Του Βασίλη Ταλαμαγκα
Η πολιτική ιστορία της Ελλάδας έχει αποδείξει πολλές φορές ότι οι θεσμικές παρεμβάσεις, ειδικά στον εκλογικό νόμο, μπορούν να λειτουργήσουν σαν μπούμερανγκ για εκείνους που τις προωθούν. Παρα τις μέχρι σήμερα διαψεύσεις αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφασίσει να προχωρήσει σε μια νέα αλλαγή του εκλογικού νόμου με προφανή σκοπό να εδραιώσει ή να διατηρήσει την εξουσία της Νέας Δημοκρατίας, ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπος με τα ίδια πολιτικά εργαλεία που σχεδίασε για να αποκλείσει τους αντιπάλους του.
Οι φήμες ή και ενδείξεις περί αλλαγής του εκλογικού νόμου —με στόχο ενδεχομένως να αυξηθεί περαιτέρω το μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα ή να τεθούν εμπόδια σε μικρότερα κόμματα— δείχνουν μια διάθεση χειραγώγησης του πολιτικού παιχνιδιού. Η προσπάθεια αυτή, ακόμα κι αν καλύπτεται πίσω από τον μανδύα της «σταθερότητας» ή της «κυβερνησιμότητας», γεννά σοβαρά ερωτήματα δημοκρατικής τάξης και θεσμικής ηθικής.
Η εμπειρία του 2019-2023 έδειξε πως η επιβολή αλλαγών στον εκλογικό νόμο για βραχυπρόθεσμο πολιτικό όφελος δεν εξασφαλίζει απαραίτητα τη μακροπρόθεσμη πολιτική κυριαρχία. Το απέδειξε άλλωστε και ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ψήφισε την απλή αναλογική ελπίζοντας να παγιδεύσει μελλοντικές κυβερνήσεις, αλλά τελικά βρέθηκε να την αντιμετωπίζει ως εμπόδιο για την επιστροφή του στην εξουσία. Αντίστοιχα, μια νέα παρέμβαση από τον Κ. Μητσοτάκη μπορεί να ανοίξει δρόμους σε σενάρια πολιτικής αστάθειας ή ακόμη και συνεννοήσεων μεταξύ κομμάτων που διαφορετικά δεν θα συνέπρατταν.
Η αλλαγή εκλογικού νόμου είναι ένα εργαλείο με μακροπρόθεσμες συνέπειες. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ευκαιριακή πράξη τακτικής, γιατί τότε χάνει την ουσία του: την έκφραση της λαϊκής βούλησης με όσο το δυνατόν πιο δίκαιο και αναλογικό τρόπο. Εάν ο εκλογικός νόμος μετατραπεί σε εργαλείο αποκλεισμού ή ενίσχυσης συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων, το σύστημα χάνει την αξιοπιστία του και δημιουργούνται ρήγματα που δύσκολα επουλώνονται.
Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ρισκάρει να υπονομεύσει το αφήγημά του. Αν επιχειρήσει αλλαγή του εκλογικού νόμου υπό συνθήκες που μοιάζουν με “φωτογραφικές” ρυθμίσεις, τότε ενδέχεται να βρεθεί κατηγορούμενος για θεσμικό αυταρχισμό ή για μικροπολιτικό καιροσκοπισμό. Η πολιτική συγκυρία είναι ρευστή, και οι εξελίξεις απρόβλεπτες. Κανείς δεν μπορεί να διασφαλίσει τις όποιες πολιτικές διεργασίες —άρα ό,τι σκαφτεί ως «παγίδα» για τους άλλους, μπορεί τελικά να λειτουργήσει ως παγίδα για τον ίδιο τον Κ. Μητσοτάκη.
Η Ιστορία διδάσκει. Όσοι αγνοούν τα μαθήματά της συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες των δικών τους επιλογών. Σε μια περίοδο όπου η κοινωνία διψά για θεσμική σοβαρότητα και διαφάνεια, η πολιτική εργαλειοποίηση του εκλογικού νόμου μπορεί να κοστίσει πολύ ακριβά.
