Του Βασίλη Ταλαμάγκα
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, η Ελλάδα βιώνει μια βαθιά και ανησυχητική δημογραφική κρίση. Από την αρχή της οικονομικής κρίσης και την είσοδο στα μνημόνια το 2010, έως και τη μεταμνημονιακή περίοδο, ο πληθυσμός της χώρας έχει μειωθεί κατά περίπου μισό εκατομμύριο άτομα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η απογραφή του 2021 κατέγραψε 10.432.481 κατοίκους, έναντι 10.816.286 το 2011. Αυτή η απώλεια δεν είναι απλώς ένας αριθμός. Είναι μια καθαρή ένδειξη εθνικής φθοράς, με πολλαπλές κοινωνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες.
Η μείωση αυτή οφείλεται σε τρεις βασικούς παράγοντες: τη χαμηλή γεννητικότητα, την αύξηση της θνησιμότητας λόγω γήρανσης του πληθυσμού, και τη μαζική μετανάστευση νέων Ελλήνων στο εξωτερικό. Ειδικά η «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain) κατά την περίοδο της κρίσης, οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες μορφωμένους νέους να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες στο εξωτερικό. Η απώλεια αυτής της νεανικής, παραγωγικής γενιάς αποτελεί ίσως το πιο σοβαρό πλήγμα στο μέλλον της χώρας.
Το δημογραφικό πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και δεν περιορίζεται μόνο στον αριθμό των γεννήσεων. Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους πιο γερασμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη. Το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών αυξάνεται διαρκώς, ενώ η αναλογία νέων μειώνεται. Αυτό δημιουργεί πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, μειώνει την παραγωγικότητα της οικονομίας και διαμορφώνει έναν κοινωνικό ιστό με αυξανόμενες ανάγκες υγειονομικής και κοινωνικής πρόνοιας.
Η υπογεννητικότητα, από την άλλη, συνδέεται άμεσα με την οικονομική αβεβαιότητα, την ανεργία, το υψηλό κόστος ζωής και την έλλειψη στήριξης των νέων οικογενειών. Πολλά ζευγάρια αναβάλλουν ή αποφεύγουν τη δημιουργία οικογένειας, αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις ανατροφής παιδιών. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε χρόνο γεννιούνται λιγότερα παιδιά απ’ όσα πεθαίνουν, οδηγώντας σε φυσική μείωση του πληθυσμού.
Το δημογραφικό είναι εθνικό ζήτημα πρώτης γραμμής. Η διατήρηση του πληθυσμού, η ενίσχυση των γεννήσεων, η επιστροφή των νέων από το εξωτερικό, και η στήριξη της ελληνικής οικογένειας θα πρέπει να αποτελούν κορυφαίες προτεραιότητες κάθε κυβέρνησης. Χρειάζονται γενναία μέτρα και όχι αποσπασματικά όπως παίρνονται σήμερα : οικονομικά κίνητρα για τις οικογένειες, πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες παιδικής φροντίδας, ενίσχυση της απασχόλησης των νέων, και πολιτικές ένταξης των μεταναστών με στόχο την κοινωνική συνοχή.
Αν δεν αναστραφεί η τάση της πληθυσμιακής συρρίκνωσης, η Ελλάδα κινδυνεύει να υποβαθμιστεί οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά. Το δημογραφικό δεν είναι απλά πρόβλημα αριθμών – είναι ζήτημα επιβίωσης του ελληνικού έθνους. Ο χρόνος πιέζει και οι αποφάσεις πρέπει να είναι άμεσες και δραστικές.
