ειρήνης Παπά να λάμψει ως τα πέρατα του κόσμου και την κατέστησε την κατεξοχήν ενσάρκωση της μεσογειακής τραγωδού”.
Μαρία Κομνηνού Πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος
ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΣΑΒΒΑΤΟ 18/10, ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ)
«ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠA: Η ΣΥΜΒΟΛH ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡAΦΟ ΚΑΙ ΤΟ ΘEΑΤΡΟ»
11:30 Έναρξη / Χαιρετισμοί
Ξένια Καλδάρα, Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης
Μαρία Κομνηνού, Πρόεδρος Δ.Σ. της Ταινιοθήκης της Ελλάδος
Αγγελική Πούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου ΕΚΠΑ και μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος
Pilar Tena, Διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας
11:45 Μέρος Πρώτο
«Ειρήνη Παπά: Διαχρονικές επιδράσεις των κινηματογραφικών της ερμηνειών στην Αρχαία Τραγωδία – Το παράδειγμα της Ηλέκτρας»
Εισηγητές / Συντονισμός
Ελένη Παπάζογλου, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ
Συμμετέχουν
Λυδία Κονιόρδου, Ηθοποιός
Ρένη Πιττακή, Ηθοποιός
Στεφανία Γουλιώτη, Ηθοποιός
Λουκία Μιχαλοπούλου, Ηθοποιός
13:30 Διάλειμμα
14:00 Μέρος Δεύτερο
«Ειρήνη Παπά: Κινηματογραφικές ερμηνείες και ευρύτερες επιδράσεις στον χώρο των Τεχνών»
Εισηγητές / Συντονισμός
Μαρία Κομνηνού, Ομότιμη Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας και Πολιτικής Επικοινωνίας
Συμμετέχουν
Αναστασία Μπακογιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Massey, Νέα Ζηλανδία (μέσω ΖΟΟΜ)
Alejandro Valverde García, Καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο IES Santísima Trinidad της Baeza, Ισπανία
Παναγιώτης Τιμογιαννάκης, Κριτικός Κινηματογράφου
Θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία (Ελληνικά-Αγγλικά)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (16-20/10)
ΠΕΜΠΤΗ 16/10
20:30 ΤΑΙΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ / OPENING FILM
Ηλέκτρα (1962, 110’)
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης
Ηθοποιοί: Ειρήνη Παπά, Γιάννης Φέρτης, Αλέκα Κατσέλη, Θεανώ Ιωαννίδου, Νότης Περγιάλης, Μάνος Κατράκης, Τάκης Εμμανουήλ
Είσοδος με προσκλήσεις –θα διατεθεί περιορισμένος αριθμός εισιτηρίων. Θα ακολουθήσει κοκτέιλ.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17/10
20:00 Η λίμνη των στεναγμών (1959, 82’)
Σκηνοθεσία: Γρηγόρης Γρηγορίου
Ηθοποιοί / Cast: Ειρήνη Παπά, Ανδρέας Μπάρκουλης, Ανδρέας Ζησιμάτος, Θεανώ Ιωαννίδου, Τζαβαλάς Καρούσος, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Ελένη Ζαφειρίου
21:30 Irene Papas visits Cyprus (1978, 19’)
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης
Τρωάδες (1971, 105’)
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης
Ηθοποιοί: Katharine Hepburn, Vanessa Redgrave, Ειρήνη Παπά, Genevieve Bujold, Patrick Magee, Brian Blessed
ΣΑΒΒΑΤΟ 18/10
19:30 Αντιγόνη (1961, 98’)
Σκηνοθεσία: Γιώργος Τζαβέλλας
Ηθοποιοί: Ειρήνη Παπά, Μάνος Κατράκης, Ίλυα Λιβυκού, Βύρων Πάλλης, Τζαβαλάς Καρούσος, Γιάννης Αργύρης, Μάρω Κοντού, Νίκος Καζής
21:30 Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι (1979, 150’)
Σκηνοθεσία: Francesco Rosi
Ηθοποιοί: Gian Maria Volonte, Paolo Bonacelli, Alain Cuny, Ειρήνη Παπά, Lea Massari
ΚΥΡΙΑΚΗ 19/10
19:15 Ιφιγένεια (1977, 127’)
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης
Ηθοποιοί: Ειρήνη Παπά, Τατιάνα Παπαμόσχου, Κώστας Καζάκος, Κώστας Καρράς, Πάνος Μιχαλόπουλος, Δημήτρης Αρώνης, Χρήστος Τσάγκας
21:30 Τα κανόνια του Ναβαρόνε (1961, 158’)
Σκηνοθεσία: J. Lee Thompson
Ηθοποιοί: Gregory Peck, Anthony Quinn, David Niven, Stanley Baker, Ειρήνη Παπά, Anthony Quayle, James Darren, Gia Scala
ΔΕΥΤΕΡΑ 20/10
19:00 Ζ (1969, 127’)
Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς / Costa Gavras
Ηθοποιοί: Yves Montand, Jean-Louis Trintignant, Ειρήνη Παπά, Jacques Perrin, François Périer, Charles Denner, Pierre Dux, Georges Géret, Renato Salvatori
21:30 Αλέξης Ζορμπάς (1964, 142’)
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης / Michael Cacoyannis
Ηθοποιοί: Anthony Quinn, Alan Bates, Ειρήνη Παπά, Lila Kedrova, Γιώργος Φούντας, Σωτήρης Μουστάκας, Άννα Κυριακού, Ελένη Ανουσάκη
Πηγή: Αθήνα 9,84
