28 Μαρτίου – 11 Μαΐου 2025
Εγκαίνια: Παρασκευή 28 Μαρτίου 2025, 19:00
Ο Δήμος Αθηναίων, μέσω του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), παρουσιάζει την έκθεση «Η σονάτα του σεληνόφωτος» του Απόστολου Φανακίδη. Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί από τις 28 Μαρτίου έως τις 11 Μαΐου 2025 στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων και περιλαμβάνει κυρίως έργα της τελευταίας δεκαπενταετίας.
Το εικαστικό έργο του Απόστολου Φανακίδη αφορμάται από την ποίηση και τη μουσική (κυρίως την κλασική), από το σημείο τομής δύο, ή και περισσότερων, τεχνών. Διόλου τυχαία, η ατομική του έκθεση στην Πινακοθήκη αρχίζει με ένα μεγάλων διαστάσεων πορτρέτο του Κωνσταντίνου Καβάφη σε νεαρή ηλικία.
Ο ποιητής απεικονίζεται λιτά και ουσιαστικά, χωρίς περιττές εικονογραφικές διακοσμήσεις και ρεαλιστικές λεπτομέρειες. Ζωγραφισμένη με κάρβουνο σε χαρτί, το οποίο έχει επικολληθεί σε λευκοβαμμένη ξύλινη επιφάνεια, η φιγούρα του ποιητή είναι δοσμένη με τρόπο αφαιρετικό. Ο Καβάφης του Φανακίδη είναι φτιαγμένος με οδηγό τη μνήμη. Το πορτρέτο αυτό είναι η μνήμη ως ύλη και η ύλη ως μνήμη. Η μορφή του ποιητή μοιάζει με γυμνό κορμό δέντρου. Πρόκειται για μια εντελώς γήινη προσωπογραφία. Κάτω δεξιά, στο σώμα της φιγούρας, που δεν διακρίνεται αν είναι όρθια ή καθιστή, ο καλλιτέχνης έχει «χαράξει» ακατάληπτες λέξεις. Τα γυαλιά οράσεως, σήμα κατατεθέν του Καβάφη, αιωρούνται στο κενό, σαν να έπεσαν από το ελαφρώς γυρτό κεφάλι του – μήπως αποκοιμήθηκε και ονειρεύεται; Σχεδιασμένα υποτυπωδώς, λειτουργούν περισσότερο ως έμβλημα που μας βοηθά να ταυτίσουμε την εικονιζόμενη μορφή με τον γνωστό ποιητή. Ένα είναι σίγουρο: στο συγκεκριμένο πορτρέτο, για να μνημονεύσουμε την πρόσφατη μελέτη της Μαρίας Μπολέτση, ο Καβάφης επιστρέφει ως φάντασμα. Εδώ ο ποιητής ανήκει στον κόσμο των σκιών. Και, ταυτόχρονα, με έναν πλάγιο τρόπο, αποδίδεται αγιογραφικά.
Ο «Καβάφης» του Φανακίδη είναι ένα ζωγραφικό πορτρέτο από έναν έμπειρο γλύπτη. Είχε προηγηθεί μια λευκή προτομή του ποιητή με πολυεστέρα και κόκκινο φως neon, η οποία εύστοχα επιλέχθηκε για να κοσμήσει το εξώφυλλο του βιβλίου της Μπολέτση. Η λεπτή φωτεινή γραμμή που διασχίζει κάθετα την αριστερή πλευρά του προσώπου του Καβάφη υπάρχει και σε άλλα έργα του Φανακίδη, είτε με τη μορφή κόκκινου νήματος πάνω σε μαύρες επιφάνειες που παραπέμπουν σε διαστημικά τοπία είτε με κόκκινες ή μπλε γραμμές φωτός, συνεχείς ή διακεκομμένες, πάνω σε επιφάνειες που φέρουν τρισδιάστατα αντικείμενα διαλεγμένα από τον καλλιτέχνη, όπως τμήματα από καρέκλες, λαμαρίνα ή ύφασμα. Κάποιες από αυτές τις γραμμές είναι ακανόνιστες και μοιάζουν με ρωγμές, όπως στο έργο που περιλαμβάνει μια φωτογραφία του Μστισλάβ Ροστροπόβιτς. Τυπωμένη απευθείας πάνω στην ξύλινη επιφάνεια του πίνακα, η φωτογραφία του θρυλικού βιολοντσελίστα καταδεικνύει τη σημασία της μουσικής στη δουλειά του Φανακίδη και στην κατανόησή της. Ο Ροστροπόβιτς, με το υπερφυσικό παίξιμό του, βρίσκεται πλέον στο Διάστημα, γίνεται σκοτεινό αστέρι, ισορροπώντας ανάμεσα σε μια έντονη μπλε ρωγμή και σε ένα διακριτικό ματωμένο φεγγάρι. Παρόμοια φεγγάρια συναντάμε και σε άλλα επιτοίχια έργα του καλλιτέχνη: προφανώς λειτουργούν ως σύμβολα αντιθέσεων (φως-σκοτάδι, ημέρα-νύχτα, εγκόσμιο-απόκοσμο) και υποβάλλουν έναν ελεγειακό τόνο.
Ο Φανακίδης εξισώνει την καλλιτεχνική πράξη, τη διαδικασία δημιουργίας ενός έργου, με την ονειρική κατάσταση. Στη βιβλιοθήκη του κρύβεται και σε περιμένει «Η σονάτα του σεληνόφωτος» (1956) του Γιάννη Ρίτσου. Εκεί ο ποιητής αναφέρεται στο «δυνατό φεγγάρι», που μοιάζει με «μια τρύπα στο κρανίο του κόσμου», «μια δύναμη μαγνητική που σε τραβάει», ένα «μαρμάρινο πηγάδι», και μας παροτρύνει να μην το κοιτάξουμε γιατί θα πέσουμε μέσα. Ίσως έτσι λειτουργεί και το φως στα έργα του Φανακίδη, τα οποία είναι βυθισμένα στο σκοτάδι, σε ένα αδιαπέραστο βαθύ μαύρο χρώμα.
Η έκθεση του Απόστολου Φανακίδη κορυφώνεται με μια σειρά γλυπτά αφιερωμένα στη μητρότητα, τα οποία παρουσιάζονται στην τελευταία αίθουσα. Εδώ ο καλλιτέχνης αφηγείται «μια απλή ιστορία» από το μακρινό παρελθόν, από την ομότιτλη ατομική του στην γκαλερί ΑΔ το 1992, όπου είχε πρωτοεκθέσει τη συγκεκριμένη ενότητα. Τα γλυπτά αυτά, που μπορούν να ιδωθούν και ως ερωτικά, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με παιχνιδιάρικη διάθεση. Τα συνοδεύουν σκηνοθετημένες φωτογραφίες που τα δείχνουν εν κινήσει, να μπαίνουν και να βγαίνουν από το τότε ατελιέ του καλλιτέχνη στους πρόποδες της Ακρόπολης. Πρόκειται για μια πιο ανάλαφρη πλευρά της γλυπτικής του Φανακίδη, ο οποίος μας έχει συνηθίσει σε έργα σκοτεινά, που εκφράζουν το άγχος της ύπαρξης και τις αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου.
Ο Απόστολος Φανακίδης γεννήθηκε στα Βρυσικά Έβρου το 1945. Μεγάλωσε και σπούδασε στη Βουλγαρία, στη Μέση Σχολή Καλών Τεχνών (1962-1966) και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών «Nikolaj Pavlovic» (1967-1972). Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1977. Από το 1984 έως το 2011 πραγματοποίησε δέκα ατομικές εκθέσεις (Αθήνα, Παρίσι, Αλεξανδρούπολη, Λευκωσία, Άμστερνταμ, Σικάγο, Λάρισα) και συμμετείχε σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει βραβευτεί με τα πρώτα βραβεία στη Μπιενάλε Γλυπτικής της Βουδαπέστης (1981) και στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης (1982), ενώ στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό του Γοργοποτάμου (1985) έλαβε το δεύτερο βραβείο. Φιλοτέχνησε μνημεία για δημόσιους χώρους στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Έργα του περιλαμβάνονται στις συλλογές του Μουσείου Βορρέ, του Υπουργείου Πολιτισμού, της Πινακοθήκης Μπλαγκόεβγκραντ, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο Χριστόφορος Μαρίνος.
Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 28 Μαρτίου 2025 στις 19:00.
Διάρκεια έκθεσης: Παρασκευή 28 Μαρτίου – Κυριακή 11 Μαΐου 2025
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Σάββατο 11:00-19:00, Κυριακή 10:00 – 16:00, Δευτέρα κλειστά
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Κτίριο Α):
Μυλλέρου & Γερμανικού, Πλ. Αυδή, Μεταξουργείο
Πληροφορίες: 210 5202420| www.opanda.gr
