Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να μην έχει ακόμη τελειώσει, αλλά ήδη φαίνεται ότι έχει θέσει σε κίνηση μια αναδιάταξη των παγκόσμιων δυνάμεων – ή έχει επιταχύνει μια μετατόπιση που βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη.
Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, αυτή είναι η τελευταία μάχη στην αναμέτρηση μεταξύ των δημοκρατιών και των απολυταρχιών του κόσμου.
Για άλλους, η ανάπτυξη νέων, ενισχυμένων συμμαχιών υποδηλώνει ένα πιο περίπλοκο χάσμα.
Καθώς ο πόλεμος εξελίσσεται, πώς θα διαμορφώσει το διεθνές σύστημα; Και πώς θα πρέπει οι Ηνωμένες Πολιτείες να κινηθούν σε αυτό το νέο κεφάλαιο της γεωπολιτικής; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντούν οι αρθρογράφοι του περιοδικού Foreign Affairs.
Ακόμα και οι ΗΠΑ θέλουν να αλλάξει η παγκόσμια τάξη
Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία δείχνει – και δηλώνει έτοιμη – να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, παρόλο που υπάρχουν φωνές που εκτιμούν ότι η Μόσχα ευνοήθηκε από τη διεθνή τάξη και τις ισορροπίες της.
Όπως και να έχει, η Μόσχα δυσανασχετεί με τη μειωμένη επιρροή της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Την ίδια ώρα, η Κίνα αναδύεται ως υπερδύναμη, προσδοκώντας μια αναδιάταξη της ισορροπίας δυνάμεων στην Ασία και διεκδικώντας τη δική της κεντρική θέση στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Παράλληλα, ενώ επιδίδεται σε επίδειξη ισχύος στην Ταϊβάν, κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι προσπαθούν να αλλάξουν μονομερώς το status quo στην περιοχή.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την άλλη, ηγήθηκαν της παγκόσμιας τάξης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και του διεθνούς συστήματος που προέκυψε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Στην πραγματικότητα, και τα δύο συστήματα στηρίζονταν στην κυριαρχία και τις επιταγές της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ.
«Ρεβιζιονιστική» συμπεριφορά
Για μεγάλο μέρος της εποχής που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι περισσότερες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της ανερχόμενης Κίνας, γενικά συμβαδίζουν με την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ τάξη πραγμάτων.
Ωστόσο, όπως σημειώνει το περιοδικό Foreign Affairs, σήμερα βρισκόμαστε σε μία μεταβατική φάση, κατά την οποία όλες οι μεγάλες δυνάμεις – ακόμα και οι ΗΠΑ, που φέρουν ηγετικό ρόλο στο παρόν σύστημα – επιδεικνύουν αυτό που μπορεί να ονομαστεί «ρεβιζιονιστική» συμπεριφορά, κυνηγώντας τους δικούς τους σκοπούς εις βάρος της διεθνούς τάξης και επιδιώκοντας να αλλάξουν την ίδια την υπάρχουσα τάξη.
Συχνά, ο όρος «ρεβιζιονισμός« συνδέεται με τις εδαφικές διαφορές, ιδιαίτερα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού (πόλεμος στην Ουκρανία, οι δύσκολες σχέσεις της Κίνας με τους γείτονές της στην Ινδία, την Ιαπωνία, το Βιετνάμ και άλλες χώρες στην Ασία).
Ωστόσο, εκδηλώνεται επίσης στις ενέργειες μιας πληθώρας άλλων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένου του αυξανόμενου σκεπτικισμού για το ελεύθερο εμπόριο στις ΗΠΑ, της στρατιωτικής συσσώρευσης στην άλλοτε ειρηνιστική Ιαπωνία και του επανεξοπλισμού της Γερμανίας.
Οι μεγάλες δυνάμεις, επομένως, αμφιβάλουν για μία τάξη που δομεί τον κόσμο, από τον οποίο είναι ευνοημένες.
Οι χώρες του Νότου έχασαν την πίστη τους στη δικαιοσύνη
Εάν αυτές οι ισχυρές χώρες δυσανασχετούν, οι πιο αδύναμες έχουν χάσει εντελώς την πίστη τους στη νομιμότητα και τη δικαιοσύνη του διεθνούς συστήματος, σχολιάζει το περιοδικό, «δείχνοντας» κυρίως τις χώρες του Νότου και τις αποτυχίες ιδρυμάτων και οργανισμών να διαχειριστούν προβλήματα όπως η κρίση χρέους, η πανδημία και ο πληθωρισμός.
Αυτά τα προβλήματα συχνά επιδεινώνονται από πολιτικές αρρυθμίες, κρίσεις και παρεμβάσεις που οι διεθνείς φορείς διαχειρίζονται σπασμωδικά και διεκπεραιωτικά, και τελικώς καταλήγουν και πάλι να φθείρουν την εμπιστοσύνη στους πυλώνες του συστήματος.
Εφόσον πολλές χώρες είναι δυσαρεστημένες με τον κόσμο όπως τον βλέπουν, επιδιώκουν να τον αλλάξουν προς όφελός τους.
Μια λύση είναι η στροφή προς τα μέσα, μια άλλη η εγκαθίδρυση ad hoc συνασπισμών και συμφωνιών.
Πολλές δράσεις αναμένονται επίσης σε περιφερειακό επίπεδο, αν και η δράση σε τοπικό επίπεδο είναι ανεπαρκής για την αντιμετώπιση μεγάλων παγκόσμιων προβλημάτων.
Δεν έχουν όραμα
Καθώς η παλαιά τάξη αποσυντίθεται και η νέα αγωνίζεται να γεννηθεί, το πλεονέκτημα ανήκει στα κράτη που κατανοούν ξεκάθαρα την ισορροπία δυνάμεων και μπορούν να κατανοήσουν τη μελλοντική τάξη σε μια συνεργατική βάση που υπηρετεί το κοινό καλό, σχολιάζει το Foreign Affairs, εκτιμώντας ότι αυτή η ρεβιζιονιστική τάση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια χειρότερη και πιο αμφιλεγόμενη γεωπολιτική.
«Καμία από τις σημαντικές ρεβιζιονιστικές δυνάμεις, καθεμία από τις οποίες επιθυμεί να αλλάξει το διεθνές σύστημα, δεν έχει ένα επιτακτικό όραμα για το ποια θα μπορούσε να είναι αυτή η αλλαγή», σχολιάζουν οι αρθρογράφοι του περιοδικού.
Και σημειώνουν πως «ούτε η ταχέως μεταβαλλόμενη ισορροπία δυνάμεων είναι πιθανό να παρέχει τη βάση για μια σταθερή τάξη για κάποιο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, οι δυνάμεις πιθανότατα θα μπερδεύονται, πηγαίνοντας από τη μια κρίση στην άλλη, με τη δυσαρέσκειά τους για το διεθνές σύστημα να μεγαλώνει, σε μια μορφή κίνησης, χωρίς κίνηση».
