Τα «Υφαντογραφήματα. Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα» είναι μία σειρά εκδηλώσεων γύρω από την ιδέα της τεχνίτρας (craftswoman) και της χειροτεχνίας της (artisanship). Αφορά την παρουσίαση εικαστικών έργων στη βιτρίνα και στο εσωτερικό του πωλητηρίου του Σ.Ε.Ν., με σκοπό την ανάδειξη και το διάλογο με τη γυναικεία χειροτεχνία.
Τα «Υφαντογραφήματα» έχουν ως αφετηρία τον διάλογο των καλλιτεχνών με το αρχείο και τα τεχνουργήματα του Συλλόγου Εκπαίδευσης Νεανίδων προκειμένου να γεφυρωθεί το ιστορικό των δράσεων του Σ.Ε.Ν με το δημιουργικό παρόν.
Οι καλλιτέχνες προσκαλούνται να επισκεφθούν και να εμπνευστούν από το αρχείο του Σ.Ε.Ν (ιδρύθηκε το 1872) όπως και από τα αντικείμενα του πωλητηρίου για να δημιουργήσουν ένα νέο έργο. Η διαδρομή αυτής της επίσκεψης καταλήγει στη βιτρίνα του πωλητηρίου της Κολοκοτρώνη 3Α , όπου εκτίθεται το έργο τους συμμετέχοντας σε αυτή τη σειρά καλλιτεχνικών συνομιλιών-συνυφάνσεων.
Υφαντογραφήματα
Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα. Σύγχρονη τέχνη στη βιτρίνα του Σ.Ε.Ν
Επιμέλεια Έφη Φαλίδα
Πράξη Γ’
Ιανουάριος-Μάρτιος 2025
Κατερίνα Νάκου, «Σύμμειξις», 2025
#Σύμμειξις
Το έργο της Κατερίνας Νάκου είναι μια σύνθεση υφαντουργικών τεχνικών με εκκίνηση τα παραδοσιακά στοιχεία της τέχνης Passementerie και των υφαντών υφασμάτων.
Εμπνευσμένο από έρευνα σε ιστορικά αρχεία υφασμάτων του περασμένου αιώνα, το έργο αναβιώνει την υπό εξαφάνιση κλωστοϋφαντουργική τέχνη της πασμαντερί δίνοντας μια νέα προσέγγιση. Τα passements είναι διακοσμητικά είδη, όπως υφαντές τρέσες και χειροποίητα κορδόνια, που στολίζουν παραδοσιακά τα άκρα (τελειώματα) των ρούχων και άλλων αντικειμένων. Είναι μια από τις σπανιότερες πλέον κλωστοϋφαντουργικές τέχνες, η οποία εξασκείται πολύ λιγότερο από άλλες τεχνικές όπως η ύφανση, το πλέξιμο ή το κέντημα.
Η παραδοσιακή κορδονοποιία είναι μια από τις πολλές τεχνικές της passementerie. Η καλλιτέχνης στο έργο της υπερβαίνει την κλίμακα και παρουσιάζει το επιτοίχιο γλυπτό της από μεγάλου μεγέθους passementerie, υφασμένα με χειροποίητα κορδόνια σε παραδοσιακό αργαλειό. Τα μοτίβα και οι παλιές τεχνικές της επεξεργασίας των νημάτων που στρίβονται σε κορδόνι αναπτύσσονται πέρα από την παραδοσιακή τους μορφή, για να εξελιχθούν σε γλυπτικούς σχηματισμούς και να συναντήσουν την σύγχρονη τραβέρσα. Μία σπουδή υφαντικής πάνω σε λευκό νήμα διαφορετικών αποχρώσεων, υλικότητας και υφής.
Κατά την έρευνά της στο αρχείο του ΣΕΝ η Κατερίνα Νάκου συνάντησε αμέτρητα σχέδια και συνθέσεις που προορίζονταν για τραβέρσες, κάτι που υποδηλώνει πόσο βαθιά πολιτισμική σημασία έχει σαν αντικείμενο, συνδεδεμένο άρρηκτα με τη γυναικεία χειροτεχνία. Η επανερμηνεία της τραβέρσας ως σύγχρονο αντικείμενο συνάντησης δύο εποχών πάνω στο ίδιο ύφασμα αποτελούν το κλειδί της «Σύμμειξης». Πρόκειται για τη συνάντηση της παραδοσιακής κεντητικής και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Η τραβέρσα της φέρει μοτίβα υφασμένα σε ζακάρ ψηφιακό αργαλειό, μια τεχνολογία που ενσωματώνει την παράδοση της υφαντικής στο σήμερα. Πάνω σε αυτήν, χειροποίητο κεντημένο κορδόνι επανερμηνεύει μέρος της σύνθεσης «Το Δέντρο της Ζωής», ένα μοτίβο φτιαγμένο για παραδοσιακή τραβέρσα από το αρχείο του Σ.Ε.Ν., όπου και η ίδια η θεματική της σύνθεσης συμβολίζει την σύνδεση και την εξέλιξη.
Εσκεμμένα τοποθετεί στην τραβέρσα την παλέτα των υφάνσεων, η οποία αφορά την τεχνική διαδικασία της δημιουργίας ενός υφάσματος ζακάρ. Οι ίδιες οι υφαντικές δομές είναι μια κληρονομιά, παρότι σήμερα μπορούν και υλοποιούνται και με ψηφιακά εργαλεία. Με την τοποθέτησή τους σε νέα πλαίσια, δημιουργούν νέους κόσμους. Η Κατερίνα Νάκου ως σύγχρονη υφαντουργός πιστεύει ότι η τεχνολογία δεν έρχεται σε αντίθεση με την παράδοση. Αντίθετα, μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο αναβίωσης και εξέλιξής της. Η ζακάρ ύφανση που επιχειρεί στο έργο της μέσω ψηφιακού αργαλειού είναι μια τεχνολογία που φέρει μέσα της μια βαθιά ιστορία. Ο ψηφιακός αργαλειός είναι η σύγχρονη συνέχεια του παραδοσιακού, ένα ακόμη εργαλείο που μπορεί να μεταφράσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα σε ύφασμα με ακρίβεια και μεγάλη ευελιξία, προσφέροντας δυνατότητες που δεν θα ήταν υλοποιήσιμες με χειρωνακτικά μέσα.
Όπως επισημαίνει η Κατερίνα Νάκου:
«Τα μοτίβα της σύνθεσης εξελίσσονται σε δύο διαφορετικές κλίμακες και συνυφαίνονται μεταξύ τους σε ένα κοινό έδαφος, λειτουργώντας ως εννοιολογικός σύνδεσμος που γεφυρώνει την κληρονομιά και την καινοτομία. Η διπλή αυτή κλίμακα θέλει να υπογραμμίσει πως ό,τι θεωρούμε σύγχρονο φέρει μέσα του την παράδοση, ακόμη κι αν δεν είναι εμφανές. Μπορεί να μην αναπαράγουμε πλέον πιστά τα παραδοσιακά μοτίβα ή την αισθητική, όμως οι τεχνικές, η γνώση και οι διαδικασίες που χρησιμοποιούμε έχουν ρίζες βαθιά συνδεδεμένες με το παρελθόν.
Η παράδοση λειτουργεί ως βάση πάνω στην οποία χτίζεται το νέο. Συνυφασμένα μέσα στη σύνθεση, δημιουργούν μια αλληλεπίδραση υφής, μοτίβου και κλίμακας που τιμά την παραδοσιακή χειροτεχνία, ενώ παράλληλα θέλει να προσφέρει μια νέα προσέγγιση και προοπτική για τις δυνατότητες της κλωστοϋφαντουργίας ως σύγχρονης μορφής τέχνης».
Μπορεί λοιπόν η παράδοση να «συναντήσει» τον σύγχρονο κόσμο και την τεχνολογία; Το ερώτημα που θέτει η Κατερίνα Νάκου στο έργο της αφορά τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας της κλωστοϋφαντουργικής τέχνης στη σύγχρονη εποχή. Με το έργο της δηλώνει ότι μία παραδοσιακή τεχνική όπως η υφαντική μπορεί να γίνει γλώσσα του σύγχρονου ντηζάϊν, εφόσον η καλλιτεχνική ελευθερία «παραβιάζει» επιλεκτικά τους παραδοσιακούς κανόνες της στερεοτυπικής αναπαραγωγής μοτίβων και χρηστικών αντικειμένων.
Στην περίπτωση της «Σύμμειξης» η Κατερίνα Νάκου απαντά με το κέντημά της πάνω στην τραβέρσα: μία σχηματική ακολουθία από άνθη τα οποία ξεχώρισε μελετώντας το αρχείο κεντημάτων του Σ.Ε.Ν. Η καλλιτέχνης της υφαντικής εντόπισε το σχέδιο κεντήματος με τίτλο «Το δέντρο της ζωής» από το οποίο απομόνωσε τα φυτικά μοτίβα και στη συνέχεια απέδωσε αφαιρετικά κεντώντας με χειροποίητο κορδόνι στην επιφάνεια του υφαντού της. Το ημιτελές κέντημα της είναι μία σκόπιμη χειρονομία καθώς σηματοδοτεί τη συνέχεια της ανοιχτής συζήτησης που τα «Υφαντογραφήματα» επεξεργάζονται ερευνητικά και καλλιτεχνικά.
Η Κατερίνα Νάκου γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε Textile Design στο Πολυτεχνείο του Reutlingen (Γερμανία), όπου και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Design & Fine Art Conception. Έχει ειδικευτεί ως Textile Developer στην υφαντική Jacquard στο Textiel Museum – Textiel Lab (Ολλανδία). Η δουλειά της έχει τιμηθεί με το Βραβείο Τέχνης 2024 του Ιδρύματος Μαμιδάκη στην Κρήτη, ενώ το 2023 βραβεύτηκε με το Grand Prize στη διεθνή έκθεση του IDEEC (International Design Education Expo & Conference) στο Chuncheon (Κορέα). Έργα της έχουν παρουσιαστεί σε μουσεία και ινστιτούτα σε Ελλάδα, Γερμανία και Κορέα. Είναι υπότροφος προγραμμάτων τέχνης και design, μεταξύ άλλων στο Kunstmuseum Stuttgart (2023) και στο Πανεπιστήμιο της Girona – Ισπανία (2024). Είναι resident fellow στο TekstilLab, Bergen – Νορβηγία (2023), στο ETN-European Textile Network και στο Textile Centre Haslach – Αυστρία (2024).
